Ο Ντικ Τσέινι, που διετέλεσε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ από το 2001 έως το 2009 στο πλευρό του Ρεπουμπλικανού προέδρου Τζορτζ Μπους, υπήρξε για δεκαετίες μια κεντρική και αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία της αμερικανικής πολιτικής σκηνής.
Ως κομβικός στρατηγικός νους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Ντικ Τσέινι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εισβολή στο Ιράκ το 2003 από τις ΗΠΑ — έναν πόλεμο που πλέον θεωρείται ευρέως βασισμένος σε εσφαλμένες πληροφορίες, όπως μεταδίδει το CNN.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ένας ισχυρός συντηρητικός που απομονώθηκε από το ίδιο του το κόμμα
Πιστός σε μια σκληρή γραμμή, ο Τσέινι εξέφραζε τον παραδοσιακό συντηρητισμό του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Όμως, οι σφοδρές επιθέσεις του κατά του Ντόναλντ Τραμπ, τον οποίο χαρακτήριζε «δειλό» και «τη μεγαλύτερη απειλή που γνώρισε ποτέ η Αμερικανική Δημοκρατία», τον οδήγησαν σταδιακά στην απομόνωση από το ίδιο του το κόμμα.
Με ειρωνεία της ιστορίας, ο άνθρωπος που υπήρξε για χρόνια σύμβολο της αμερικανικής δεξιάς έκλεισε τη ζωή του υποστηρίζοντας τη Δημοκρατική υποψήφια Καμάλα Χάρις στις προεδρικές εκλογές του 2024 — μια κίνηση-ορόσημο, που σηματοδότησε το χάσμα ανάμεσα στο παλιό ρεπουμπλικανικό κατεστημένο και τον λαϊκισμό που ενσαρκώνει ο Τραμπ.
Από την 11η Σεπτεμβρίου στο Ιράκ
Πάσχοντας από καρδιοπάθεια από τα 37 του χρόνια, ο Ντικ Τσέινι επέζησε από πολλαπλά εμφράγματα πριν υποβληθεί το 2012 σε μεταμόσχευση καρδιάς, την οποία χαρακτήριζε «δώρο ζωής». Πρώην βουλευτής του Ουαϊόμινγκ, αρχηγός του προσωπικού του Λευκού Οίκου και στη συνέχεια υπουργός Άμυνας, εγκατέλειψε μια επικερδή καριέρα στον ιδιωτικό τομέα όταν ο Τζορτζ Ο. Μπους τού ανέθεσε την επιλογή υποψήφιου αντιπροέδρου — μια αποστολή που τελικά τον οδήγησε ο ίδιος να ορκιστεί αντιπρόεδρος, έμπειρος καθοδηγητής ενός άπειρου προέδρου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, ενώ ο Μπους βρισκόταν εκτός Ουάσιγκτον, ο Τσέινι βρέθηκε στο επίκεντρο της αντίδρασης: μέσα από το υπόγειο καταφύγιο του Λευκού Οίκου, ενέκρινε την κατάρριψη αεροσκαφών υπό ομηρία και χάραξε τη νεοσυντηρητική γραμμή των προληπτικών πολέμων και της αλλαγής καθεστώτων.
Οι συνεχείς προειδοποιήσεις του για τα υποτιθέμενα όπλα μαζικής καταστροφής του Ιράκ, τους φερόμενους δεσμούς με την Αλ Κάιντα και τον κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων προετοίμασαν το έδαφος για την εισβολή του 2003. Οι μεταγενέστερες κοινοβουλευτικές έρευνες αποκάλυψαν ότι οι πληροφορίες ήταν λανθασμένες, διογκωμένες ή παραποιημένες — συμπεριλαμβανομένου του ισχυρισμού, ποτέ αποδεδειγμένου, ότι ο Μοχάμεντ Άτα είχε συναντηθεί στην Πράγα με Ιρακινούς πράκτορες. Ο Τσέινι υπερασπίστηκε ως το τέλος την πεποίθησή του πως ενήργησε με βάση «τις καλύτερες διαθέσιμες πληροφορίες» εκείνης της εποχής.
Οι σκοτεινές ζώνες του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας»
Στο κέντρο όλων των αποφάσεων, στήριξε τις ενισχυμένες ανακρίσεις (όπως το waterboarding), τη φυλάκιση χωρίς δίκη στο Γκουαντάναμο και την ενίσχυση των προεδρικών εξουσιών με ελάχιστο κοινοβουλευτικό έλεγχο — επιλογές που οι επικριτές χαρακτήρισαν ηθική και νομική εκτροπή. Σύμβολο των υπερβολών της μετα-11ης Σεπτεμβρίου εποχής, αποχώρησε από την εξουσία με δημοτικότητα μόλις 31%, σύμφωνα με το Pew Research Center.
