Φανταστείτε να βλέπετε τον κόσμο μέσα από έναν χαλασμένο φακό, που τα κάνει όλα θολά, μουντά και παραμορφωμένα. Αυτή είναι η εικόνα που βλέπουν οι ασθενείς με κερατόκωνο, μία εκφυλιστική νόσο των ματιών που παραμορφώνει τον επιφανειακό χιτώνα τους και προκαλεί σοβαρή διαταραχή της όρασης.
Ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, παραθέτει 10 βασικά δεδομένα για τον κερατόκωνο, τη νόσο των ματιών και τις επιπτώσεις της στη ζωή των ασθενών και των οικείων τους.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
- Ο κερατόκωνος είναι μία προοδευτικά εξελισσόμενη, εκφυλιστική πάθηση. Προκαλεί παθολογική λέπτυνση των ινών κολλαγόνου στον κερατοειδή χιτώνα του οφθαλμού. Η λέπτυνση προκαλεί αστάθεια καιαλλαγή στο σχήμα του κερατοειδούς, ο οποίοςαπό σφαιρικός γίνεται κωνικός. Ο κωνικός κερατοειδής έχει το μισό σχεδόν πάχος από το φυσιολογικό και σημαντικά παραμορφωμένη πρόσθια και οπίσθια επιφάνεια. Το επακόλουθο είναι να αποκτά ο κερατοειδής σημαντικά αυξημένη κυρτότητα, κυρίως στο κέντρο του, με συνέπεια να επηρεάζει δραματικά την όραση.
- Η ακριβής αιτία του κερατόκωνου είναι άγνωστη, αλλά το πιθανότερο είναι πως οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, με κυριότερο τη γενετική προδιάθεση (έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 16 γενετικοί τόποι που συνδέονται με τον κερατόκωνο), σε συνδυασμό με αλλεργίες. Ο κερατοειδής χιτώνας είναι επίσης εύκολο να παραμορφωθεί από τραύμα ή από το συνεχές και δυνατό τρίψιμο των ματιών.
- Παγκοσμίως η συχνότητα του κερατόκωνου υπολογίζεται σε 1 περιστατικό ανά 1.000 ή 2.000 άτομα του γενικού πληθυσμού. Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι είναι πολύ πιο συχνός στην Ελλάδα, με συχνότητα που ενδεχομένως φθάνει και σε 1 κρούσμα ανά 10-20 άτομα, σύμφωνα με μελέτες της ομάδας του δρ Κανελλόπουλου. Ωστόσο οι περισσότεροι ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν, διότι έχουν ήπια μορφή και δεν έχουν εξεταστεί ποτέ γι’ αυτόν.
- Ο κερατόκωνος προσβάλλει κυρίως νέους (τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται κατά την εφηβεία), εξελίσσεται γρήγορα τις πρώτες δεκαετίες της ζωής (συνήθως μέχρι τα 35 έτη) και στη συνέχεια επιβραδύνεται έως τα περίπου 45 χρόνια. Από κει και πέρα, κατά κανόνα μένει σε μεγάλο βαθμό στάσιμος.
- Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες τον εκδηλώνουν με αυξημένη συχνότητα. Περισσότερα από 20 σύνδρομα έχουν συνδεθεί με αυτόν, όπως το σύνδρομο Down και διάφορες νόσοι του συνδετικού ιστού, όπως το σύνδρομο Marfan. Από τους πάσχοντες από σύνδρομο Down, για παράδειγμα, το 5-15% έχουν κερατόκωνο, γι’ αυτό είναι σημαντικό να ελέγχονται προληπτικά κατά την εφηβεία και κατά τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.
- Ο κερατόκωνος συνήθως προκαλεί παραμορφωμένες εικόνες, συνεχή αύξηση της μυωπίας και του αστιγματισμού (οι ασθενείς αλλάζουν συχνά τη συνταγή των διορθωτικών γυαλιών τους), θολές εικόνες και μονόφθαλμη διπλωπία (οι ασθενείς βλέπουν διπλά είδωλα από το ένα μάτι). Άλλα συμπτώματα είναι ευαισθησία στο φως και άλως γύρω από τα φώτα το βράδυ. Τα συμπτώματά αυτά συχνά είναι πιο έντονα στο ένα μάτι.
