Αναγνώριση της προόδου αλλά και προειδοποιήσεις για το «βουνό» που πρέπει να ανέβει η Ελλάδα αναφορικά με το Ταμείο Ανάκαμψης, εκφράζει η Κομισιόν στην σχετική έκθεση της που έδωσε στη δημοσιότητα χθες (09.10.2025).
Η γνωμοδότηση της Κομισιόν (όπως και για άλλα κράτη μέλη) ακολουθεί την επίσκεψη των θεσμών στην Αθήνα όπου συζητήθηκε, μεταξύ άλλων, η εξέλιξη της υλοποίησης των επενδύσεων του Ταμείου Ανάκαμψης, και τέθηκε επί τάπητος η ανάγκη αναθεώρησης του Ελλάδα 2.0, με απαρέγκλιτο ορίζοντα ολοκλήρωσής της, μάλιστα, το τέλος Οκτωβρίου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η έκθεση των αρμοδίων αξιωματούχων εκ Βρυξελλών, θέτει ρητά το χρονοδιάγραμμα, με τα τελευταία αιτήματα πληρωμής να έχουν ολοκληρωθεί έως 30.09.2026, την ολοκλήρωση όλων των οροσήμων και στόχων μέχρι 31.08.2026, και, τέλος, με την 31η.12.2026 ως καταληκτική ημερομηνία για πληρωμές.
Μέχρι 31.08.2025 είχαν εκταμιευθεί πάνω από το 55% των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, δηλαδή 362 δισ. ευρώ, με 98 αιτήματα πληρωμής από 26 κράτη-μέλη. Η πρόοδος αντιστοιχεί σε 2.586 από τα 6.985 ορόσημα και στόχους, περίπου 37% επί του συνόλου. Σημειώνεται πως οι επιχορηγήσεις τρέχουν ταχύτερα από τα δάνεια με 221 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις (περίπου 62% του φακέλου επιχορηγήσεων) έναντι 141 δισ. ευρώ δανείων (περίπου 49% του φακέλου δανείων).
Η Ελλάδα ανήκει στο γκρουπ με εκταμιεύσεις άνω του 50% της εθνικής κατανομής. Ωστόσο, με βάση τις συστάσεις Ιουνίου 2025, κατατάχθηκε μεταξύ των χωρών που τότε είχαν ανεκπλήρωτο 50%-85% των οροσήμων και τους ζητήθηκε να αυξήσουν ρυθμό. Με απλά λόγια, πρόοδος υπάρχει και αναγνωρίζεται, αλλά απαιτείται επιτάχυνση για να αποφευχθεί συσσώρευση δύσκολων παραδοτέων στο τέλος.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τα «καμπανάκια»
Σύμφωνα με την έκθεση, εντός του 2025 πρέπει να έχει γίνει στοχευμένο «ξεσκαρτάρισμα» των σχεδίων, κρατώντας μόνο μέτρα που είναι βέβαιο ότι ολοκληρώνονται μέχρι 31.08.2026 και απλοποιώντας τη διατύπωση οροσήμων/στόχων ώστε να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος. Ό,τι δεν προλαβαίνει, θα πρέπει να φύγει από το σχέδιο για να μην χαθούν πόροι, και ενδεχόμενα, να μεταφερθεί σε άλλο «εργαλείο».
Η εικόνα των τελικών δικαιούχων δείχνει γιατί η ικανότητα της δημόσιας διοίκησης θα κρίνει και την έκβαση των σχεδίων. Περίπου 70% των 100 μεγαλύτερων τελικών αποδεκτών σε επίπεδο ΕΕ είναι δημόσιοι φορείς. Στην Ελλάδα, ο μεγαλύτερος τελικός αποδέκτης είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για έργα αποθήκευσης ενέργειας, ώστε να αυξηθεί η διείσδυση ΑΠΕ. Αυτό σημαίνει ότι η καθυστέρηση σε ωρίμανση διαγωνισμών και συμβάσεων μεταφράζεται ευθέως σε ρίσκο για εκταμιεύσεις.
