«Άκαπνη» πήγε η έκθεση Ντράγκι: Μόνο 1 στα 10 από όσα αναφέρει, εφαρμόστηκε ένα χρόνο μετά

Πριν από ένα χρόνο, ο Ειδικός Εντεταλμένος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), Μάριο Ντράγκι, παρουσίασε την 400σέλιδη έκθεσή του για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ.

Έκτοτε, η έκθεση του Μάριο Ντράγκι αναφέρεται συχνότερα στις Βρυξέλλες από οποιαδήποτε άλλη μελέτη. Κάποιοι την αποκαλούν ακόμη και «Βίβλο» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Η έκθεση Ντράγκι έχει γίνει το οικονομικό δόγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δήλωσε ο Επίτροπος Βιομηχανίας της ΕΕ, Στεφάν Σεζουρνέ, στην Handelsblatt. «Όλα όσα έχουμε προτείνει από τότε ακολουθούν αυτή τη γραμμή».

Ο Σεζουρνέ απαριθμεί αυτά που θεωρεί τα πιο σημαντικά έργα της ΕΕ των τελευταίων δώδεκα μηνών: «Το σοκ απλοποίησης, η αναζωογόνηση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, η νέα στρατηγική για την εσωτερική αγορά, το “Made in Europe”, το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας – αυτή είναι μια άνευ προηγουμένου δυναμική».

Σύμφωνα με μια μελέτη του think tank European Policy Innovation Council, ωστόσο, μόνο το ένα δέκατο της έκθεσης Ντράγκι έχει εφαρμοστεί. Το ένα πέμπτο έχει εφαρμοστεί εν μέρει. Να σημειωθεί πως μεσολάβησαν δύο τεράστιας σημασίας γεγονότα: Το ένα είναι το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της ΕΕ (Μάρτιος 2025) και πιο μετά η απόφαση του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες 5% του ΑΕΠ (Ιούνιος 2025), ενώ ενδιάμεσα (Απρίλιος 2025) ξεκίνησε ο δασμολογικός πόλεμος…

Ποιες από τις συστάσεις του πρώην Προέδρου της ΕΚΤ έχει ακολουθήσει στην πραγματικότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση – και πού χρειάζεται ακόμη να καλύψει τη διαφορά; Ένα χρόνο μετά τη δημοσίευση της έκθεσης Ντράγκι, η Handelsblatt εξετάζει τα τέσσερα πιο σημαντικά σημεία.

1. Βιομηχανική Πολιτική

Η αρχική διάγνωση του Ντράγκι είναι ότι η ΕΕ υστερεί περαιτέρω στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα – στην καινοτομία, το εμπόριο και την άμυνα. Το χάσμα στην παραγωγικότητα και τις επενδύσεις διευρύνεται. Για να αντιμετωπίσει αυτήν την «υπαρξιακή απειλή», διατυπώνει περισσότερες από 300 συστάσεις.

Η πιο σημαντική πρόταση είναι μια νέα βιομηχανική πολιτική. Ο Ντράγκι απαιτεί από την ΕΕ να διασφαλίσει ότι οι βασικές βιομηχανίες θα παραμείνουν στην Ευρώπη και ότι η ήπειρος θα εξαρτάται λιγότερο από ξένες χώρες. Οι κρίσιμες τεχνολογίες περιλαμβάνουν τους ημιαγωγούς και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι αλυσίδες εφοδιασμού πρέπει επίσης να γίνουν πιο ασφαλείς.

Η Επιτροπή υποδέχτηκε αυτό το σημείο «με μεγάλο ενθουσιασμό», λέει ο Τζέρομιν Ζετελμάιερ, διευθυντής του think tank Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες. Με αυτόν τον τρόπο, ο Ντράγκι νομιμοποίησε το «ένστικτο προστατευτισμού» που, ειδικότερα, η Γαλλία έχει εδώ και καιρό.

Στις πρώτες 100 ημέρες της δεύτερης θητείας της, η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρουσίασε τη «Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία». Το λεγόμενο Επιχειρηματικό Σχέδιο για την Ευρώπη αποσκοπεί στην επαναφορά της ευρωπαϊκής βιομηχανίας σε τροχιά ανάπτυξης – με έναν συνδυασμό περισσότερων επιδοτήσεων και λιγότερης γραφειοκρατίας.

