Η Ρωσία έχει «εκτοξεύσει» κατακόρυφα τον δείκτη προκλητικότητας τις τελευταίες ημέρες, με μη επανδρωμένα αεροσκάφη που παραβίασαν τον εναέριο χώρο τόσο της Πολωνίας όσο και της Ρουμανίας, κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, η Ρωσία δεν έμεινε μόνο εκεί, αφού ανέπτυξε τρία μαχητικά αεροσκάφη τύπου MiG-31 την περασμένη Παρασκευή (19.09.2025) τα οποία παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας, μιας άλλης χώρας του ΝΑΤΟ, για περίπου δέκα λεπτά.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Οι επανειλημμένες παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ από ρωσικά drones και μαχητικά αεροσκάφη δεν έχουν προκαλέσει μόνο την οργισμένη αντίδραση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας αλλά επίσης έχει εγείρει ένα αρκετά σοβαρό ερώτημα. Θα καταρρίψουν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ ρωσικά αεροσκάφη;
«Η Ρωσία δεν πρέπει να έχει καμία αμφιβολία. Το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοί της θα χρησιμοποιήσουν, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όλα τα απαραίτητα στρατιωτικά και μη στρατιωτικά εργαλεία για να αμυνθούν», ανέφερε το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC), το κύριο πολιτικό όργανο λήψης αποφάσεων του ΝΑΤΟ σε χθεσινή (23.09.2025) ανακοίνωση.
Μαχητικά αεροσκάφη τύπου F-35 στην γερμανική αεροπορική βάση Ramstein / Φωτογραφία USAF
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Σουηδίας, προειδοποιούν πλέον ότι είναι έτοιμες να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη που εισέρχονται στον εναέριο χώρο τους.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Τσάρλι Σαλόνιους – Πάστερνακ, Διευθύνοντα Σύμβουλο του think tank «Nordic West Office» με έδρα το Ελσίνκι, υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στη Μόσχα και στο ΝΑΤΟ: «Η Ρωσία έχει δηλώσει ότι πιστεύει ότι βρίσκεται σε στρατιωτική σύγκρουση με εμάς και τη Δύση. Δεν το βλέπουμε έτσι και γι’ αυτό, οι κανόνες εμπλοκής μας είναι διαφορετικοί».
Στο πλαίσιο αυτό, το Politico αναλύει τους τρόπους με τους οποίους αντιδράσει η Βορειοατλαντική Συμμαχία στις ρωσικές παραβιάσεις και εξηγεί το πολιτικό και στρατιωτικό υπόβαθρο.
Ποιοι είναι οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ;
«Οι κανόνες εμπλοκής της συμμαχίας είναι απόρρητοι και ορίζουν τις παραμέτρους για το τι μπορεί να κάνει ο στρατός σε οποιαδήποτε δεδομένη κατάσταση, πράγμα που σημαίνει ότι οι κανόνες εμπλοκές είναι πολύ διαφορετικοί ανάλογα με την αποστολή ή την επιχείρηση», εξήγησε η Οάνα Λουνγκέσκου, πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, η οποία είναι επί του παρόντος διακεκριμένη συνεργάτης στο think tank «Royal United Services Institute» με έδρα το Λονδίνο.
Η ίδια πρόσθεσε στην συνέχεια: «Οι κανόνες εμπλοκής πρέπει να είναι σύμφωνοι με την πολιτική καθοδήγηση της συμμαχίας. Για το ΝΑΤΟ, που είναι μια αμυντική συμμαχία, στόχος είναι η αποτροπή της επιθετικότητας και η πρόληψη οποιασδήποτε σύγκρουσης, και σε περίπτωση αποτυχίας, η άμυνα εναντίον της και η ήττα της».
Σχηματισμός μαχητικών αεροσκαφών τύπου F-15, F/A-18, F-35 και Rafale / Φωτογραφία USAF
Έτσι, οι κανόνες εμπλοκές πρέπει να εγκρίνονται από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC), το οποίο συγκεντρώνει όλους τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και εφαρμόζονται από τον Ανώτατο Διοικητή των ενόπλων δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (SACEUR), θέση την οποία έχει αυτή την στιγμή ο Αμερικανός πτέραρχος Αλέξους Γκρίνκεβιτς, ο οποίος διοικεί επίσης τις αμερικανικές δυνάμεις στην Ευρώπη. Όπως κάθε πολιτική απόφαση εντός του ΝΑΤΟ, οι κανόνες εμπλοκής απαιτούν συναίνεση των κρατών – μελών.
Ο ρόλος των εθνικών στρατών των κρατών – μελών
Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ δεν εμποδίζουν τις εθνικές ένοπλες δυνάμεις να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις στο έδαφός τους όταν βρίσκονται υπό εθνική διοίκηση.
