Τον νέο Κώδικα Χωροταξίας και Πολεοδομίας παρουσίασε το ΥΠΕΝ

Τον νέο κώδικα χωροταξίας και πολεοδομίας παρουσίασαν σήμερα (29.8.2025) στο Υπουργικό Συμβούλιο, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου και ο υφυπουργός, Νίκος Ταγαράς, που συνεδρίασε υπό τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μαξίμου.

Το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο που αφορά στη χωροταξία και την πολεοδομία, το οποίο έχει αποτελέσει αντικείμενο αλλεπάλληλων νομοθετικών τροποποιήσεων, είναι διάσπαρτο σε περισσότερα νομοθετήματα, άσχετα, πολλές φορές, ως προς το γενικό αντικείμενό τους, με τη χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία. Εξάλλου, πρόκειται για διατάξεις που έχουν ηλικία έως και ενός αιώνα, διατάξεις που περιείχαν παρωχημένη ορολογία ή μη δεκτικές εφαρμογής, σιωπηρώς καταργημένες ή ατελέσφορες.

Ο νέος Κώδικας στοχεύει στην απλοποίηση της καθημερινότητας των πολιτών και του εκάστοτε εφαρμοστή του δικαίου και στην ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου. Μέσω της κωδικοποίησης του χωροταξικού και πολεοδομικού δικαίου, περισσοτέρων από 170 νόμους ηλικίας έως και 102 ετών σε 477 άρθρα, συστηματοποιούνται και αποσαφηνίζονται διάσπαρτες διατάξεις νόμου ενώ, παράλληλα, αναδιατυπώνονται διατάξεις προς τον σκοπό της απλούστευσης ή της άρσης αντιφάσεων και της ενότητας και σαφήνειας των ρυθμίσεων.

Με τον τρόπο αυτό, επιχειρούνται η βελτίωση της δημόσιας διοίκησης, η μείωση της γραφειοκρατίας και η ενιαία και ομοιόμορφη εφαρμογή του διάσπαρτου ρυθμιστικού πλαισίου. Επειδή εν προκειμένω οι διατάξεις που κωδικοποιούνται σχετίζονται -μεταξύ άλλων- με τη δόμηση, ο κώδικας αναμένεται να αποτελέσει ένα εργαλείο κατά της αυθαίρετης δόμησης στην Ελλάδα και υπέρ της ενιαίας εφαρμογής ανά την επικράτεια των πολεοδομικών κανόνων.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δημοσίευσε 8 ερωτήσεις και απαντήσεις για περισσότερες διευκρινήσεις για τον Κώδικα Χωροταξίας και Πολεοδομίας.

Οι ερωταπαντήσεις για τον νέο κώδικα χωροταξίας και πολεοδομίας: 

1. Τι είναι ο νέος Κώδικας Χωροταξίας και Πολεοδομίας;

Η Ελλάδα αποκτά για πρώτη φορά έναν ενιαίο και ολοκληρωμένο «οδηγό κανόνων» για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Πρόκειται για μια ιστορική τομή, αφού όλες οι μέχρι σήμερα διάσπαρτες και συχνά παρωχημένες διατάξεις εκσυγχρονίζονται και συγκεντρώνονται σε έναν σύγχρονο Κώδικα.

Με τον τρόπο αυτό:

• οι μηχανικοί, οι νομικοί και όλοι οι πολίτες αποκτούν πλέον σαφείς κανόνες σχετικά με τη δόμηση, τα αυθαίρετα, τις χρήσεις γης, τις αστικές αναπλάσεις κ.λπ.,
• η δημόσια διοίκηση απλοποιεί τις διαδικασίες,
• ενισχύεται η ασφάλεια δικαίου και περιορίζεται η αυθαίρετη δόμηση.

Ο Κώδικας δεν φέρνει νέους κανόνες, οργανώνει με σαφήνεια αυτούς που ήδη υπήρχαν.

