Τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως το τέλος του 2027 αποφάσισε σήμερα (20.10.2025) το Συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ.
Ο κανονισμός αποτελεί κεντρικό στοιχείο του χάρτη πορείας REPowerEU της ΕΕ για τον τερματισμό της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια, μετά τη χρήση του φυσικού αερίου ως όπλου από τη Ρωσία και τις επανειλημμένες διακοπές του εφοδιασμού της ΕΕ με φυσικό αέριο, οι οποίες είχαν σημαντικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
Ο προτεινόμενος κανονισμός -ο οποίος θα πρέπει να λάβει την τελική έγκριση από την προσεχή Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ πριν τεθεί σε ισχύ- εισάγει μια νομικά δεσμευτική, σταδιακή απαγόρευση των εισαγωγών αερίου μέσω αγωγών και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τη Ρωσία, με πλήρη απαγόρευση που θα ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2028. Η συμφωνία του Συμβουλίου διατηρεί την προθεσμία αυτή και, ως εκ τούτου, αποτελεί ένα φιλόδοξο μήνυμα της βούλησης να υλοποιηθεί η σταδιακή κατάργηση. Θα συμβάλει στον γενικό στόχο της επίτευξης μιας ανθεκτικής και ανεξάρτητης αγοράς ενέργειας της ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού της ΕΕ.
Μεταβατική φάση για τις υφιστάμενες συμβάσεις προμήθειας
Το Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου θα απαγορευθούν από την 1η Ιανουαρίου 2026, διατηρώντας παράλληλα μια μεταβατική περίοδο για τις υφιστάμενες συμβάσεις. Συγκεκριμένα, οι βραχυπρόθεσμες συμβάσεις που συνήφθησαν πριν από τις 17 Ιουνίου 2025 μπορούν να συνεχίσουν να ισχύουν έως τις 17 Ιουνίου 2026, ενώ οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις μπορούν να ισχύουν έως την 1η Ιανουαρίου 2028.
Τροποποιήσεις των υφιστάμενων συμβάσεων θα επιτρέπονται μόνο για αυστηρά καθορισμένους λειτουργικούς σκοπούς και δεν μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των όγκων, με εξαίρεση ορισμένες συγκεκριμένες ευελιξίες για τα μεσόγεια κράτη μέλη που επηρεάζονται από τις πρόσφατες αλλαγές στις διαδρομές εφοδιασμού.
Τελωνειακές διαδικασίες και άδειες
Σε σύγκριση με την πρόταση της Επιτροπής, το Συμβούλιο απλοποίησε τις τελωνειακές υποχρεώσεις, θεσπίζοντας ελαφρύτερες απαιτήσεις τεκμηρίωσης και διαδικασίες για τις εισαγωγές φυσικού αερίου που δεν προέρχεται από τη Ρωσία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, πρέπει να παρέχονται μόνο στις αρμόδιες αρχές πριν από την είσοδο του φυσικού αερίου στο τελωνειακό έδαφος της ΕΕ, ενώ για τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία κατά τη μεταβατική φάση απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες (συμπεριλαμβανομένης της ημερομηνίας και της διάρκειας της σύμβασης προμήθειας, των συμβατικών ποσοτήτων και τυχόν τροποποιήσεων της σύμβασης).
Το Συμβούλιο συμπεριέλαβε την απαίτηση να υπόκεινται και οι δύο κατηγορίες εισαγωγών φυσικού αερίου σε καθεστώς προηγούμενης άδειας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η απαγόρευση θα λειτουργήσει στην πράξη:
- για το ρωσικό φυσικό αέριο και τις εισαγωγές που εμπίπτουν στην μεταβατική περίοδο, οι πληροφορίες που απαιτούνται για την έγκριση πρέπει να υποβάλλονται τουλάχιστον ένα μήνα πριν από την είσοδο
- για το μη ρωσικό φυσικό αέριο, η απόδειξη πρέπει να παρέχεται τουλάχιστον πέντε ημέρες πριν από την είσοδο
- στην περίπτωση μικτών φορτίων LNG, τα έγγραφα πρέπει να αποδεικνύουν τα αντίστοιχα μερίδια ρωσικού και μη ρωσικού φυσικού αερίου στο μείγμα, με μόνο τις μη ρωσικές ποσότητες να επιτρέπεται να εισέλθουν στην ΕΕ
Προκειμένου να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος, τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι η διαδικασία προηγούμενης έγκρισης δεν θα ισχύει για τις εισαγωγές από χώρες που πληρούν μια σειρά κριτηρίων που περιγράφονται στην προτεινόμενη κανονιστική πράξη. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ότι μόνο οι εισαγωγές που είναι πιο σημαντικό να ελέγχονται θα υπόκεινται σε προηγούμενη έγκριση. Σύμφωνα με το συμφωνηθέν κείμενο, το Συμβούλιο αναθέτει στην Κομισιόν την κατάρτιση του καταλόγου των εξαιρούμενων χωρών εντός πέντε ημερών από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης.
