Στην πρόσφατη έκθεση Global Dept Monitor του Ινστιτούτου Διεθνών Χρηματοοικονομικών (IIF), επισημαίνεται «κάτι» που επικίνδυνα έχουμε αρχίσει να… συνηθίζουμε να μη βλέπουμε. Και έτσι να υποτιμούμε, τόσο το ίδιο το γεγονός όσο και τις συνέπειές του. Αναφερόμαστε στην ραγδαία αύξηση του χρέους σε παγκόσμια κλίμακα.
Στο σημείωμα αυτό ακολουθούν κάποια σχόλια που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες στα διεθνή οικονομικά ΜΜΕ αμέσως μετά την δημοσίευση της Έκθεσης.
Το κέντρο της ραγδαίας αύξησης του χρέους επιβεβαιώνεται ότι βρίσκεται στις ΗΠΑ. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να επιβραδύνει την αύξησή του με «δασμούς για την αύξηση των εσόδων, μαζικές περικοπές σε υπηρεσίες και πίεση στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve) για μείωση των επιτοκίων και φθηνότερη εξυπηρέτηση του χρέους…».
Παρ’ όλα αυτά όπως υποστηρίζεται «Ο κίνδυνος μιας πολιτικής αστοχίας είναι πολύ πραγματικός… Τα δεδομένα δίνουν βάσιμο λόγο για ανησυχία. Το εθνικό χρέος έχει ξεπεράσει τα 37 τρισ. δολάρια, που ξεπερνούν πλέον το 125% του ΑΕΠ, ένα προηγουμένως αδιανόητο όριο. Και συνεχίζει να συσσωρεύεται με «ανθυγιεινό» ρυθμό. Η ετήσια συσσώρευση δεν έχει ακόμη επιβραδυνθεί στα προ-πανδημίας επίπεδα μεσαίας μονοψήφιας ανάπτυξης, πόσο μάλλον να αντιστραφεί…».
Όπως αναφέρεται σε σχόλιο του Bernard Yaros της Oxford Economics «κατά την επόμενη δεκαετία, τα πρωτογενή ελλείμματα θα παραμείνουν ασυνήθιστα μεγάλα για περιόδους ειρήνης, υπερβαίνοντας το επίπεδο που είναι απαραίτητο για τη σταθεροποίηση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ κατά περισσότερο από 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Αυτό δεν είναι βιώσιμο και απαιτεί επείγουσα παρέμβαση…».
Και οι «διορθωτικές» ενέργειες θα είναι επώδυνες για τα νοικοκυριά. Αλλά δεν μπορεί να υπάρξει άλλη επιλογή, όπως υποστηρίζουν αν θέλουμε «να αποτραπεί ο κίνδυνος μιας δημοσιονομικής κρίσης, όπου μια απότομη, μεγάλη μείωση της ζήτησης ομολόγων του Δημοσίου σε σχέση με την προσφορά πυροδοτεί μια απότομη, αύξηση διαρκείας των επιτοκίων…».
Όπως υποστηρίζεται από τα στοιχεία της Έκθεσης η κατάσταση του δημόσιου χρέους έχει το ανάλογό της στο ιδιωτικό χρέος, το οποίο επίσης αυξάνεται με ραγδαίο και ανεξέλεγκτο ρυθμό.
Όχι μόνο στις ΗΠΑ
Όμως τα πράγματα δεν αφορούν τις ΗΠΑ ή μάλλον δεν αφορούν μόνο τις ΗΠΑ, αλλά ολόκληρο τον πλανήτη. Το ακόλουθο διάγραμμα καταγράφει την εξέλιξη του χρέους ανά κατηγορία σ’ ολόκληρο τον πλανήτη…
Με άλλα λόγια οι ΗΠΑ δεν είναι μόνες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το χρέος αυξάνεται με τον ίδιο σχεδόν ρυθμό. «Περισσότερα από 21 τρισεκατομμύρια δολάρια συσσωρεύτηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2025, φτάνοντας στο ρεκόρ των σχεδόν 338 τρισεκατομμυρίων δολαρίων», σύμφωνα με το IIF.
