Οι αρχές της Γεωργίας ανακοίνωσαν την έναρξη προκαταρκτικής έρευνας μετά τις αποκαλύψεις του BBC ότι οι δυνάμεις ασφαλείας ψέκαζαν διαδηλωτές με έναν απαγορευμένο χημικό παράγοντα, πολύ ισχυρότερο από τα συνήθη δακρυγόνα αέρια.
Σύμφωνα με την έρευνα του BBC, το νερό που εκτοξευόταν από τις αύρες της αστυνομίας της Γεωργίας κατά των διαδηλωτών περιείχε βρωμοβενζυλοκυανίδιο — μια ουσία γνωστή ως «camite», που αναπτύχθηκε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και εγκαταλείφθηκε τη δεκαετία του 1930 λόγω των παρατεταμένων επιπτώσεών της στην υγεία.
Επίμονα συμπτώματα
Πολλοί διαδηλωτές περιγράφουν αίσθηση έντονου καψίματος που δεν υποχωρούσε με το νερό και συμπτώματα που διαρκούσαν εβδομάδες: βήχα, εμετό, δύσπνοια, ακραία κόπωση — σε ορισμένες περιπτώσεις για περισσότερο από έναν μήνα.
Οι αρχές της Τιφλίδας χαρακτήρισαν τις κατηγορίες «παράλογες» και υποστήριξαν ότι η αστυνομία ενήργησε «στο πλαίσιο του νόμου» απέναντι σε «βίαιους εγκληματίες». Ωστόσο, η έρευνα του BBC βασίστηκε σε ειδικούς χημικών όπλων, γιατρούς, τοπικούς δημοσιογράφους και δύο πρώην στελέχη της αστυνομίας αντιμετώπισης ταραχών.
Ένας εξ αυτών, πρώην επικεφαλής οπλισμού, ανέφερε ότι είχε δοκιμάσει την ουσία το 2009 και την περιέγραψε ως «δέκα φορές πιο ερεθιστική από τα δακρυγόνα CS», αδύνατο να ξεπλυθεί και με παρατεταμένη δράση. Είπε ότι είχε εισηγηθεί να μη χρησιμοποιηθεί ποτέ — χωρίς αποτέλεσμα.
Η εξέταση ενός εσωτερικού καταλόγου του 2019, τον οποίο πρώην αξιωματικοί επιβεβαίωσαν ως αυθεντικό, δείχνει ότι χημικές ουσίες με τους κωδικούς UN1710 και UN3439 ενδέχεται να είχαν αναμειχθεί στα οχήματα υδροβόλων, με τη δεύτερη να αντιστοιχεί πιθανότατα στο «camite».
Σύμφωνα με τη μελέτη του παιδιάτρου Κωνσταντίνε Τσαχουνασβίλι — ο οποίος είχε δεχθεί και ο ίδιος τον ψεκασμό — περίπου 350 άτομα δήλωσαν παρατεταμένα συμπτώματα μετά τις επιχειρήσεις της αστυνομίας, ενώ ορισμένοι εμφάνισαν ανωμαλίες στην ηλεκτρική λειτουργία της καρδιάς. Η μελέτη του, που αναμένεται να δημοσιευθεί σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό, επιβεβαιώνει τις εκτιμήσεις γεωργιανών ΜΚΟ και τοπικών μέσων: το νερό των υδροβόλων φαίνεται να είχε ενισχυθεί με χημικό παράγοντα.
Για τον Κρίστοφερ Χόλστεγκε, κορυφαίο ειδικό σε χημικά όπλα που συμβουλεύτηκε το BBC, τα συμπτώματα δεν ταιριάζουν ούτε με το αέριο CS ούτε με τα συνήθη μέσα διάλυσης πλήθους, αλλά με έκθεση σε βρωμοβενζυλοκυανίδιο.
Φιλοευρωπαϊκές διαδηλώσεις
Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν στα τέλη Νοεμβρίου 2024, μετά την απόφαση του κυβερνώντος κόμματος «Γεωργιανό Όνειρο» να παγώσει τις συνομιλίες για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση — έναν στόχο κατοχυρωμένο στο Σύνταγμα. Παρά τη συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων πολιτών που καταγγέλλουν αυταρχισμό και προσέγγιση με τη Μόσχα, η κυβέρνηση παραμένει αμετακίνητη.
Η Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια, Άλις Έντουαρντς, προειδοποιεί ότι η χρήση ενός τόσο επίμονου παράγοντα θα μπορούσε να συνιστά απάνθρωπη μεταχείριση: σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα αποτελέσματα κάθε μέσου διάλυσης πλήθους πρέπει να είναι αυστηρά προσωρινά.
Υπό τη διεθνή πίεση, οι γεωργιανές αρχές διαβεβαιώνουν ότι θα διεξαγάγουν έρευνα για «να αξιολογήσουν την ακρίβεια» των πληροφοριών του BBC. Εάν τελικά επιβεβαιωθεί η χρήση «camite», θα σηματοδοτούσε μια ανησυχητική επαναφορά μεθόδων που εγκαταλείφθηκαν πριν από έναν αιώνα — και ένα επικίνδυνο προηγούμενο για τη διαχείριση πλήθους στην Ευρώπη.