Την Τρίτη (23.09.2025), η Λιθουανία υιοθέτησε νέους κανόνες που επιτρέπουν στον στρατό της να αντιδρά σε παραβιάσεις του εναέριου χώρου «ταχύτερα». Η Ρουμανία, της οποίας ο εναέριος χώρος παραβιάστηκε πολλές φορές από ρωσικά drones τους τελευταίους μήνες, συγκαλεί την Πέμπτη (25.09.2025) το Ανώτατο Συμβούλιο Άμυνας για να καθορίσει τους κανόνες εμπλοκής σε περίπτωση περισσότερων εισβολών από drones ή επανδρωμένα αεροσκάφη.
«Τα αμυντικά σχέδια του ΝΑΤΟ ενεργοποιήθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Αυτά τα σχέδια συνεχίζουν να προσαρμόζονται, γεγονός που δίνει επίσης στον SACEUR σημαντική εξουσία σχετικά με τον τρόπο που χρησιμοποιεί τα μέσα και τις δυνάμεις του», τονίζει η Οάνα Λουνγκέσκου.
Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν κίνδυνοι εάν η μονομερής ενέργεια μιας χώρας οδηγήσει σε κλιμάκωση, όπως υπαινίχθηκε τη Δευτέρα (22.09.2025) ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ.
«Είμαστε έτοιμοι για οποιαδήποτε απόφαση που αποσκοπεί στην καταστροφή αντικειμένων που μπορεί να μας απειλήσουν, όπως τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη», δήλωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, προσθέτοντας ότι πρέπει επίσης να επιτευχθεί κάποιο είδος συναίνεσης μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ.
«Πρέπει να είμαι 100% σίγουρος… ότι όλοι οι σύμμαχοί μας θα το αντιμετωπίσουν αυτό ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που το αντιμετωπίζουμε κι εμείς. Πρέπει να είμαι 100% σίγουρος ότι όταν η σύγκρουση εισέλθει σε μια τόσο οξεία φάση, δεν θα είμαστε μόνοι σε αυτό», συνέχισε ο Πολωνός πρωθυπουργός και πρόσθεσε: «Πρέπει να το σκεφτούμε δύο φορές πριν αποφασίσουμε για ενέργειες που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια πολύ επικίνδυνη φάση της σύγκρουσης».
Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση του Ντόναλντ Τουσκ δεν μπορούσε να εφαρμοστεί την προηγούμενη Παρασκευή (19.09.2025) πάνω από την Εσθονία, επειδή τα κράτη της Βαλτικής δεν έχουν τους δικούς τους στόλους μαχητικών αεροσκαφών και εξαρτώνται από τις αποστολές εναέριας αστυνόμευσης του ΝΑΤΟ που εκτελούνται από μαχητικά αεροσκάφη συμμαχικών χωρών.
Σύμφωνα με έναν πρώην αξιωματούχο του ΝΑΤΟ, ακριβώς επειδή η Εσθονία δεν έχει τα δικά της μαχητικά αεροσκάφη, η Ρωσία παραβίασε τον εναέριο χώρο της χώρας: «Εάν η εισβολή είχε πραγματοποιηθεί πάνω από τη Φινλανδία, οι Φινλανδοί θα μπορούσαν να αποφασίσουν να την αναχαιτίσουν. Στον εναέριο χώρο της Βαλτικής, είμαστε υποχρεωμένοι να ανέβουμε στην αλυσίδα διοίκησης του ΝΑΤΟ».
Γιατί το ΝΑΤΟ δεν κατέρριψε τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη;
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι – τόσο πολιτικοί όσο και στρατιωτικοί – για τους οποίους τα μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ δεν κατέρριψαν τα ρωσικά MiG-31, όπως εξάλλου διευκρίνισε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ.
Ένα από τα αεροσκάφη MiG-31 που εισέβαλαν στον εναέριο χώρο της Εσθονίας / Swedish Armed forces / Handout via REUTERS.
«Οι αποφάσεις σχετικά με το αν θα εμπλακούν τα μαχητικά μας αεροσκάφη βασίζονται πάντα στις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την απειλή. Στην Εσθονία δεν εντοπίστηκε καμία άμεση απειλή» είπε χαρακτηριστικά ο Μαρκ Ρούτε.
Από την πλευρά του, η πρωθυπουργός της Εσθονίας δήλωσε πως «υπάρχουν σίγουρα διάφορες παράμετροι για τη χρήση βίας», υπονοώντας ότι η παραβίαση των ρωσικών MiG-31 δεν απαιτούσε την χρήση βίας, δηλαδή την κατάρριψή τους.
«Η αντίδραση του ΝΑΤΟ ήταν σύμφωνη με τη διαδικασία», δήλωσε στα τοπικά μέσα ενημέρωσης ο πρώην αρχηγός της αεροπορίας της Εσθονίας, Γιάακ Τάριεν, προσθέτοντας ότι η βία δεν χρησιμοποιείται αμέσως σε καιρό ειρήνης.
Σύμφωνα με τον Μίκολα Μπιελιέσκοφ, Ουκρανό στρατιωτικό αναλυτή και ερευνητή στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Ουκρανίας, τόσο ο κίνδυνος κλιμάκωσης όσο και η αβεβαιότητα σχετικά με τη στάση του Ντόναλντ Τραμπ έπαιξαν ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αντέδρασε το ΝΑΤΟ.