- Η διάγνωση του κερατόκωνου είναι δύσκολη, κυρίως στα πρώτα στάδιά του, γιατί οι κλασικές οφθαλμολογικές εξετάσεις δεν αποκαλύπτουν πάντοτε τις αδιόρατες αρχικά αλλοιώσεις του κερατοειδούς και επειδή τα συμπτώματα των ασθενών θα μπορούσαν να σχετίζονται και με άλλα προβλήματα στα μάτια. Η πιο σημαντική εξέταση για τη διάγνωσή του είναι η τοπογραφία κερατοειδούς. Είναι μία εξελιγμένη, μη επεμβατική απεικονιστική εξέταση, κατά την οποία γίνεται χαρτογράφηση της καμπυλότητας σε όλη την επιφάνεια του κερατοειδούς. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, το κωνικό σχήμα του κερατοειδούς γίνεται αντιληπτό και με γυμνό μάτι. Η ακριβής διάγνωση είναι πολύ σημαντική, διότι αν δεν γίνει εγκαίρως αντιληπτός ο κερατόκωνος ώστε να αντιμετωπιστεί σωστά, ο ασθενής μπορεί να φτάσει στο σημείο να χρειαστεί μεταμόσχευση κερατοειδούς.
- Στους περισσότερους ασθενείς, οι οπτικές διαταραχές που προκαλεί ο κερατόκωνος μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά (με διορθωτικά γυαλιά ή ειδικούς φακούς επαφής). Οι πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να χρειασθούν χειρουργική επέμβαση, για να σταθεροποιηθεί η εξέλιξή του. Μετά την επέμβαση μπορεί να χρειάζεται ακόμα οπτική διόρθωση με γυαλιά ή φακούς επαφής, αλλά είναι πιο εύκολη. Οι επεμβατικές τεχνικές που μπορεί να εφαρμοσθούν είναι ποικίλες και επιλέγονται με βάση κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Μία διεθνώς διαδεδομένη τεχνική είναι το «πρωτόκολλο της Αθήνας», που ανέπτυξε και πρωτοεφάρμοσε η ομάδα του δρ Κανελλόπουλου. Η τεχνική συνδυάζει τη διασύνδεση κερατοειδή με τη μερική, επιφανειακή, τοπογραφικά κατευθυνόμενη σμίλευση του κερατοειδούς με laser. Ο στόχος είναι η εξομάλυνση και η σταθεροποίηση του κερατόκωνου, με παράλληλη μείωση της μυωπίας και του ανώμαλου αστιγματισμού, ώστε να αποκατασταθεί η ομαλή όραση.
- Μια συχνή παρανόηση με τους ειδικούς φακούς επαφής που χορηγούνται στους ασθενείς με κερατόκωνο, είναι ότι μπορούν να σταματήσουν την εξέλιξή του. Στην πραγματικότητα, οι φακοί βελτιώνουν την όραση ενόσω η πάθηση εξελίσσεται. Ωστόσο αν οι φακοί επαφής δεν ταιριάζουν καλά στον παραμορφωμένο κερατοειδή, μπορεί να τον επιδεινώσουν, επειδή αυξάνουν τον ρυθμό ανάπτυξης ουλώδους ιστού σε αυτόν.
- Η πρόγνωση για τους ασθενείς είναι καλή, γιατί ο ρυθμός της εξέλιξης μειώνεται ή και μηδενίζεται μετά τα 45 χρόνια. Η πάθηση πολύ σπάνια εκδηλώνεται μετά την ηλικία των 40 ετών, ενώ μπορεί να σταματήσει η εξέλιξή της οποιαδήποτε στιγμή. Αν όμως συνεχίσει να επιδεινώνεται, μπορεί να φτάσει έως την ανάγκη για μεταμόσχευση κερατοειδούς.
«Ο κερατοειδής χιτώνας είναι υπεύθυνος για την σωστή εστίαση του φωτός στο εσωτερικό του οφθαλμού και οποιαδήποτε παραμόρφωσή του έχει σοβαρές συνέπειες στην όραση», τονίζει ο δρ Κανελλόπουλος.
«Για τους ασθενείς έχει ζωτική σημασία η έγκαιρη διάγνωση από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο. Εξίσου σημαντικό όμως είναι να μην τρίβουν τα μάτια τους, διότι η επίμονη τριβή μπορεί να προκαλέσει αλλά και να επιδεινώσει την οφθαλμοπάθεια. Αν λοιπόν τρίβετε συχνά τα μάτια σας, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας» καταλήγει ο ειδικός.
