Σήμερα, εμφανίζεται εξασθενημένη σε ένα κρεβάτι στο Ισραήλ, όμως η αφήγησή της προς το BBC αποκαλύπτει μια βία ακραίας έντασης. Η 39χρονη ερευνήτρια Ελίζαμπεθ Τσούρκοβ, η οποία απήχθη στη Βαγδάτη στο Ιράκ ενώ έκανε επιτόπια έρευνα για το διδακτορικό της, προσπαθεί —όπως λέει— να συγκρατήσει τα κομμάτια μιας μνήμης που έχει διαλυθεί, είπε σε συνέντευξη στο BBC.
Τις πρώτες εκατό ημέρες, η 39χρονη από το Ισραήλ βίωσε —όπως περιγράφει— «ένα ατελείωτο τούνελ πόνου»: κρεμασμένη από το ταβάνι, χτυπημένη, ηλεκτροσόκημένη, κακοποιημένη σεξουαλικά. Τα βασανιστήρια επαναλαμβάνονταν καθημερινά, σε σημείο που άρχισε να επινοεί φανταστικά σενάρια κατασκοπείας μέσα στο Ιράκ, ώστε να κατευνάσει τους βασανιστές της.
Η απαγωγή της έγινε τον Μάρτιο του 2023. Ένα αυτοκίνητο σταμάτησε δίπλα της, δύο άνδρες την άρπαξαν, την ξυλοκόπησαν και την οδήγησαν σε απομονωμένο σημείο έξω από την πρωτεύουσα.
Στην αρχή, οι απαγωγείς της την άφηναν νηστική και την ανέκριναν ασταμάτητα. Αγνοούσαν ποια ήταν, για εκείνους, κάθε ξένος ήταν ύποπτος κατάσκοπος. Η Τσούρκοβ ισχυρίστηκε ότι ήταν Ρωσίδα. Όταν όμως έψαξαν το κινητό της, ανακάλυψαν ότι ήταν Ισραηλινή. Η συμπεριφορά τους άλλαξε ακαριαία.
Ένας μηχανισμός βίας που γεννούσε ψεύτικες ομολογίες
Από εκείνη τη στιγμή, τα βασανιστήρια έγιναν συστηματικά. Η Τσούρκοβ μιλά για ηλεκτροσόκ, συνεχείς ξυλοδαρμούς, επώδυνες θέσεις που της εξάρθρωναν τους ώμους. Αναφέρει επίσης «τοπικές τεχνικές», όπως το να την κρεμούν από το ταβάνι με τα χέρια δεμένα πίσω από την πλάτη.
Σύμφωνα με την ίδια, τίποτα από αυτά δεν ήταν τυχαίο: οι βασανιστές της κυριαρχούνταν από θεωρίες συνωμοσίας και έναν φαντασιακό κόσμο όπου το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία κινούν υπογείως τα νήματα στην περιοχή. Για να επιβιώσει, η Τσούρκοβ άρχισε να τους «σερβίρει» ιστορίες που ταίριαζαν σε αυτό το σύμπαν — χωρίς να εμπλέκει Ιρακινούς, ώστε να μην κινδυνεύσουν οι φίλοι και συνεργάτες της.
Όμως οι «ομολογίες» δημιούργησαν έναν φαύλο κύκλο: κάθε επινόηση γεννούσε νέα βασανιστήρια. «Ήθελαν πάντα κάτι καινούργιο», λέει. «Με κρεμούσαν από τους καρπούς, με χτυπούσαν με ραβδιά και απαιτούσαν μια νέα ιστορία».
Η Τσούρκοβ πιστεύει ότι κρατήθηκε από μέλη της Kataeb Hezbollah, μιας από τις ισχυρότερες φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές του Ιράκ. Όπως λέει, είχαν χρόνο, πόρους και κυρίως μια παρανοϊκή εικόνα του κόσμου που επιδίωκαν να επιβεβαιώσουν.
Κι έπειτα, ξαφνικά, τα βασανιστήρια σταμάτησαν. Παρέμεινε σε απομόνωση, χωρίς φυσικό φως, αλλά χωρίς πια βία. Δεν γνωρίζει τον λόγο.
Μια απελευθέρωση που αποδίδεται σε πίεση της Ουάσιγκτον
Κατά την Τσούρκοβ, η απελευθέρωσή της οφείλεται στην παρέμβαση του Αμερικανού επιχειρηματία Μαρκ Σαβάγια, στενού υποστηρικτή του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε ταξιδέψει στη Βαγδάτη πριν ακόμη διοριστεί ειδικός απεσταλμένος. Σύμφωνα με την ίδια, ο Σαβάγια μετέφερε ένα ξεκάθαρο μήνυμα: ο Τραμπ ήταν εξοργισμένος με την κράτησή της και απαιτούσε την άμεση απελευθέρωσή της, προειδοποιώντας ότι η ηγεσία της Kataeb Hezbollah θα «πλήρωνε το τίμημα» αν δεν γινόταν.
Μερικές ημέρες αργότερα, η Τσούρκοβ αφέθηκε ελεύθερη. Η ιρακινή κυβέρνηση μίλησε για πολύμηνη επιχείρηση των υπηρεσιών ασφαλείας. Η πολιτοφυλακή, αντιθέτως, ισχυρίστηκε ότι η κίνηση αυτή έγινε για να αποτραπεί επικείμενο αμερικανικό πλήγμα. Οι ΗΠΑ δεν απάντησαν στις ερωτήσεις του BBC.
Η δύσκολη επιστροφή και μια κοινωνία σε αναβρασμό
Πίσω στο Ισραήλ, η Τσούρκοβ προσπαθεί να ξαναβρεί βηματισμό· κάνει θεραπεία, σκοπεύει να ολοκληρώσει τη διατριβή της και παλεύει με τις ψυχικές σκιές που άφησε πίσω της η αιχμαλωσία. «Όταν επαναλαμβάνεις ψεύτικες ομολογίες υπό πίεση, κάτι από αυτές τελικά σε διαπερνά», αναφέρει.
Βλέπει επίσης ένα Ιράκ όπου τα κόμματα που συνδέονται με φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές ενισχύονται, ενώ ο πληθυσμός παραμένει εγκλωβισμένος σε ένα βαθιά διεφθαρμένο σύστημα. Στο Ισραήλ, παρατηρεί μια κοινωνία τραυματισμένη από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και τον πόλεμο στη Γάζα — μια κοινωνία που ζει με φόβο, θυμό και βαθιά ανασφάλεια.
Παρά την κριτική της στις ισραηλινές πολιτικές και την πολυετή δράση της υπέρ των παλαιστινιακών δικαιωμάτων, δηλώνει πως η ελπίδα για ειρήνη έχει αποδυναμωθεί. «Η 7η Οκτωβρίου χτύπησε πολλές κοινότητες που ακόμη πίστευαν στη συνύπαρξη. Οι φωνές υπέρ της ειρήνης έχουν σχεδόν χαθεί.»
Ωστόσο, αρνείται να οριστεί αποκλειστικά από όσα έζησε. «Με συνέτριψαν, αλλά δεν έμεινα εκεί», λέει. «Κάποιο μέρος μέσα μου στάθηκε απίστευτα τυχερό σε μια κατάσταση όπου κανείς δεν είναι».
Άλλωστε, αρνείται να οριστεί αποκλειστικά από τις βασανιστικές εμπειρίες της. «Με διέλυσαν, αλλά δεν έμεινα εκεί», λέει. «Κάποιο κομμάτι μου στάθηκε τυχερό μέσα σε μια κατάσταση όπου, συνήθως, κανείς δεν είναι».