Ο αναλυτής του, Emre Tiftik, λέει ότι «η κλίμακα αυτής της αύξησης ήταν συγκρίσιμη με την επέκταση του χρέους που προκλήθηκε από την πανδημία το δεύτερο εξάμηνο του 2020, η οποία πυροδότησε τον χειρότερο πληθωρισμό εδώ και δεκαετίες».
Μέσα σ’ αυτό το «πλαίσιο» γίνεται σαφές ότι οι κυβερνήσεις, από τις ΗΠΑ μέχρι την … Γουαδελούπη, που λέει ο λόγος, έχουν στα χέρια τους ένα αναμμένο κάρβουνο που δεν γίνεται να το κρατήσουν έτσι άλλο γιατί το χρέος είναι «επιταγή που πληρώνεται», είτε αυτό είναι κρατικά ομόλογα, είτε είναι «γραμμάτια», είτε είναι επιταγές, είτε είναι «δόσεις». Διαφορετικά ακολουθεί χρεοστάσιο.
Οι τρόποι για να πληρωθεί είναι δύο, είτε αυτός που πλήρωσε και συνεχίζει να πληρώνει ο ελληνικός λαός, δηλαδή μείωση μισθών και συντάξεων, μεγάλη εφορία, πλειστηριασμοί, απαλλοτριώσεις, και τα γνωστά υπόλοιπα. Είτε μέσω του αόρατου φοροεισπράκτορα, του πληθωρισμού. Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια όπως στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται και τα δύο εργαλεία σε συνδυασμό.
Ο πληθωρισμός όμως είναι βασικό σιωπηρό κρατικό εργαλείο απέναντι στο χρέος γιατί επεμβαίνει μόνο στον παρονομαστή του κλάσματος που «φωτογραφίζει» την εξέλιξη του χρέους, το γνωστό χρέος/ΑΕΠ.
Ο αριθμητής σε απόλυτους αριθμούς παραμένει το αποτέλεσμα των υποχρεώσεων από το παρελθόν. Ενώ αντίθετα ο παρονομαστής υφίσταται την «ιαματική» διόγκωση από τον πληθωρισμό μέσα στον οποίο κολυμπάει η παραγωγή του ΑΕΠ.
Και σαν αποτέλεσμα «διορθώνει» την εικόνα του χρέους μειώνοντάς το σαν ποσοστό του πληθωριστικά διογκωμένου ΑΕΠ. Άλλωστε αυτής της σκοπιμότητας είναι και η πίεση που ασκεί ο Τράμπ στην Fed για την μείωση των επιτοκίων (πέραν της άμεσης εξοικονόμησης στην εξυπηρέτησή του) με σκοπό την περαιτέρω διολίσθηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου.
Βέβαια αυτή η «σιωπηρή» πληθωριστική διόρθωση του χρέους «πληρώνεται» με 2 και 3 τρόπους από τους καταναλωτές, αλλά αυτό δεν είναι κάτι που απασχολεί τους ΥΠΟΙΚ που πρέπει να κάνουν κάτι για το χρέος.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι μια τέτοια σιωπηρή, αλλά προφανής επιλογή – κατά προτίμηση ελεγχόμενη – υποχρεώνει και τις άλλες κεντρικές τράπεζες, να ακολουθήσουν, σε ένα αγώνα ανταγωνισμού και επιβίωσης που τον αποκαλούμε συνήθως νομισματικό πόλεμο. Και είναι συνήθως αυτός που έρχεται σαν επέκταση του εμπορικού πολέμου των δασμών…
Αλλά μέχρι να ξεκινήσει αυτός ο «γύρος» οι κυβερνήσεις απολαμβάνουν την σιωπηρή θεραπεία του (ελεγχόμενου) πληθωρισμού στο χρέος τους.
