Αναγεννάται το ιστορικό Σούλι, διαχρονικό σύμβολο της αντίστασης στην Τουρκοκρατία. Η θρυλική ορεινή περιοχή του Τετραχωρίου και του Κάστρου Κιάφας, είναι κηρυγμένος – οριοθετημένος αρχαιολογικός χώρος.
Στο ηρωικό Σούλι γράφτηκαν σελίδες αυταπάρνησης και αυτοθυσίας επί Τουρκοκρατίας. Διακόσια χρόνια μετά, το Υπουργείο Πολιτισμού προωθεί την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου για την αποκατάσταση και ανάδειξη του ιστορικού χώρου. Το πλαίσιο των αρχών διατυπώνεται στο Στρατηγικό Σχέδιο (masterplan), το οποίο και θα αποτελέσει τη βάση για την εκπόνηση των απαραίτητων μελετών αποκατάστασης και ανάδειξης ιστορικών μνημείων, αλλά και του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ο ιστορικός χώρος του Σουλίου (Τετραχωρίου και Κάστρου Κιάφας) είναι κηρυγμένος – οριοθετημένος αρχαιολογικός χώρος.
Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «Η περιοχή του Σουλίου διαθέτει σημαντικά τοπιακά, χωρικά και ανθρωποκοινωνικά χαρακτηριστικά υψηλής ιστορικής, πολιτισμικής και πολιτικής ταυτότητας. Στόχος μας είναι η δημιουργία μιας βιώσιμης κοινότητας και η ανάδειξη του ιδιαίτερου φυσικού, ιστορικού, πολιτισμικού χαρακτήρα του τόπου, μέσα από την προστασία και ανάδειξη του ευρύτερου πολιτισμικού τοπίου του Τετραχωρίου του Σουλίου, του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος, της υλικής όσο και της άυλης κληρονομιάς».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το Σούλι αποτελεί τη σημερινή είσοδο στο Τετραχώρι και είναι ο πλέον φορτισμένος ιστορικά οικισμός. Ως οικισμό μπορεί κανείς να αντιληφθεί ένα μικρό, νεότερο τμήμα του. Το Κάστρο της Κιάφας βρίσκεται σε πλήρη εγκατάλειψη. Εντοπίζονται 28 «Σουλιώτικες» κατοικίες, Οικία Ζέρβα, «Σχολείο», ο Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Στον Αβαρίκο η προσέγγιση είναι δύσκολη, μέσω δύσβατου χωματόδρομου. Εντοπίζονται 23 ιστορικά κτήρια κατοικίας και οι εκκλησίες του Αγίου Σπυρίδωνα και του Αγίου Δημητρίου. Η Σαμονίβα έχει διαφορετικό χαρακτήρα από τους υπόλοιπους οικισμούς του Τετραχωρίου, καθώς υπάρχουν νεότερα κτήρια λόγω της συνεχούς κατοίκησής της από το 1932. Καταγράφονται 19 σπίτια, σχολείο, εκκλησία και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις.
Σούλι: Οι ηρωικοί Σουλιώτες και οι Σουλιώτισσες
Το Σούλι κατοικούνταν από τις Σουλιώτικες οικογένειες, έως την εποχή της οριστικής τους εκδίωξης από τους Οθωμανούς (1822), οπότε εγκαταλείφθηκαν και καταστράφηκαν οι οικισμοί. Μόνον η Σαμονίβα επανακατοικήθηκε από το 1825, αποκλειστικά από κτηνοτρόφους. Ο ιστορικός χώρος του Σουλίου (Τετραχωρίου και Κάστρου Κιάφας) είναι κηρυγμένος – οριοθετημένος αρχαιολογικός χώρος. Το 1956 το Υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία τα «ερείπια του Σουλίου, το Φρούριο του Αλή Πασά (Κάστρο Κιάφας) και τη Γέφυρα του Ντάλλα, στην Σαμονίβα.
Ο βασικός οικιστικός πυρήνας του Τετραχωρίου αναπτύσσεται σταδιακά γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα. Διαδοχικά αναπτύσσονται οι οικισμοί: Σούλι, Σαμονίβα, Κιάφα και Αβαρίκος. Τον μείζονα χώρο του Σουλίου συμπληρώνει ομάδα άλλων επτά οικισμών που αποτελούν το Επταχώρι, έμμεσα συνδεδεμένοι με την ιστορικότητα του χώρου. Το ορεινό τοπίο όλης της περιοχής, αδρό λιτό, «δωρικό» είναι ιδιαίτερα επιβλητικό που υποβάλλει άμεσα στον γνώστη της ιστορίας την ισχυρή εντύπωση της άμεσης αλληλεξάρτησης του ιστορικού «γίγνεσθαι» και του φυσικού περιβάλλοντος.