2. Ποιο πρόβλημα επιλύει ο Κώδικας;

Μέχρι σήμερα, οι κανόνες που ρύθμιζαν τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό ήταν σκορπισμένοι σε δεκάδες νόμους και διατάξεις, συχνά ξεπερασμένους ή αντιφατικούς, άσχετους, πολλές φορές, ως προς το γενικό αντικείμενό τους, με τη χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία. Εξάλλου, πρόκειται για διατάξεις που έχουν ηλικία έως και ενός αιώνα, διατάξεις που περιείχαν παρωχημένη ορολογία ή μη δεκτικές εφαρμογής. Αυτό δημιουργούσε σύγχυση, καθυστερήσεις και γραφειοκρατία, δυσχέραινε την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας και οδηγούσε σε δικαστικές αμφισβητήσεις,

Ο νέος Κώδικας συγκεντρώνει όλη τη νομοθεσία σε ένα πλαίσιο, με ξεκάθαρη διατύπωση και απλή γλώσσα.

3. Ποιοι είναι οι επιδιωκόμενοι στόχοι;

• Να απλοποιηθεί η καθημερινότητα πολιτών και μηχανικών.
• Να ενισχυθεί η ασφάλεια δικαίου και η διαφάνεια.
• Να μειωθεί η γραφειοκρατία στη δόμηση.
• Να εφαρμοστούν ενιαίοι κανόνες σε όλη την Επικράτεια υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης.

4. Τι αλλάζει με την κωδικοποίηση;

Όλοι οι παλιοί, διάσπαρτοι νόμοι καταργούνται και ενσωματώνονται πλέον στον Κώδικα. Έτσι, κάθε μελλοντική αλλαγή θα γίνεται αποκλειστικά σε αυτόν, εξασφαλίζοντας σαφήνεια και συνέχεια.

Για παράδειγμα, ο ΓΟΚ του 1985, που είχε δημιουργήσει πολλά ερμηνευτικά προβλήματα, καταργείται οριστικά και όσα άρθρα του διατηρούνταν έχουν πλέον περάσει στον νέο Κώδικα.

Συνεπώς, ο Κώδικας σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια νέα εποχή νομοθετικής τάξης. Με την κατάργηση όλων των παλαιών και αποσπασματικών διατάξεων και τη συγκέντρωση της ισχύουσας νομοθεσίας σε ένα ενιαίο κείμενο, αποκαθίσταται η ασφάλεια δικαίου και θωρακίζεται η διαφάνεια. Κάθε νέα τροποποίηση θα εντάσσεται πλέον αποκλειστικά στον Κώδικα, διασφαλίζοντας τη συνέχεια και τη σαφήνεια του συστήματος. Με τον τρόπο αυτό, η Ελλάδα αποκτά ένα ζωντανό νομοθετικό εργαλείο, που εξελίσσεται χωρίς να χάνει τη συνοχή του.

5. Πώς είναι δομημένος ο νέος Κώδικας;

Ο Κώδικας αριθμεί 477 άρθρα και χωρίζεται σε 9 μέρη, που καλύπτουν:

• Χωρικό σχεδιασμό (χερσαίο και θαλάσσιο),
• Αστικές αναπλάσεις και μηχανισμούς πολεοδομίας,
• Εφαρμογή πολεοδομικών σχεδίων και απαλλοτριώσεις,
• Κανόνες δόμησης και χρήσης γης (εντός και εκτός σχεδίου),
• Πλαίσιο δόμησης με οικοδομικές άδειες και ελέγχους,
• Αυθαίρετη δόμηση,
• Επικίνδυνες οικοδομές,
• Αστική πολιτική και εθνικές στρατηγικές,
• Συλλογικά όργανα.

6. Πώς καταρτίστηκε ο Κώδικας;

Ο Κώδικας καταρτίστηκε από Ειδική Επιτροπή με μέλη εγνωσμένου κύρους στο αντικείμενο της πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας, η οποία συστάθηκε το 2020.

