Τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας με 90 δισ. ευρώ μέσω κοινού ευρωπαϊκού χρέους αποφάσισε τα ξημερώματα της Παρασκευής (19.12.25) η ΕΕ, την ώρα που παραμένουν δεσμευμένα – αλλά ανενεργά – ρωσικά assets ύψους περίπου 210 δισ. ευρώ. Αντί να αξιοποιηθούν άμεσα, τα κεφάλαια αυτά παραμένουν «στον πάγο» και προορίζονται ως εγγύηση μόνο στην περίπτωση που η Ρωσία δεν καταβάλει μελλοντικές πολεμικές αποζημιώσεις.
Ουσιαστικά, η ΕΕ δανείζεται χρήματα που θα μπορούσαν να προέλθουν από ήδη διαθέσιμα κεφάλαια, επιλέγοντας να πληρώσει τόκους και να επιβαρύνει τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Το επιχείρημα των Βρυξελλών βασίζεται στο χαμηλό κόστος δανεισμού και στη θεσμική ασφάλεια του κοινού χρέους, την ώρα όμως που το συνολικό ευρωπαϊκό χρέος αυξάνεται.
Ωστόσο, ακόμη και υπό ευνοϊκούς όρους, ο δανεισμός αυξάνει το συνολικό ευρωπαϊκό χρέος και περιορίζει τη δημοσιονομική ευελιξία της Ένωσης, σε μια περίοδο όπου οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται.
Τα 90 δισ. για την επόμενη διετία
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκτιμήσει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας στα 90 δισ. ευρώ για την επόμενη διετία, με τις πρώτες εκταμιεύσεις να μπορούν να ξεκινήσουν από τα μέσα Ιανουαρίου. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, η Ουκρανία θα επιστρέψει τα χρήματα μόνο εφόσον η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις για τον πόλεμο που ξεκίνησε το 2022.
Μέχρι τότε, τα παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, ύψους περίπου 210 δισ. ευρώ, θα παραμείνουν ακινητοποιημένα, όπως τόνισαν τόσο ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς όσο και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα.
«Δεν θα πληρώσει η Ευρώπη», λέει ο Μερτς
Ο Φρίντριχ Μερτς εμφανίστηκε κατηγορηματικός ότι ούτε τα κράτη μέλη ούτε η ίδια η ΕΕ θα επιβαρυνθούν τελικά από τον δανεισμό. «Ουσιαστικά αναλαμβάνουμε μια δέσμευση, όμως αυτό δεν θα επιβαρύνει τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Όλα θα διεκπεραιωθούν μέσω της ΕΕ», δήλωσε ο ίδιος προσθέτοντας ότι το δάνειο «εξασφαλίζεται και θα αποπληρωθεί με ρωσικά περιουσιακά στοιχεία».
Σύμφωνα με τη γερμανική Bild, ο καγκελάριος ξεκαθάρισε πως, εάν η Μόσχα δεν καταβάλει αποζημιώσεις, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει τα παγωμένα ρωσικά assets «σε πλήρη συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο» για την αποπληρωμή του χρέους.
Αντιδράσεις και ρωγμές στην ΕΕ
Στον αντίποδα, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν επέκρινε ανοιχτά την απόφαση, δηλώνοντας ότι «τα χρήματα χάθηκαν», επισημαίνοντας πάντως ότι για τη χώρα του το κρίσιμο ήταν πως δεν υποχρεώθηκε να συμμετάσχει στο σχήμα.
Η συμφωνία κατέστη δυνατή μέσω ενισχυμένης συνεργασίας, χωρίς τη συμμετοχή και των 27 κρατών μελών, αλλά μάλλον στο πλαίσιο της λεγόμενης ενισχυμένης συνεργασίας μόνο με 24 χώρες της ΕΕ. Εκτός του μηχανισμού έμειναν η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Τσεχία – στοιχείο που αποτυπώνει τις υπαρκτές πολιτικές και νομικές ενστάσεις γύρω από τη χρήση των ρωσικών assets.
Αντιδράσεις από τη ρωσική πλευρά
Ο Κίριλ Ντμίτριεφ, ειδικός απεσταλμένος του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν για τις επενδύσεις και την οικονομική συνεργασία, δήλωσε σήμερα ότι «ο νόμος και η σωφροσύνη» κέρδισαν, αφού οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισαν να δανειστούν μετρητά για την χρηματοδότηση της Ουκρανίας και να μην αξιοποιήσουν τα ρωσικά assets.
«Μείζον πλήγμα στους πολεμοκάπηλους της ΕΕ με επικεφαλής την αποτυχημένη Ούρσουλα – φωνές λογικής στην ΕΕ μπλόκαραν την παράνομη χρήση ρωσικών αποθεμάτων για να χρηματοδοτήσουν την Ουκρανία», έγραψε ο Ντμίτριεφ στο X (πρώην Twitter), αναφερόμενος στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Η ιδέα του Merz αποτυγχάνει λόγω Γαλλίας και Ιταλίας
Ο αρχικός σχεδιασμός του Γερμανού καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς για άμεση αξιοποίηση των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων εγκαταλείφθηκε. Το σχέδιο προέβλεπε τη χρήση κεφαλαίων που βρίσκονται κυρίως στο Βέλγιο από τη ρωσική κεντρική τράπεζα για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας με έως και 210 δισ. ευρώ, από τα οποία 90 δισ. θα εκταμιεύονταν έως το τέλος του 2027.
Σύμφωνα με διπλωμάτες, η ιδέα απέτυχε κυρίως λόγω της αντίθεσης χωρών όπως η Γαλλία και η Ιταλία, που δεν ήταν πρόθυμες να διαθέσουν τα απαραίτητα κεφάλαια για τον μηχανισμό διασφάλισης που είχε ζητήσει το Βέλγιο. Ο φόβος ήταν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να προβεί σε αντίποινα εναντίον Ευρωπαίων ιδιωτών και εταιρειών, για παράδειγμα μέσω απαλλοτριώσεων, ενώ ιδιαίτερη ανησυχία υπήρξε για το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα Euroclear, που διαχειρίζεται τη συντριπτική πλειονότητα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην ΕΕ.