Η αυτοκινητοβιομηχανία ήταν η πρώτη που επωφελήθηκε. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες εξαιρέθηκαν προσωρινά από τις κυρώσεις που θα οφείλονταν φέτος εάν δεν τηρούσαν τα όρια εκπομπών CO2 του στόλου τους για το 2025.

Τα περισσότερα από τα μέτρα του σχεδίου, ωστόσο, είναι μακροπρόθεσμα. Μεταξύ άλλων, η ΕΕ σκοπεύει να εισαγάγει στόχους για προϊόντα που κατασκευάζονται στην Ευρώπη. Το 40% των πράσινων τεχνολογιών, όπως οι αιολικοί και οι ηλιακοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας, πρόκειται να κατασκευάζονται στην ΕΕ στο μέλλον.

Η ΕΕ έχει επίσης χαλαρώσει τη νομοθεσία περί κρατικών ενισχύσεων, ώστε οι κυβερνήσεις να μπορούν πλέον να χορηγούν πιο εύκολα κρατικές ενισχύσεις για την υποστήριξη στρατηγικά σημαντικών ή ακόμη και προβληματικών τομέων. Αυτό καθιστά δυνατή, για παράδειγμα, την εφαρμογή της γερμανικής βιομηχανικής τιμής ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία επιτρέπει στο κράτος να υποστηρίζει ενεργοβόρες εταιρείες. Αυτό ανατρέπει την έννοια του νόμου περί κρατικών ενισχύσεων, λέει ο Ζετελμάιερ. Με τη «Συμφωνία για την Καθαρή Βιομηχανία», η Επιτροπή εγκατέλειψε την φιλελεύθερη κοσμοθεωρία της.

Ο Μίχαελ Χίτερ, διευθυντής του Ινστιτούτου της γερμανικής οικονομίας (IW), επισημαίνει ότι, εκτός από τη βιομηχανική πολιτική, είναι επίσης απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Θεωρεί τη ρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας ως ένα σημαντικό εμπόδιο στην αποτυχία της Ευρώπης να γίνει μια κορυφαία τεχνολογική ήπειρος. Οι ΗΠΑ έχουν πιο ευέλικτη προστασία από τις απολύσεις.

2. Εμβάθυνση της Ενιαίας Αγοράς

Μία από τις βασικές συστάσεις του Ντράγκι είναι η ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς. Αρκετοί τομείς εξακολουθούν να λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό εντός εθνικών συνόρων – ιδίως η ενέργεια και ο χρηματοοικονομικός τομέας. Ο Ντράγκι υποστηρίζει ότι η μείωση αυτών των εμποδίων μπορεί να αυξήσει σημαντικά την παραγωγικότητα.

Τα 27 εθνικά δίκτυα ενέργειας, για παράδειγμα, θα έπρεπε να συνδεθούν διασυνοριακά για να μειωθούν οι τιμές ενέργειας μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, αυτό συχνά έχει αποτύχει λόγω διαφορετικών εθνικών συμφερόντων. Η Γαλλία, για παράδειγμα, δεν θέλει να γίνει χώρα διέλευσης για την φθηνή ηλιακή ενέργεια της Ισπανίας, αλλά μάλλον θέλει να πουλήσει τη δική της πυρηνική ενέργεια στη Γερμανία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει ένα νομοσχέδιο για την επέκταση του δικτύου. Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποιος θα επωμιστεί το τεράστιο κόστος. Μια επιβάρυνση στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας θα αύξανε το κόστος ενέργειας για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις – επιδεινώνοντας έτσι το μειονέκτημα της Ευρώπης ως τόπου παροχής ενέργειας.

Ακόμη και το μεγάλο έργο μιας ένωσης τραπεζών και κεφαλαιαγορών, το οποίο η ΕΕ επιδιώκει εδώ και περισσότερα από δέκα χρόνια, έχει σημειώσει ελάχιστη πρόοδο.

Η Επίτροπος Οικονομικών της ΕΕ Μαρία Λουίς Αλμπουκέρκε έχει μέχρι στιγμής παρουσιάσει μόνο ένα σχέδιο νόμου για τη διευκόλυνση της τιτλοποίησης των τραπεζικών δανείων και, ως εκ τούτου, την πιθανή αύξηση του δανεισμού. Πέρα από αυτό, υπάρχει μόνο ένας «οδικός χάρτης» για τα επόμενα χρόνια. Αμφιλεγόμενα ζητήματα, όπως ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων για τις τράπεζες, έχουν αναβληθεί.

