Πριν από αρκετά χρόνια, γνώρισα έναν νεαρό Έλληνα επιστήμονα, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από τις ΗΠΑ με ένα διδακτορικό στην πυρηνική ενέργεια. Είχε μόλις διορισθεί στο Δημόσιο. Σε κάποια ευκαιρία ανοίξαμε συζήτηση για τα «ενεργειακά» στη χώρα μας. Αμέσως κατάλαβα ότι δεν δεν ήταν ενημερωμένος επί του θέματος. Λογικό, αφού τα τελευταία χρόνια βρισκόταν εκτός Ελλάδος.
Τον ρώτησα εάν γνώριζε ότι η χώρα μας δεν είχε ούτε έχει πρόθεση να αναπτύξει πυρηνικούς σταθμούς και ότι η τάση – πανευρωπαϊκά – είναι να αναπτυχθούν οι φιλικές προς το περιβάλλον ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το γνώριζε. Οπότε του έκανα την επόμενη ερώτηση: γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με την πυρηνική ενέργεια αφού είχατε σκοπό να επιστρέψετε στην Ελλάδα όπου αυτός ο τομέας είναι ανύπαρκτος;
Απάντηση ουσίας δεν πήρα, εκτός από το προσωπικό ακαδημαϊκό ενδιαφέρον του να ασχοληθεί με το αντικείμενο αυτό. Έκτοτε δεν τον ξαναείδα και πιστεύω ότι συνεχίζει την σταδιοδρομία του κάπου μέσα στο αχανές ελληνικό Δημόσιο. Εκτός αν τα μάζεψε και ξαναέφυγε στο εξωτερικό…
Το θέμα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και δεν αφορά μόνο στην συγκεκριμένη περίπτωση του πυρηνικού επιστήμονος. Στη χώρα μας τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά επιστημόνων που αποκτούν ειδικότητες άσχετες με την ελληνική πραγματικότητα και τις ανάγκες της οικονομίας μας.
Το συγκεκριμένο περιστατικό μού φέρνει στο νου ένα αστείο ανέκδοτο. Κάποιος τρελός τριγυρίζει στο Σύνταγμα και σκορπίζει μια άσπρη σκόνη σε όλη την πλατεία. Ένας αστυνομικός τον ρωτάει να μάθει τι είναι αυτή η σκόνη που ρίχνει κάτω. Ο τρελός του απαντάει ότι ρίχνει τη σκόνη για να εξολοθρεύσει τα λιοντάρια. Μα δεν υπάρχουν καθόλου λιοντάρια εδώ, του λέει ο αστυνομικός. Για να πάρει την απάντηση του τρελού: Είδες πόσο αποτελεσματική είναι η σκόνη μου;
Είμαστε μια μικρή χώρα. Χωρίς λιοντάρια και χωρίς πυρηνικά. Η άσπρη σκόνη του τρελού ίσως να ήταν χρήσιμη στις ζούγκλες της Αφρικής. Ο πυρηνικός επιστήμων σίγουρα θα ήταν πολύτιμος σε μια χώρα όπως η Αμερική ή η Γαλλία. Όμως – δυστυχώς ή ευτυχώς – στη χώρα μας αμφότεροι δεν έχουν αντικείμενο. Στη μια περίπτωση, η λύση θα ήταν κάποιο ίδρυμα. Στην άλλη, υπάρχει το Δημόσιο ή ίσως ο Δημόκριτος.
Και στις δύο περιπτώσεις επιβαρύνονται οι φορολογούμενοι που καλούνταινα χρηματοδοτήσουν το κόστος αυτών των δύο λύσεων. Και τελικά η Οικονομία δεν έχει κανένα ουσιαστικό όφελος από αυτά τα «λάθη».
Είναι καιρός, νομίζω, να γίνει αντιληπτό ότι η χώρα έχει συγκεκριμένες ανάγκες και χρειάζεται να συντονιστούν οι όποιες ακαδημαϊκές επιλογές με αυτές τις ανάγκες. Αυτή η συζήτηση γίνεται χρόνια τώρα, αλλά τα λάθη συνεχίζονται επειδή δεν υπάρχει σχέδιο και πολιτική προς αυτή την κατεύθυνση. Και στο τέλος το πρόβλημα παραμένει άλυτο, όπως και ο προβληματισμός των πτυχιούχων με ειδικότητες χωρίς αντίκρυσμα στην αγορά εργασίας.
Όταν για παράδειγμα ακούω πτυχιούχους ιταλικής φιλολογίας να διαμαρτύρονται επειδή είναι άνεργοι ή δουλεύουν σε καφετέριες, το ερώτημα επανέρχεται: πόσους πτυχιούχους ιταλικής φιλολογίας μπορεί να απορροφήσει η ελληνική αγορά εργασίας;
Από την άλλη, υπάρχουν ειδικότητες που είναι απολύτως απαραίτητες, πληρώνονται πολύ καλά, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν στην αγορά αρκετοί επαγγελματίες του είδους για να καλύψουν στοιχειωδώς έστω τη ζήτηση. Και αυτό το παράδοξο οπωσδήποτε επιδρά αρνητικά στην Οικονομία και την Ανάπτυξη της χώρας.
Ειδικά στις δύσκολες μέρες μας, γίνεται μονίμως λόγος για επενδύσεις και αναπτυξιακά προγράμματα. Καλώς γίνεται. Όμως, ταυτόχρονα πρέπει να επανασχεδιαστεί όλο το εκπαιδευτικό σύστημα με τρόπο που να αφουγκράζεται τις ανάγκες – σημερινές και αυριανές – της αγοράς. Αυτές οι δύο γραμμές – ανάπτυξη και εκπαίδευση – πρέπει να είναι συνεχώς παράλληλες. Η μία να παρακολουθεί την πορεία της άλλης.
Θεωρώ ότι, εν όψει του περιβόητου Σχεδίου Ανάκαμψης, για το οποίο γίνεται τόσος θόρυβος στις μέρες μας, είναι μεγάλη ευκαιρία να αντιμετωπισθεί και το πρόβλημα της εξειδικευμένης αγοράς εργασίας, αναλόγως των επενδυτικών και των αναπτυξιακών επιλογών αυτού του σημαντικού Σχεδίου.
Κλείνω λέγοντας ότι κανένα αναπτυξιακό σχέδιο δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνο με επενδυτικά κεφάλαια.
Χρειάζονται και κεφάλια.