Η συζήτηση γύρω από τη σημασία της πρόληψης επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο, καθώς οι σύγχρονες κοινωνίες βρίσκονται αντιμέτωπες με μια σειρά σύνθετων προκλήσεων που ασκούν πίεση στα συστήματα υγείας. Η γήρανση του πληθυσμού, η νέα επιδημιολογική πραγματικότητα, οι αυξανόμενες χρόνιες παθήσεις και η επανεμφάνιση λοιμωδών νοσημάτων δημιουργούν ένα περιβάλλον που απαιτεί λύσεις και άμεση στρατηγική αναθεώρηση. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόληψη μέσω του εμβολιασμού δεν αποτελεί απλώς μια επιμέρους πολιτική επιλογή, αλλά έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς για την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας κάθε σύγχρονου κράτους.
Ο καθοριστικός ρόλος της πανδημίας
Η πανδημία λειτούργησε, για ολόκληρο τον πλανήτη, ως ένα ισχυρό turning point, φέρνοντας στην επιφάνεια τη μεγάλη σημασία των οργανωμένων προληπτικών παρεμβάσεων, αλλά και τη διαφοροποίηση μεταξύ παιδικού και ενήλικου πληθυσμού όσον αφορά τον εμβολιασμό. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με υψηλή παιδική εμβολιαστική κάλυψη, ωστόσο, η εικόνα στους ενήλικες είναι λιγότερο ενθαρρυντική. Εν μέσω ενός συνεχώς αυξανόμενου ποσοστού ηλικιωμένων και ανθρώπων με υποκείμενα νοσήματα, οι οποίοι είναι πιο ευάλωτοι σε λοιμώξεις, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η συστηματική πρόληψη πρέπει να ενισχυθεί, όχι να αντιμετωπίζεται ως δευτερεύουσα πρακτική.
Η εικόνα αυτή τη στιγμή στη χώρα μας
Ασθένειες που μπορούν να προληφθούν, όπως η γρίπη, ο πνευμονιόκοκκος, ο έρπητας ζωστήρας και ο Αναπνευστικός Συγκυτιακός Ιός, συνεχίζουν να προκαλούν σημαντικό αριθμό σοβαρών περιστατικών κάθε χρόνο. Πολλές από αυτές τις λοιμώξεις εξελίσσονται πιο επιθετικά σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας ή σε όσους έχουν χρόνιες παθήσεις, συχνά οδηγώντας σε επιπλοκές που απαιτούν νοσηλεία. Την ίδια στιγμή, τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού στον ενήλικο πληθυσμό καταδεικνύουν μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοηθεί: πολλοί ενήλικες παραμένουν ανεπαρκώς προστατευμένοι, σε αντίθεση με τον παιδικό πληθυσμό όπου τα οργανωμένα προγράμματα εδώ και δεκαετίες έχουν επιτύχει εξαιρετικά αποτελέσματα.
Οι συνέπειες αυτής της ανισορροπίας δεν είναι μόνο υγειονομικές, αλλά και οικονομικές. Οι λοιμώξεις που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί μέσω του εμβολιασμού επιβαρύνουν το σύστημα υγείας με αυξημένες εισαγωγές και κόστος περίθαλψης, ενώ επηρεάζουν και την παραγωγικότητα, καθώς οι πολίτες απουσιάζουν από την εργασία ή χρειάζονται παρατεταμένη φροντίδα στο σπίτι. Ταυτόχρονα, η πρόληψη επιτρέπει στους ηλικιωμένους να διατηρούν την αυτονομία τους, μια παράμετρο που αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε κοινωνίες που γηράσκουν ταχέως.