Τα εθνικά εμπόδια ισοδυναμούν με δασμό 100% στις διασυνοριακές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, σύμφωνα με νέα έκθεση του χρηματοοικονομικού λόμπι AFME. Λόγω των ελάχιστων κεφαλαιακών απαιτήσεων σε μεμονωμένες χώρες της ΕΕ, οι τράπεζες δεν μπορούν να μεταφέρουν τα κεφάλαιά τους μεταξύ των ευρωπαϊκών θυγατρικών τους και να επενδύσουν εκεί που θα αποφέρουν το μεγαλύτερο κέρδος. Αυτό αποθαρρύνει τις τράπεζες από το να λειτουργούν διασυνοριακά.

Η έκκληση του Ντράγκι για μεγαλύτερη υιοθέτηση της ενιαίας αγοράς δεν έχει μέχρι στιγμής προκαλέσει αλλαγή γνώμης στις πρωτεύουσες. «Εδώ, βλέπουμε την κλασική σύγκρουση μεταξύ των εθνικών συμφερόντων και του τι θα ήταν καλύτερο για την Ευρώπη», λέει ο Διευθύνων Σύμβουλος της Bruegel, Ζέτελμαγιερ.

3. Μείωση της Γραφειοκρατίας

Ο Ντράγκι βλέπει ένα άλλο μειονέκτημα για την τοποθεσία στους κανονισμούς. Μέχρι το 2019, η ΕΕ είχε ψηφίσει 13.000 νόμους, σε σύγκριση με μόνο 5.000 στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την έκθεσή του. Συνιστά λιγότερους και πιο στοχευμένους κανονισμούς.

Η Επιτροπή έχει αντιμετωπίσει με μεγάλη σθένος τη μείωση της γραφειοκρατίας. Σε πρώτο βήμα, απλοποίησε τρία αμφιλεγόμενα κομμάτια της νομοθεσίας της «Πράσινης Συμφωνίας»: την Οδηγία της ΕΕ για την Αλυσίδα Εφοδιασμού, την Αναφορά Βιωσιμότητας και την Ταξινόμηση της ΕΕ. Η αρχική της πρόθεση ήταν απλώς να ευθυγραμμίσει καλύτερα τους νόμους χωρίς να εγκαταλείψει τους στόχους τους.

Ωστόσο, ο Νόμος για την Αλυσίδα Εφοδιασμού απαλλάσσει μεγάλο αριθμό εταιρειών – όπως και ο Μηχανισμός Προσαρμογής των Συνόρων Άνθρακα. Θα ακολουθήσουν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Κανονισμού της ΕΕ για την Αποψίλωση των Δασών.

Ο οικονομολόγος του IW, Χούτερ, τονίζει ότι οι προτάσεις για τη μείωση της γραφειοκρατίας πρέπει τώρα να εγκριθούν γρήγορα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαφορετικά θα υπάρξει στασιμότητα. «Είναι ζωτικής σημασίας για τις εταιρείες να γνωρίζουν τι πρέπει και τι δεν πρέπει να εφαρμόσουν τώρα», λέει.

Ωστόσο, υπάρχουν αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα αυτών των πρωτοβουλιών. Ενώ είναι σωστό να καταργηθούν οι απαιτήσεις αναφοράς, υπάρχει ο κίνδυνος η μείωση της γραφειοκρατίας να γίνει υποκατάστατο της δράσης, λέει ο Νιλς Ρεντέκερ του think tank Jacques Delors Centre. Η μείωση της γραφειοκρατίας από μόνη της δεν μπορεί να κλείσει το χάσμα παραγωγικότητας. Απαιτούνται κεφάλαια για αυτό.

Ο Ζέτελμαγιερ βλέπει επίσης κριτικά τον ακτιβισμό της Επιτροπής. Η φον ντερ Λάιεν θέλει να στείλει ένα μήνυμα γρήγορα. Ως εκ τούτου, οι νόμοι αναβάλλονται τώρα ή το πεδίο εφαρμογής τους μειώνεται. Ωστόσο, το κρίσιμο ερώτημα για το αν η ρύθμιση είναι θεμελιωδώς λογική ή όχι δεν τίθεται.

