Περίπου 3.000 χρόνια προ Χριστού στα Μεσόγεια Αττικής, και πιο συγκεκριμένα στην Ραφήνα, είχε αναπτυχθεί ένας οικισμός από ασκητές ο οποίος και έμοιαζε σε μορφή λόγο και της μορφολογίας της περιοχής με το γνωστό σε όλους μας Άγιο Όρος. Βλέπετε και αυτοί τότε είχαν επιλέξει ως μοναδική συντροφιά τους το απέραντο γαλάζιο μιας και ζούσαν κυριολεκτικά επάνω στο κύμα. Φαίνεται πως ανέκαθεν υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι μέσω της ασκητικής ζωής ήθελαν να έρθουν πιο κοντά στον Θεό που πίστευαν.
Σήμερα το προϊστορικό Ασκητάριο Ραφήνας βρίσκεται καλά κρυμμένο δίπλα σε μια από της πιο πολυσύχναστες και όμορφες παραλίες της περιοχής. Την παραλία Μαρίκες. Το Ασκηταριό ή Ασκηταρειό ή Ασκητάρι παράγεται από τη λέξη ασκητής, αυτός που ζει ολομόναχος από τους ανθρώπους και τις γήινες απολαύσεις, ερημίτης. Ο τόπος που ασκητεύει κάποιος λέγεται ασκηταριό, δηλαδή συνήθως λέγεται η καλύβα του μοναχού που ασκητεύει.
Το Ασκηταριό είναι ακρωτήριο στη δυτική πλευρά του όρμου Μαρίκες. Το ακρωτήριο Ασκηταριό έχει μια χερσοειδή άκρη προς τη θάλασσα και μια υπερυψωμένη επίπεδη κορυφή εκτάσεως 5-6 στρεμμάτων. Η επίπεδη κορυφή έχει σχήμα ισοσκελούς τριγώνου, οι δύο πλευρές πέφτουν απότομα προς τη θάλασσα, η δε τρίτη χωρίζεται από την ξηρά με αυχένα. Κατά τη δεξιά πλευρά, υπάρχει μεγάλο κοίλωμα (σπηλιά) στο βράχο το οποίο κάποιος μοναχός της Μονής Πεντέλης, το μετέτρεψε σε ασκητήριο, ασκηταριό. Την περιοχή την λέγανε ο Καλόγερος ή ο Καλόγερας. Ακόμη, έχουν ακουστεί και άλλα ονόματα για το Ασκηταριό, όπως «Αετός» και «Κροκόδειλος» που έχουν σχέση με το σχήμα του. Η θέα από ψηλά στο Ασκηταριό είναι καταπληκτική.
Φαίνεται ο Νότιος Ευβοϊκός, ο όρμος του Μαραθώνα και η Πεντέλη προς Β, τα βουνά του Πόρτο-Ράφτη και η Μακρόνησος προς Ν και προς Α η «Καρυστεία δειράς»(δειράς=ράχες βουνών) με την επιβλητική κορυφή του Όχη. Ανασκαφές που έγιναν το 1954-1955 από τον αείμνηστο αρχαιολόγο Δημήτριο Ρ. Θεοχάρη έφεραν στο φως λείψανα συνοικισμού και ακρόπολης της πρώιμης περιόδου της εποχής του χαλκού- Πρωτοελλαδική (2800-1900π.Χ). Οι ανασκαφές έδωσαν την εικόνα ζωής οχυρωμένου συνοικισμού και στοιχεία του πολεοδομικού σχεδίου. Ο χώρος του Ασκηταριού περιλαμβάνει οικισμό(άθροισμα σπιτιών με περίβολο), οχυρωματικό τοίχος στον λαιμό της χερσονήσου και νεκροταφείο στην άκρη του ακρωτηρίου. Τα σπίτια του πρωτοελλαδικού συνοικισμού ήταν μικρά με τοίχους λίθινους στη βάση, πλίνθινους υψηλότερα με κτιστή εστία στο κέντρο που έψηνε το φαγητό και θέρμαινε το δωμάτιο τον χειμώνα.
Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, υπάρχουν τα ευρήματα από το Ασκητάριο κεραμικά και χάλκινα αντικείμενα από την Ραφήνα της 3ης χιλιετηρίδας π.Χ.
Στο δημοσίευμα της μελέτης των ανασκαφών «Ασκηταριό: Πρωτοελλαδική Ακρόπολις παρά την Ραφήνα, ο Δημήτριος Ρ.Θεοχάρης, Αρχαιολόγος στην Αρχαιολογική Εφημερίδα, 1956 καταλήγει: «Η ανασκαφή του Πρωτοελλαδικού συνοικισμού του Ασκηταριού δεν συνεπληρώθει ώστε η δαιτύπωσις γενικωτέρων συμπερασμάτων είναι και ανέφικτος και πρόωρος. Δυνάμεθα όμως να σημειώσωμεν τον πλούτον των κεραμεικών λειψάνων και την σημασίαν των αρχιτεκτονικών και να εκφράσωμεν την ελπίδα, ότι της ολοκληρώσεως της αποκαλύψεως της ακροπόλεως θα προωθηθούν σημαντικώς οι γνώσεις μας περί της περιόδου ταύτης εν Αττική.
Η ακρόπολις του Ασκηταριού, η μόνη ανασκαφείσα εν τη Στερεά, παρέχει σαφή εικόνα της μορφής, την οποία θα έχει κοντά στους πρώιμους εκείνους χρόνους και αυτή η Ακρόπολις των Αθηνών- τον τύπον δηλ. ενός αττικού ωχυρωμένου πολίσματος της αρχαιότερας περιόδου της Χαλκοκρατίας. Ότι το πόλισμα τούτο, μετά του γείτονος συνοικισμού της παραλίας της Ραφήνας αποτέλεσε τον πυρήνα του δήμου Ραφήνας των ιστορικών χρόνων, θεωρώ αναμφισβήτητον».