Χρέη Προέδρου της Επιτροπής εκτέλεσε ο κ. Μενουδάκος, επίτιμος Πρόεδρος του ΣτΕ, ενώ στην Επιτροπή μετείχαν λειτουργοί του ΣτΕ και του ΝΣΚ, Καθηγητές ΑΕΙ, δικηγόροι, επιστήμονες εξειδικευμένοι σε θέματα χωρικού σχεδιασμού και προϊστάμενοι διευθύνσεων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το τελικό κείμενο κατατίθεται προς ψήφιση στη Βουλή εντός του Σεπτεμβρίου.

7. Τι μέριμνα έχει λάβει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προκειμένου κάθε πολίτης να έχει πρόσβαση στον νέο Κώδικα;

Παράλληλα με την ολοκλήρωση του τιτάνιου, σχεδόν πενταετούς, έργου της κωδικοποίησης, το ΥΠΕΝ, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών, δημιουργεί μια ηλεκτρονική βάση νομικών δεδομένων στην ιστοσελίδα του, η οποία θα φιλοξενήσει το νέο Κώδικα. Στη βάση αυτή, κάθε πολίτης θα μπορεί να αναζητά άμεσα και δωρεάν, χωρίς να ψάχνει σε δεκάδες ΦΕΚ, τις σχετικές διατάξεις. Ειδικότερα, με τη νέα ηλεκτρονική βάση θα δίνεται εφεξής η δυνατότητα σε κάθε πολίτη:

1. να έχει πρόσβαση στα περιεχόμενα του νόμου, με ιεραρχική διάρθρωση των μερών, των τμημάτων και των άρθρων του, όπως κάθε φορά ισχύουν,
2. να κάνει αναλυτική αναζήτηση χρησιμοποιώντας λέξεις – κλειδιά,
3. να πλοηγείται στο προηγούμενο και στο επόμενο άρθρο και στα συνημμένα αρχεία.

Η ηλεκτρονική βάση αναμένεται να αποτελέσει ένα εύχρηστο διαδραστικό εργαλείο, που θα οργανώνει όλη τη νομοθεσία με έξυπνες λειτουργίες αναζήτησης και θα ενημερώνεται κάθε φορά που τροποποιείται η νομοθεσία.

8. Μπορεί η συγκέντρωση όλων των διατάξεων σε έναν Κώδικα να εγγυηθεί πράγματι ασφάλεια δικαίου, αξιοπιστία και διαφάνεια;

Η συγκέντρωση όλων των χωροταξικών και πολεοδομικών διατάξεων σε έναν ενιαίο Κώδικα αποτελεί απαραίτητο και καθοριστικό βήμα για να πετύχουμε ασφάλεια δικαίου στη δόμηση. Πρόκειται ουσιαστικά για μια θεσμική τομή που απαντά σε παθογένειες δεκαετιών και βάζει τις βάσεις για ένα μέλλον με σαφείς κανόνες, διαφάνεια και σεβασμό στο περιβάλλον και τον πολίτη. Ο Κώδικας αποτελεί ένα σύγχρονο θεσμικό εργαλείο, αντάξιο των αναγκών της κοινωνίας και των προκλήσεων της βιώσιμης ανάπτυξης, που απλοποιεί τις διαδικασίες για πολίτες, επαγγελματίες και δημόσια διοίκηση, και συμβάλλει αποφασιστικά στην καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης και στη δίκαιη εφαρμογή ενιαίων κανόνων σε όλη την επικράτεια.

Με αυτό το νέο εργαλείο, η χώρα αποκτά επιτέλους ένα σταθερό και αξιόπιστο πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, που υπηρετεί την ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη και περιβαλλοντική ευθύνη. Είναι ένα νέο νομοθέτημα-ορόσημο που θα απαλλάξει πολίτες και επενδυτές από τη γραφειοκρατία και την αβεβαιότητα του παρελθόντος.

Δείτε αναλυτικά τον νέο Κώδικα Χωροταξίας και Πολεοδομίας