4. Επενδύσεις αξίας δισεκατομμυρίων

Στην έκθεσή του, ο Ντράγκι εκτιμά τις πρόσθετες επενδυτικές ανάγκες της ΕΕ σε 800 δισ. ευρώ ετησίως – και κάνει μια σύγκριση με το Σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο ανοικοδόμησε τη Γερμανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αυτό το ποσό πρέπει να συγκεντρωθεί κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα, υποστηρίζει ο Ντράγκι. Συνεπώς, οι Ευρωπαίοι πρέπει επειγόντως να ενσωματώσουν τις κεφαλαιαγορές τους πιο στενά για να προσελκύσουν περισσότερα κεφάλαια στην Ευρώπη. Πιστεύει όμως επίσης ότι ο δημόσιος τομέας πρέπει να επενδύσει σημαντικά περισσότερο – μεταξύ άλλων μέσω νέου χρέους της ΕΕ για κοινά δημόσια αγαθά.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι στιγμής ήταν πολύ διστακτική ως προς αυτό το θέμα. Το σχέδιο προϋπολογισμού για την περίοδο 2028 – 2034 περιλαμβάνει ένα νέο ταμείο ανταγωνιστικότητας ύψους 400 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση της βιομηχανικής πολιτικής. Η χρηματοδότηση για τη γεωργία και τις περιφέρειες θα ανακατανεμηθεί επίσης για να επενδυθούν περισσότερα στην έρευνα, την καινοτομία και την ασφάλεια.

Συνολικά, όμως, ο προϋπολογισμός αυξάνεται ελάχιστα – επειδή οι καθαροί συνεισφέροντες όπως η Γερμανία απορρίπτουν τόσο την αύξηση των εισφορών όσο και το νέο χρέος της ΕΕ. Η δομή του προϋπολογισμού της ΕΕ βασίζεται στις προτάσεις του Ντράγκι, λέει ο οικονομολόγος Ρέντεκερ. Ωστόσο, η οικονομική του ισχύς είναι ανεπαρκής.

Οι περισσότερες κυβερνήσεις της ΕΕ επίσης δεν σχεδιάζουν σημαντικές επενδύσεις, όπως έδειξε μια ανάλυση Bruegel των μεσοπρόθεσμων σχεδίων δαπανών των 27 κρατών μελών. Ενώ η Γερμανία έχει ανακοινώσει μαζικές πρόσθετες δαπάνες, αρκετές άλλες χώρες πρέπει να μειώσουν το κόστος. Επομένως, το καθαρό πλεόνασμα παραμένει μόνο μικρό, λέει ο Ζέττελμαγιέρ. Η Ευρώπη απέχει πολύ από την επενδυτική άνθηση που ζητείται στην έκθεση Ντράγκι.

Συμπέρασμα

Οι εκπρόσωποι της Επιτροπής τονίζουν ότι η εφαρμογή των συστάσεων του Ντράγκι θα χρειαστεί χρόνο. «Ήταν πάντα σαφές σε εμάς ότι μια τόσο θεμελιώδης και διαρθρωτική αλλαγή όπως αυτή που πρότεινε ο Ντράγκι δεν θα συνέβαινε από τη μια μέρα στην άλλη», δήλωσε ο Επίτροπος της ΕΕ για το Κλίμα, Βόπκε Χούκστρα, στην Handelsblatt. «Αυτό θα μας κρατήσει απασχολημένους καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας της Επιτροπής και πιθανώς και μετά».

Η Επίτροπος Βιομηχανίας Σεζουρνέ παραδέχεται ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να κινηθούν πιο γρήγορα. «Το φαινόμενο Ντράγκι πολύ συχνά διαβρώνεται μόλις οι μεταρρυθμίσεις συζητηθούν από τα κράτη μέλη ή ακόμα και εσωτερικά από εκείνους που δεν έχουν κατανοήσει την ιστορική αλλαγή», λέει ο Γάλλος.

Από την οπτική γωνία ενός οικονομολόγου, η διάγνωση του Ντράγκι για την κατάσταση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Ο Ρέντεκερ υποστηρίζει ότι έχει γίνει ακόμη πιο ακριβής τον τελευταίο χρόνο. Η πίεση στην ευρωπαϊκή οικονομία συνέχισε να αυξάνεται λόγω της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας της Κίνας και των δασμών των ΗΠΑ. Σε απάντηση, η ΕΕ πρέπει να ανταποκριθεί με οικονομική ισχύ.