Η πρόσφατη ανακοίνωση της ΕΚΤ που επιβεβαιώνει την επιτάχυνση της ανάπτυξης του «ψηφιακού» ευρώ, με στόχο την εφαρμογή του το πολύ σε μια πενταετία, έρχεται να αναδείξει ένα από τα πιο ισχυρά οικονομικά φαινόμενα των τελευταίων ετών, την κατακόρυφη άνοδο της δολαριακής τιμής του χρυσού.
Η φαινομενικά συγκυριακή επίσπευση της κυκλοφορίας τόσο των επίσημων «κρατικών» και υπό τον έλεγχο των κεντρικών Τραπεζών ψηφιακών fiat νομισμάτων (CBDCs), όπως το Ευρώ, το γουάν, αλλά και των stablecoins και των κρυπτονομισμάτων, με την ραγδαία άνοδο της τιμής του χρυσού, δεν φαίνεται να είναι στην πραγματικότητα καθόλου μα καθόλου… «συγκυριακή».
Το να αντιληφθούμε το «γιατί» είναι ίσως πολύ σημαντικότερο από το να κοιτάζουμε αλλού, είτε στα χρηματιστήρια και στις εξωφρενικές τους επιδόσεις, είτε στα αδιέξοδα της πολιτικής των Κεντρικών Τραπεζών.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με την ανακοίνωσή της προχθές για την επίσπευση της ετοιμότητας για κυκλοφορία του «ψηφιακού» ευρώ, δεν είναι μόνη σε αυτό το μαραθώνιο. Από τις ΗΠΑ έως την Κίνα, οι μεγάλες οικονομίες βρίσκονται σε αγώνα δρόμου για την έκδοση των δικών τους Ψηφιακών Νομισμάτων Κεντρικών Τραπεζών (CBDCs). Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) δουλεύει εδώ και μερικά χρόνια τα μοντέλα για τις πλατφόρμες μέσω των οποίων τα ψηφιακά κρατικά νομίσματα, αλλά και τα κρυπτονομίσματα θα μπορούν να εκκαθαρίζουν τις συναλλαγές τους. Οι αρμόδιες Ομάδες Εργασίας έχουν ήδη δημοσιεύσει στην ιστοσελίδα της τα βασικά στοιχεία των πεδίων συναλλαγής.
Παράλληλα, στο ιδιωτικό τομέα προωθούνται τα λεγόμενα stablecoins – ψηφιακά νομίσματα προσδεμένα σε ισχυρά νομίσματα. Ο επίσημα δηλωμένος «στόχος» φαίνεται να είναι η εκσυγχρονισμός του χρηματοπιστωτικού και του νομισματικού συστήματος. Αλλά κάτω από την «πρόσοψη» αυτού του τεχνολογικού – νομισματικού εκσυγχρονισμού, κρύβεται μια βαθύτερη πραγματικότητα. Και γι’ αυτό, αυτή η μαζική μετάβαση προς τα ψηφιακά fiat νομίσματα συναντά σημαντικές αντιδράσεις. Για ένα ολοένα και ευρύτερο κοινό, τα CBDCs και τα ελεγχόμενα stablecoins συμβολίζουν το πέρασμα στον απόλυτο χρηματοπιστωτικό έλεγχο που συνοδεύεται από την δυνατότητα απώλειας του ελέγχου των κεφαλαίων αυτών από τους κατόχους τους.
Γιατί; Γιατί κάθε συναλλαγή θα μπορεί να παρακολουθείται, να καταγράφεται και να ελέγχεται από τις αρχές, ή αν αυτό αποφασίσουν οι «αρχές» να δεσμεύεται για λόγους έξω από τον έλεγχο των «κατόχων» αυτών των κεφαλαίων.
Αυτή η πιθανότητα/απειλή, που εν μέρει έχει τις ρίζες της στα συμβάντα τόσο της τεράστιας ποσοτικής χαλάρωσης που έχει μεσολαβήσει και στο έξω από κάθε έλεγχο κρατικό δανεισμό της τελευταίας δεκαετίας, μαζί με τις νομισματικές κυρώσεις στην Ρωσία, έχει τροφοδοτήσει ένα βαθύ αίσθημα δυσπιστίας απέναντι στο ίδιο το «χρήμα» υπό την σημερινή του μορφή, πόσο μάλλον σε μία ψηφιακή μορφή απολύτως έξω από τον έλεγχο των χρηματοκατόχων.
Γιατί ο χρυσός επιστρέφει
Από την άλλη πλευρά, σε ένα τέτοιο περιβάλλον όπου η αξία των χαρτονομισμάτων, αλλά και των ψηφιακών πολύ περισσότερο εκδοχών τους, αμφισβητείται, ο χρυσός εκ των πραγμάτων και από την φύση του – ακόμα και μετά τον εξοστρακισμό του από το νομισματικό σύστημα το 1971 με την ρήξη της σταθερής σχέσης του με το δολάριο – αναδεικνύεται ξανά.
Η «συμπεριφορά» του δεν είναι παράδοξη, αλλά αναμενόμενη, όπως έχουμε επισημάνει πολλές φορές από τα Οικονοκλαστικά.
Ενώ τα fiat χαρτονομίσματα όπως και τα ψηφιακά ευρώ και τα stable coins/δολάρια βασίζονται στην εγγύηση της κυβέρνησης που τα εκδίδει, ο χρυσός είναι ο ίδιος η εγγύηση του εαυτού του και δεν χρειάζεται κανένα να τον εγγυηθεί για την αξία του (no counterparty risk).