Ωστόσο, στις υποδομές ενέργειας και μεταφορών η πορεία υλοποίησης των έργων έχει να αντιμετωπίσει διάφορα εμπόδια, όπως ανεπαρκείς χωρητικότητες δικτύου, ελλείψεις διασυνδέσεων, περιορισμένες δυνατότητες αποθήκευσης και μετάβαση σε μηδενικές εκπομπές στις μεταφορές. Επ’ αυτού, υπάρχει κατεύθυνση κεφαλαίων του REPowerEU και εκεί, ώστε να ξεπεραστούν δομικές αδυναμίες. Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι έργα με σύνθετη αδειοδότηση ή προμήθειες μεγάλης κλίμακας πρέπει να κρατηθούν μόνο αν προλαβαίνουν, αλλιώς να αντικατασταθούν από λύσεις ταχύτερης υλοποίησης όπως αποθήκευση και αναβαθμίσεις δικτύων, συμπεριλαμβανομένων διασυνοριακών έργων.
Οι επισημάνσεις της Κομισιόν κυμαίνονται σε τρία επίπεδα.
- Πρώτον, ο χρόνος, καθώς χωρίς ρεαλιστικές ευθυγραμμίσεις των έργων με τη διορία του Αυγούστου 2026, θα οδηγηθούμε σε απεντάξεις.
- Δεύτερον, ο ρυθμός, καθώς ήδη από τον Ιούνιο 2025 ζητείται σαφής αύξηση ταχύτητας για τις χώρες με 50%-85% ανεκπλήρωτα ορόσημα, περιλαμβανομένης της Ελλάδας.
- Τρίτον, οι διαδικαστικοί κίνδυνοι, σε ό,τι αφορά δημόσιες συμβάσεις, κρατικές ενισχύσεις, πρόληψη απάτης και σύγκρουσης συμφερόντων, αλλά και αποφυγή διπλής χρηματοδότησης, καθώς το πλαίσιο ελέγχων έχει «σφίξει» και η μη συμμόρφωση μπορεί να οδηγήσει σε «πάγωμα» πληρωμών.
Ασφυκτικοί πλέον οι έλεγχοι
Σημειώνεται, πως το περιβάλλον ελέγχων είναι πλέον εξαιρετικά αυστηρό, και στο οποίο περιλαμβάνονται ex ante έλεγχοι πριν από την εκταμίευση, στοχευμένοι έλεγχοι συστημάτων βάσει ρίσκου και εξειδικευμένοι έλεγχοι συμμόρφωσης, με ενσωμάτωση συστάσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Παράλληλα, προβλέπεται στενή συνεργασία με OLAF και EPPO για διερεύνηση παρατυπιών. Άλλωστε, έχουν υπάρξει ήδη αναστολές πληρωμών και, για πρώτη φορά, «αναστροφή» οροσήμου σε κράτος-μέλος, μια υπενθύμιση ότι τα μέτρα επιβολής δεν είναι «συμβολικά».
Ποια τα επόμενα βήματα έως το 2026
Βάσει των παρατηρήσεων της Κομισιόν διαμορφώνεται το σύνολο των κινήσεων που πρέπει να ακολουθήσει το οικονομικό επιτελείο και οι αρμόδιες υπηρεσίες προκειμένου να υπάρχει ένας επιτυχής τερματισμός του Ταμείου Ανάκαμψης από πλευράς Ελλάδας.
- Πρώτον, επιτάχυνση εκτέλεσης και ολοκλήρωση και πιστοποίηση όλων των εκκρεμών οροσήμων χωρίς εκπτώσεις σε κανόνες κρατικών ενισχύσεων και προμηθειών.
- Δεύτερον, αναθεώρηση του σχεδίου μέσα στον Οκτώβριο 2025 με αυστηρό ρεαλισμό στα χρονοδιαγράμματα και απλοποίηση όπου οι διατυπώσεις δημιουργούν διοικητικά βάρη.
- Τρίτον, πλήρη αξιοποίηση STEP και InvestEU για ενίσχυση απορρόφησης και ανταγωνιστικότητας.
Τέταρτον, διατήρηση του momentum όπου ήδη υπάρχει υπεραπόδοση -κλιματική προσαρμογή, δίκτυα, ψηφιακή εκπαίδευση- ώστε τα «μέτωπα» που είναι ώριμα να σηκώσουν το βάρος και των υπολοίπων.
