Ο τάφος της Αμφίπολης πρώτα εξέπληξε με το μέγεθος, ύστερα με τον πλούσιο διάκοσμό του και τώρα εκπλήσσει και με τον τρόπο κατασκευής του.
Μπορεί τα χρώματα, οι Σφίγγες και τα αγάλματα να έχουν αφήσει τους πάντες άφωνους, όμως οι αρχαιολόγοι έχουν μείνει το εξίσου άφωνοι από το γεγονός ότι καθημερινά έρχονται αντιμέτωποι και με μια νέα έκπληξη σε ό,τι αφορά το ίδιο το κτήριο.
Πρόκειται με βεβαιότητα για τον μεγαλύτερο μακεδονικού τύπου τάφο που έχει εντοπιστεί. Όμως ενός μέχρις ενός σημείου το μνημείο ακολουθεί τα πρότυπα των μακεδονικών τάφων, ενώ φυσικά βρίσκεται στο έδαφος της Μακεδονίας και υπολογίζεται ως έργο της περιόδου αμέσως μετά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου με την μεγάλη ανάπτυξη της περιοχής, κατασκευαστικές (και όχι μόνο) λεπτομέρειες του δίνουν μια πολύ ιδιαίτερη μορφή.
Αρχικά υπήρξε απογοήτευση. Ένα μεγάλο άνοιγμα στον τοίχο έδειχνε πως ανθρώπινο χέρι είχε αφαιρέσει λίθους και πιθανότατα κάποιοι είχαν επιχειρήσει να μπουν.
Οι φόβοι επιβεβαιώθηκαν και στον επόμενο τοίχο αμέσως μετά τις “Καρυάτιδες”. Υπήρχαν και πάλι ενδείξεις ότι είχαν μπει τυμβωρύχοι. Πιθανότατα μάλιστα στα αρχαία χρόνια, όταν ακόμη το μνημείο ήταν σχετικά νέο. Όταν ήταν ακόμη γνωστό ποιος είχε ταφεί και πιθανότατα είχε επιχειρηθεί να γίνει αρπαγή των πλούσιων κτερισμάτων (συνήθως χρυσών) που συνόδευαν τον νεκρό στον τάφο.
Ξαφνικά όμως τα δεδομένα άλλαξαν. Οι αρχαιολόγοι έφτασαν και στον επόμενο τοίχο και κυριολεκτικά έπεσαν σε … αδιέξοδο.
Βρήκαν μια ακόμη οπή, αυτή τη φορά μικρότερη. Φαίνεται ότι οι αρχαίοι τυμβωρύχοι βρέθηκαν και εκείνοι αντιμέτωποι με τον γρίφο του τάφου που δεν συνεχίζεται σε ευθεία, όπως οι υπόλοι Μακεδονικοί. Βρέθηκαν σε ανάχωμα που δεν βγάζει πουθενά και φαίνεται ότι εγκατέλειψαν. Μάλιστα η τρύπα σε αυτόν τον χώρο είναι μικρή, δείχνει ότι μάλλον οι τυμβωρύχοι είδαν το αδιέξοδο και αποφάσισαν να μην συνεχίσουν.
Παράλληλα η μικρή είσοδος που βρέθηκε αρκετά πιο αριστερά από τις άλλες δείχνει ότι ο τάφος συνεχίζει προς τα κάτω. Είναι πιθανότατα υπόσκαφος και σε επίπεδο πολύ πιο κάτω από τους προηγούμενους θαλάμους.
Αυτό και μόνο το γεγονός κάνει τους αρχαιολόγους να ελπίζουν και σε κάτι άλλο. Ο νεκρικός θάλαμος έτσι όπως είναι υπόγειος προσθέτει αρκετά μέτρα προσπάθειας σε εκείνους που επιχείρησαν να μπουν με την “κλασική” μέθοδο των τυμβωρύχων.
Ακόμη δηλαδή και εάν κάποιοι έσκαψαν το λεγόμενο πηγάδι από το κέντρο του τύμβου και προς τα κάτω θεωρείται αδύνατο να έφτασαν σε τέτοιο βάθος, ενώ πιθανότατα εάν ο τάφος είναι υπόσκαφος δεν κατάφεραν να βρουν ούτε την οροφή η οποία είναι πολύ πιθανό να είναι φυσική, αποτελούμενη από βράχο και όχι από λίθους που απαρτίζουν θόλο όπως στους υπόλοιπους μακεδονικούς τάφους.
Έτσι οι αρχαιολόγοι στην Αμφίπολη εδώ και λίγες ημέρες χαμογελούν. Είναι πολύ πιθανό πλέον οι θησαυροί του τάφου να είναι στη θέση τους. Είναι πολύ πιθανό πλέον οι κατασκευαστές να κέρδισαν το στοίχημα και να προστάτεψαν τον νεκρό και τα πολύτιμα κτερίσματά του. Όμως ποιοι ήταν αυτοί που έκτισαν και έκρυψαν το μνημείο…
Ο όγκος του μνημείου είναι δεδομένο ότι δεν θα επέτρεπε να μείνει κρυφό το σημείο. Αντίθετα ήταν κατασκευασμένο για να επιδεικνύεται. Έπρεπε όμως παράλληλα να μείνει ασύλητο. Να μην μπορέσει κανείς να βεβηλώσει τον νεκρό.
Η περίοδος που κατασκευάστηκε ο τάφος αφήνει κάποιες υπόνοιες. Όλα δείχνουν ότι έχει ακολουθηθεί το … τρικ των Αιγυπτίων. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε για την προστασία των τάφων των Φαραώ.
Οι Αιγύπτιοι συνήθιζαν να κατασκευάζουν υπόγειους άλλα πολύ πλούσιους τάφους τους οποίους στη συνέχεια “παραγέμιζαν” με άμμο για να εξαφανίσουν τα ίχνη της εισόδου.
Στον τάφο της Αμφίπολης το… τρικ των Αιγυπτίων φάνηκε αρχικά στο χώμα που τοποθετήθηκε σε συνδυασμό με τους αλλεπάλληλους διαφραγματικούς τοίχους που εμπόδιζαν την πρόσβαση. Τώρα αποκαλύπτεται ότι ο τάφος είναι από ένα σημείο και πέρα και υπόγειος, ένα δεύτερο στοιχείο που παραπέμπει στα κόλπα των Αιγυπτίων.
Πολλοί αρχαιολόγοι ισχυρίζονται ότι πλέον είχε γίνει γνωστό και στους Έλληνες το αιγυπτιακό κόλπο, πιθανότατα μάλιστα στην ελληνιστική περίοδο όπου πλέον η ανατολικά άκρη της λεκάνης της Μεσογείου είχε ενοποιηθεί ήταν πιο εύκολη η μεταφορά τεχνογνωσίας και έτσι ίσως επιλέχθηκε ο “μεγάλος νεκρός” να προστατευθεί με όλα τα γνωστά μέσα της εποχής.