Να υπενθυμίσουμε εδώ την γνωστή ρήση του J.P. Morgan στο αμερικανικό Κογκρέσο “Ο χρυσός είναι χρήμα, οτιδήποτε άλλο είναι απλώς… πίστη”. Είναι ένα φυσικό, μέσα από την ιστορική του επιλογή σπάνιο αγαθό, ανεξάρτητο από τραπεζικά συστήματα ή πολιτικές αποφάσεις. Δεν μπορεί να αποτιμηθεί «ψηφιακά», ή πολύ περισσότερο να πάψει να υφίσταται λόγω της απόφασης μιας κεντρικής τράπεζας ή της κατάρρευσης ενός… server, ή να κατασχεθεί εύκολα, παρά μόνο με “φυσικό τρόπο”.
Η τρέχουσα νομισματική «συγκυρία» φαίνεται να «σπρώχνει» τον χρυσό στο προσκήνιο, αντίθετα από ό,τι θα προτιμούσαν οι κεντρικές τράπεζες.
Ενώ τα ψηφιακά νομίσματα τον καθιστούν «απαρχαιωμένο», η «συγκυρία» τον καθιστά πιο σχετικό από ποτέ με την ανάγκη βεβαιότητας και εγγυημένης ασφάλειας.
Με άλλα λόγια το «αφήγημα» αλλάζει, καθώς δεν είναι πλέον χαρτονόμισμα «εναντίον» χρυσού, αλλά Κεντρικά Ελεγχόμενο Ψηφιακό Χρήμα (CBDCs) εναντίον Αποκεντρωμένων και Φυσικών Αποθεμάτων Αξίας.
Ο χρυσός, μαζί με άλλα αποκεντρωμένα περιουσιακά στοιχεία (στα οποία μία μερίδα αναλυτών επιμένει να συμπεριλαμβάνει και το Bitcoin που αποκαλείται «ψηφιακός χρυσός»), βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της δεύτερης κατηγορίας. Η τιμή ρεκόρ μέσα στο 2025, δεν είναι απλώς αντίδραση στον πληθωρισμό, αλλά το μέτρο της δυσπιστίας απέναντι σε ολόκληρο το νομισματικό σύστημα, όπως αυτό έχει καταλήξει μετά την κατάρρευση της συμφωνίας του Μπρέτον Γουντς τον Αύγουστο του 1971.
Τι θα μπορούσε να σβήσει την λάμψη του χρυσού;
Κάποια σενάρια που έχουν ήδη καταγραφεί σαν ενδεχόμενα, απέναντι στην τάση αυτή, θα μπορούσαν να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη προς τα fiat νομίσματα. Αλλά μόνο αν αυτά μπορούσαν να υλοποιηθούν. Ιδού ποια είναι αυτά:
- Ανατροπή της νομισματικής πολιτικής. Αν δηλαδή οι κεντρικές τράπεζες και ειδικά η Αμερικανική FED, μπορούσαν να αυξήσουν τα επιτόκια δραστικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να προσελκύσουν την συσσώρευση κεφαλαίων στα νομίσματά τους. Τότε πράγματι ο χρυσός θα μπορούσε να χάσει μέρος της λάμψης του. Γιατί όπως την δεκαετία του 80, οι επενδυτές θα προτιμούσαν το εγγυημένο εισόδημα από ομόλογα ή καταθέσεις, αντί να κρατούν ένα μέταλλο που δεν προσφέρει τόκο. Αλλά μπορεί κανείς να υποθέσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο σήμερα; Θα ήταν σαν να περιμέναμε να βγεί ο ήλιος από την δύση…
- Επιστροφή στη απόλυτα αυστηρή και δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική πειθαρχία. Δηλαδή σε μια δραστική μείωση χρέους με διασφάλιση υψηλών δημοσιονομικών πρωτογενών πλεονασμάτων σε μία οικονομία που θα αναπτύσσεται με ρυθμούς Κίνας… Αυτό, ωστόσο, φαίνεται επίσης ιδιαίτερα απίθανο να εμφανισθεί από κανένα σημείο του ορίζοντα, υπό τις υπάρχουσες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες.
- Εκτόνωση των Γεωπολιτικών Εντάσεων. Αφού ο χρυσός είναι το απόλυτο «ασφαλές λιμάνι», μια ειρηνική επίλυση των σημερινών εστιών έντασης θα μείωνε την ζήτηση και την αγορά του. Επίσης κάτι που δεν φαίνεται να έρχεται από από κανένα σημείο του ορίζοντα…
Κατά συνέπεια αυτό που μπορούμε να πούμε στο σημείο αυτό είναι ότι η «ανακοίνωση» για το ψηφιακό ευρώ είναι κάτι πολύ περισσότερο από μία πράξη νομισματικού εκσυγχρονισμού.
Πρέπει να διαβαστεί σαν ένα σημάδι εισόδου σε μια από τις πιο σημαντικές μεταβατικές περιόδους της σύγχρονης νομισματικής μας ιστορίας, που όπως κάθε τέτοιο «συμβάν» πυροδοτεί όλες τις άλυτες αντιφάσεις και προβλήματα που έχει συσσωρεύσει το παρελθόν μέσα στο παρόν. Και σε τέτοιες περιόδους αβεβαιότητας, όπου το παλιό καθεστώς μεταβάλλεται χωρίς να φαίνεται «φως» από πουθενά για την ανάδυση του νέου, τα παγκόσμια, μη πολιτικοποιημένα αποθέματα αξίας – όπως ο χρυσός – τείνουν να λάμπουν με την πιο έντονη λάμψη.
Παρά τις επιθυμίες των κεντρικών τραπεζών για έλεγχο, οι οικονομίες και η λεγόμενη «αγορά» ψηφίζουν με το «πορτοφόλι» τους.
Και προς το παρόν, η ψήφος πηγαίνει στο μέταλλο που εμπιστεύονταν οι άνθρωποι ακόμα και πριν από την εποχή των… Φαραώ.