«Υπό όρους, κανείς δεν θα ξεκινήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας του περιστατικού αυτού. Οι ευρωπαϊκές χώρες πιστεύουν ότι το ΝΑΤΟ περιορίζεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα σχετικά με την αντίδραση και τη θέση των ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Τραμπ» αναφέρει ο ίδιος.
Επιδιώκουν οι χώρες του ΝΑΤΟ να αλλάξουν τους κανόνες εμπλοκής;
Ο υφιστάμενοι κανόνες εμπλοκής επιτρέπουν στα μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ να καταρρίπτουν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη – και εάν ναι, υπό ποιες συνθήκες. Εντός της συμμαχίας, η γενική αίσθηση είναι ότι οι αμυντικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε τέτοιου είδους απειλές.
Ο Ανώτατος Διοικητής των ενόπλων δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη / REUTERS / Kacper Pempel
«Θα υπάρξουν πολλές συζητήσεις εντός της Συμμαχίας μετά το περιστατικό στην Εσθονία», δήλωσε ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας στο Politico ενώ πρόσθεσε: «Υπάρχει μια διαρκής συζήτηση σχετικά με το εάν οι κανόνες εμπλοκής στις αποστολές εναέριας αστυνόμευσης του ΝΑΤΟ θα πρέπει να γίνουν πιο αυστηροί. Είναι σημαντικό η Ρωσία να αλλάξει συμπεριφορά».
Ανώτατοι αξιωματούχοι στην Εσθονία, τη Λιθουανία και την Τσεχία ζητούν μια πιο δυναμική απάντηση την επόμενη φορά που η Ρωσία θα δοκιμάσει το ΝΑΤΟ, δηλαδή την κατάρριψη των ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών. «Πρέπει να αντιδράσουμε κατάλληλα, συμπεριλαμβανομένης πιθανής κατάρριψης ρωσικών αεροσκαφών», δήλωσε ο Τσέχος πρόεδρος Πέτρ Πάβελ.
Μιλώντας στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ την Τρίτη (23.09.2025), ο Ντόναλντ Τραμπ ρωτήθηκε αν πιστεύει ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να καταρρίψουν εισβολείς ρωσικά αεροσκάφη. «Ναι, το πιστεύω», απάντησε χαρακτηριστικά.
«Μήνυμα ελήφθη», απάντησε ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι στις δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου.
Roger that. https://t.co/SPs85U7yPd
— Radosław Sikorski (@sikorskiradek) September 23, 2025
Πώς θα μπορούσε το ΝΑΤΟ να αλλάξει τους κανόνες εμπλοκής;
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αλλαγή των κανόνων εμπλοκής θα έπρεπε να περάσει από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC), όπου οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα λάμβαναν μια απόφαση με συναίνεση κατόπιν εισήγησης του Ανώτατου Διοικητή Ενόπλων Δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (SACEUR).
Ωστόσο, από τότε που ξεκίνησε η πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο SACEUR έχει μεγαλύτερη εξουσία να κάνει προσαρμογές στην επιχειρησιακή ανάπτυξη νατοϊκών δυνάμεων χωρίς αυτές οι αλλαγές να «περάσουν» από το NAC, όπως η αποστολή περισσότερων πλοίων ή αεροσκαφών σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Τι συνέβη την τελευταία φορά που μια χώρα του ΝΑΤΟ κατέρριψε ένα ρωσικό αεροσκάφος;
Το 2015, η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό Su-24M κοντά στα σύνορα με την Συρία, μετά από παραβίαση του εναέριου χώρου που πραγματοποίησε το ρωσικό αεροσκάφος, διάρκειας 17 δευτερολέπτων και μετά από αρκετές προειδοποιήσεις των τουρκικών αρχών.
Κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι αυτή η απόφαση για κατάρριψη δεν ελήφθη στο πλαίσιο μιας συμμαχικής αποστολής αλλά αντίθετα ήταν μονομερής ενέργεια της Τουρκίας, γεγονός που διαχωρίζεται από το περιστατικό της 19ης Σεπτεμβρίου 2025 πάνω από την Εσθονία.
«Ενεργοποίησαν δικές τους δυνάμεις, έλαβαν την απόφαση σε εθνικό επίπεδο και ενημέρωσαν τους Συμμάχους λεπτομερώς εκ των υστέρων. Αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικό», δήλωσε ο ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ.
Η Άγκυρα ενεργοποίησε τότε το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ και το NAC εξέδωσε στην συνέχεια δήλωση για το περιστατικό. Στην συνέχεια, νατοϊκές δυνάμεις ανέπτυξαν αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης τύπου AWACS για να παρακολουθούν τον τουρκικό εναέριο χώρο.
Ωστόσο, η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους είχε συνέπειες. Η Μόσχα επέβαλε εμπορικές κυρώσεις στην Άγκυρα, γεγονός που ανάγκασε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να ζητήσει τελικά συγνώμη.