Εκείνος όμως δεν μετάνιωσε ποτέ: το 2014, απέναντι σε έκθεση της Γερουσίας που χαρακτήριζε τις μεθόδους αυτές βίαιες και αναποτελεσματικές, δήλωσε: «Θα το ξαναέκανα χωρίς δισταγμό». Το 2015, για το Ιράκ, είπε: «Ήταν η σωστή απόφαση τότε· το πίστευα τότε και το πιστεύω ακόμη».
Ο «γεράκι» που στράφηκε εναντίον του Τραμπ
Υπέρμαχος μιας ισχυρής προεδρίας από την εποχή του Βιετνάμ και του Γουότεργκεϊτ, ο Τσέινι θα συγκρουστεί τελικά μετωπικά με τον Ντόναλντ Τραμπ μετά την 6η Ιανουαρίου 2021. Η κόρη του, Λιζ Τσέινι, θυσίασε την πολιτική της καριέρα για να καταγγείλει την απόπειρα ανατροπής του εκλογικού αποτελέσματος.
Σε διαφημιστικό του 2022, ο πατέρας εξαπέλυσε επίθεση λέγοντας: «Στην ιστορία των 246 χρόνων της Δημοκρατίας μας, δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη απειλή από τον Ντόναλντ Τραμπ», αποκαλώντας τον «δειλό». Στα τελευταία του χρόνια στήριξε ανοιχτά την Καμάλα Χάρις στις εκλογές του 2024, επικαλούμενος το «καθήκον να βάζεις τη χώρα πάνω από το κόμμα».
Διαδρομή, παρασκήνια και κληρονομιά
Γεννημένος στις 30 Ιανουαρίου 1941 στο Λίνκολν της Νεμπράσκα, μεγάλωσε στο Κάσπερ του Ουαϊόμινγκ, αποβλήθηκε από το Γέιλ αλλά συνέχισε σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Ουαϊόμινγκ (πτυχίο και μεταπτυχιακό στις πολιτικές επιστήμες). Παντρεύτηκε τη Λιν Τσέινι το 1964· απέκτησαν δύο κόρες, τη Λιζ και τη Μέρι, και επτά εγγόνια. Μέσα στους μηχανισμούς της εξουσίας εκπαιδεύτηκε δίπλα στον Ρίτσαρντ Νίξον, έγινε διευθυντής του προσωπικού του Τζέραλντ Φορντ (διαδεχόμενος τον Ντόναλντ Ράμσφελντ) και υπουργός Άμυνας του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου (Παναμάς 1989, Desert Storm 1991).
Ακολούθησαν έξι θητείες στο Κογκρέσο για το Ουαϊόμινγκ και προεδρία της Halliburton επί Κλίντον. Με τον Ράμσφελντ συγκρότησαν υπό τον Μπους τον νεότερο ένα ισχυρό δίδυμο που εξόργισε τους μετριοπαθείς (Κόλιν Πάουελ, Κοντολίζα Ράις). Διαφώνησε ωστόσο με τον Μπους για το γάμο ομοφύλων, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να ρυθμίζεται από τις Πολιτείες και υπερασπιζόμενος την ελευθερία των ατόμων να επιλέγουν τις σχέσεις τους. Η σχέση του με τον Μπους ψυχράνθηκε περαιτέρω όταν ο πρόεδρος αρνήθηκε να δώσει χάρη στον Σκούτερ Λίμπι (2007). Η προσωπική του μυθολογία διατήρησε και το επεισόδιο κυνηγιού του 2006, όταν τραυμάτισε κατά λάθος φίλο του με σκάγια.
Μια ζωή που σφραγίστηκε από αντοχή
Πρώτο έμφραγμα το 1978, έπειτα το 1984, 1988, το 2000 και το 2010· τεχνητή καρδιά το 2011 και μεταμόσχευση το 2012. Παρά τα προβλήματα υγείας, ολοκλήρωσε δύο θητείες, παρακολούθησε την ορκωμοσία του Ομπάμα σε αναπηρικό καροτσάκι, έγραψε απομνημονεύματα — πολιτικά και ιατρικά — και παρέμεινε μια κομβική, αμφιλεγόμενη φωνή· αρχιτέκτονας, πολέμιος και τελικά αντίπαλος του ίδιου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που ο ίδιος είχε κάποτε διαμορφώσει.
