Η αυξανόμενη ένταση στη Μεσόγειο και η όξυνση στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις πρέπει να ερμηνευθούν ως δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Συχνά κάνουμε το λάθος στον ελληνικό δημόσιο διάλογο να παραγνωρίζουμε τη μεγάλη εικόνα. Ποια είναι στη σημερινή συγκυρία η μεγάλη εικόνα;
Η Τουρκία από κοινού με τη Ρωσία έχουν στρατιωτική παρουσία στα δύο άκρα της Μεσογείου, τη Συρία και τη Λιβύη. Η παρουσία της Άγκυρας στη Συρία αποσκοπεί στην ανάσχεση του κουρδικού στοιχείου και στην αποτροπή οποιασδήποτε εδαφικής και πληθυσμιακής ένωσης με τις κουρδικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Σ’ αυτό το πεδίο βρήκε μια καλή ισορροπία με τη Ρωσία, ασφαλώς και λόγω της αγοράς των S-400, εγκαταλείποντας την αρχική της γραμμή περί ανατροπής του καθεστώτος Ασαντ και αφού είχε ενισχύσει με όλα τα μέσα εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις που το πολεμούσαν. H Ρωσία ανέχθηκε την παρουσία της Τουρκίας και τη συμπεριέλαβε στο σχήμα που επινόησε για εξεύρεση λύσης (Astana Process). Η τελική λύση στη Συρία, όποτε αυτή βρεθεί, θα έχει και τουρκική σφραγίδα. Για τη Μόσχα το παιχνίδι έχει μόνο κέρδη: επανήλθε δυναμικά στη Μεσόγειο και δεν πρόκειται να φύγει.
Στην άλλη πλευρά της Μεσογείου, στη Λιβύη, η Αγκυρα πήρε το ρίσκο να υποστηρίξει την κυβέρνηση Σάρατζ, που ναι μεν δεν ελέγχει όλη την επικράτεια, αλλά έχει επίφαση νομιμότητας καθώς έχει αναγνωρισθεί από τον ΟΗΕ. Γιατί το έκανε αυτό; Για τρεις κυρίως λόγους:
– Για να απαντήσει σ’ ένα άξονα που θεωρεί εχθρικό, αυτόν που δημιούργησαν η Αίγυπτος, η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος, με στόχο την αμυντική, πολιτική και ενεργειακή συνεργασία. Η τετραγωνική αυτή σχέση προκάλεσε στην Τουρκία το αίσθημα της περικύκλωσης και με την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στην Τρίπολη θέλησε να απαντήσει με μια άλλης μορφής «περικύκλωση».
– Για να απαντήσει επίσης στη συμμαχία Αιγύπτου και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που υποστηρίζουν τον Χαφτάρ στη Λιβύη. Ο Ερντογάν έχει πολύ μεγάλη «κόντρα» με τον Αιγύπτιο πρόεδρο, Αλ Σίσσι, επειδή ο τελευταίος ανέτρεψε τον ισλαμιστή πρόεδρο Μόρσι και έβαλε φρένο στα σχέδια του Τούρκου προέδρου για μια συμμαχία ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες χώρες της Μέσης Ανατολής βασισμένη στη θρησκευτική διάσταση.
– Η ισλαμική διάσταση παραγνωρίζεται συχνά στην ελληνική συζήτηση για την Τουρκία. Είναι ωστόσο ένας από τους βασικούς οδηγούς της σκέψης του Τούρκου προέδρου. Ο Ερντογάν δεν είναι απλώς ένας αυταρχικός ηγέτης. Είναι γέννημα-θρέμα του ισλαμικού κινήματος της Τουρκίας. Η πολιτική και θρησκευτική του αφετηρία υπαγορεύουν προτεραιότητες που δεν έχουν να κάνουν μόνο με γεωπολιτικές ισορροπίες. Εχει στενές σχέσεις με το Κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, προσέφερε καταφύγιο στην ηγεσία τους μετά την εκδίωξή της από τον Αίγυπτο, συνεργάζεται μαζί τους στη Συρία και τώρα στη Λιβύη.
Αυτή η ισλαμική ατζέντα δεν μπορεί να μη λαμβάνεται υπ’ όψιν από εκείνους που επιχειρούν να αποκρυπτογραφήσουν τις κινήσεις Ερντογάν. Στη Λιβύη η διάσταση αυτή υπαγόρευσε την παρουσία της Τουρκίας για να έχει λόγο στο τι θα γίνει μετά. Αυτό το μετά παρότι τώρα υποστηρίζουν διαφορετικά στρατόπεδα, ο Ερντογάν και ο Πότιν επιδιώκουν να το σχεδιάσουν από κοινού και να πάρει ο καθένας το μερίδιο του στην ανοικοδόμηση, την ενέργεια, την πολιτική επιρροή.