Ένα παγκόσμιο ζήτημα
Η διεθνής κοινότητα έχει ήδη υιοθετήσει μια πιο ολιστική προσέγγιση στο ζήτημα. Η Ατζέντα Εμβολιασμού 2030 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αντιμετωπίζει τον εμβολιασμό ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και ως θεμελιώδη επένδυση που ενισχύει την κοινωνική ευημερία και την ανθεκτικότητα. Στόχος είναι η καθολική πρόσβαση στην πρόληψη, ανεξάρτητα από ηλικία, κοινωνική τάξη ή γεωγραφική περιοχή. Η κατεύθυνση αυτή σηματοδοτεί μια διεθνή τάση που αναγνωρίζει ότι ο εμβολιασμός δεν αφορά μόνο τα παιδιά, αλλά συνοδεύει τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή.
Παράλληλα, στην Ελλάδα, η ενίσχυση του ενήλικου εμβολιασμού απαιτεί συνδυασμένες παρεμβάσεις. Αρχικά, η ενημέρωση του κοινού πρέπει να γίνει πιο συστηματική και να βασίζεται σε σύγχρονα μέσα, αλλά και τεκμηριωμένη πληροφορία. Οι επαγγελματίες υγείας, που αποτελούν την πιο αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης για τους πολίτες, έχουν καθοριστικό ρόλο στο να εξηγούν τα οφέλη, να διορθώνουν ανακρίβειες και να ενθαρρύνουν πρακτικές πρόληψης. Παράλληλα, απαιτείται καλύτερη οργάνωση των διαθέσιμων πόρων, ώστε ο εμβολιασμός να είναι εύκολος, προσβάσιμος και λειτουργικά ενταγμένος στην καθημερινότητα των ενηλίκων.
Μπροστά σε αυτές τις ανάγκες, η συζήτηση για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου Εθνικού Σχεδίου Δια Βίου Εμβολιασμού είναι πιο επίκαιρη από κάθε άλλη φορά στο παρελθόν. Ένα τέτοιο σχέδιο θα μπορούσε να εξασφαλίσει καλύτερο συντονισμό ανάμεσα σε δημόσιους φορείς και υπηρεσίες, να αξιοποιήσει τις ψηφιακές τεχνολογίες για την καταγραφή και αξιολόγηση των εμβολιασμών και να επιτρέψει τη δημιουργία στοχευμένων, αποτελεσματικών παρεμβάσεων. Η ψηφιακή παρακολούθηση και ανάλυση δεδομένων αποτελεί ήδη πολύτιμο εργαλείο διεθνώς για την αξιολόγηση των αναγκών, την αναθεώρηση στρατηγικών και τη συνεχή βελτίωση των πρακτικών δημόσιας υγείας.
Πέρα από τις τεχνικές παραμέτρους, το στοίχημα είναι η διαμόρφωση μιας νέας νοοτροπίας. Ο εμβολιασμός ενηλίκων πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αυτονόητη πρακτική, ισότιμη με την πρόληψη στην παιδική ηλικία. Η μετάβαση από μια νοοτροπία αντιμετώπισης των ασθενειών σε μια κουλτούρα πρόληψης μπορεί να αλλάξει συνολικά τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιλαμβάνεται την υγεία, την ευημερία και την προσωπική ευθύνη.
Σε μια εποχή όπου οι υγειονομικές απειλές μπορούν να ανακύψουν απρόβλεπτα και να ανατρέψουν ολόκληρα κοινωνικά συστήματα, η επένδυση στην πρόληψη είναι ίσως η πιο ισχυρή ασπίδα που διαθέτουμε. Ο εμβολιασμός, ως χαμηλού κόστους και υψηλής αξίας παρέμβαση, αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο για τη θωράκιση της δημόσιας υγείας. Η δημιουργία μιας ενιαίας εθνικής στρατηγικής και η ενδυνάμωση του δια βίου εμβολιασμού μπορούν να προσφέρουν στη χώρα έναν ισχυρό μηχανισμό προστασίας και να δημιουργήσουν μια κοινωνία υγιή, ανθεκτική και προετοιμασμένη για τις προκλήσεις του μέλλοντος.