Επίσης, έχουν θεσπιστεί πρόσθετοι μηχανισμοί παρακολούθησης και κοινοποίησης για να αποτραπεί η είσοδος ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ στο πλαίσιο διαδικασιών διαμετακόμισης (φυσικό αέριο που διέρχεται από την ΕΕ με προορισμό άλλη χώρα, χωρίς να εισέρχεται στην αγορά της ΕΕ).
Εθνικά σχέδια διαφοροποίησης
Ο προτεινόμενος κανονισμός απαιτεί από όλα τα κράτη μέλη να υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης στα οποία θα περιγράφονται τα μέτρα και οι πιθανές προκλήσεις για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού τους με φυσικό αέριο. Το Συμβούλιο συμφώνησε να εξαιρέσει τα κράτη μέλη που μπορούν να αποδείξουν ότι δεν εισάγουν πλέον, άμεσα ή έμμεσα, ρωσικό φυσικό αέριο.
Η ίδια απαίτηση υποβολής εθνικού σχεδίου διαφοροποίησης θα ισχύει και για τα κράτη μέλη που εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο, με στόχο τη διακοπή των εισαγωγών αυτών έως την 1η Ιανουαρίου 2028.
Άλλα στοιχεία
Σε σύγκριση με την πρόταση της Κομισιόν, το Συμβούλιο ανέπτυξε περαιτέρω τις διατάξεις σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών, του Οργανισμού της ΕΕ για τη συνεργασία των ρυθμιστικών αρχών στον τομέα της ενέργειας (ACER) και της Κομισιόν, και ζήτησε από την Επιτροπή να επανεξετάσει την εφαρμογή του κανονισμού εντός δύο ετών από την έναρξη ισχύος του, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων σχετικά με τις διαδικασίες προηγούμενης έγκρισης.
Διευκρίνισε επίσης τη ρήτρα αναστολής, προσδιορίζοντας ποιοι τύποι διαταραχών της ασφάλειας του εφοδιασμού θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την προσωρινή άρση της απαγόρευσης εισαγωγής ή της απαίτησης προηγούμενης έγκρισης.
Επόμενα βήματα
Η προεδρία του Συμβουλίου θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με σκοπό την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με το τελικό κείμενο του κανονισμού, μόλις το τελευταίο υιοθετήσει τη θέση του.
Δηλώσεις Παπασταύρου
Με αφορμή τα παραπάνω, ο υπουργός περιβάλλοντος και ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, δήλωσε σχετικά:
«Σήμερα, το κυρίαρχο σημείο σύγκλισης της Ε.Ε. και της Αμερικής στον τομέα της ενέργειας είναι η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και σε αυτή τη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική, η πατρίδα μας διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Με στρατηγικές υποδομές, Ρεβυθούσα, FSRU, IGB και ενεργή ανάμειξη στον κάθετο διάδρομο. Στηρίζουμε τον κανονισμό REPowerEU, καθώς οδηγεί την Ευρώπη σε ενεργειακή ανεξαρτησία.
Απαραίτητη η αυστηρή τήρησή του από όλους. Γι’ αυτό χαιρετίζουμε τη ρητή πρόβλεψη στον αγωγό Turk Stream που μας προστατεύει από την καταστρατήγηση του κανονισμού. Η Ευρώπη οφείλει να επενδύσει άμεσα σε ενεργειακές, διασυνοριακές διασυνδέσεις, καθώς η ενεργειακή ασφάλεια οφείλει να μεταφράζεται σε χαμηλότερες τιμές για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις».
