Σε μια περίοδο που η διεθνής κοινότητα είχε αρχίσει να ελπίζει σε αποκλιμάκωση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, ο Ντόναλντ Τραμπ ενισχύει ξανά το γεωπολιτικό ρίσκο, ανεβάζοντας για άλλη μια φορά τους τόνους.
Από το βήμα του ΟΗΕ ο Ντόναλντ Τραμπ απείλησε με νέους δασμούς κατά της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, στέλνοντας μήνυμα σκληρότερης στάσης σε ό,τι αφορά τον πόλεμο και την αντιμετώπιση του Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Ουάσιγκτον αποκαλεί την αιχμηρή ρητορική του Αμερικανού προέδρου «διαπραγματευτική τακτική», αλλά η οικονομία και οι αγορές, εστιάζουν κυρίως στους επιπρόσθετους εμπορικούς κινδύνους, και στον νέο γύρο αβεβαιότητας ο οποίος συμπίπτει με κρίσιμες ευρωπαϊκές συνεδριάσεις τον Οκτώβριο.
Τι προμηνύει η «στροφή» Τραμπ
Μιλώντας στον ΟΗΕ, ο Τραμπ απείλησε ευθέως ότι, αν η Ρωσία «δεν είναι έτοιμη να κάνει συμφωνία για να τερματιστεί ο πόλεμος», οι ΗΠΑ «είναι πλήρως έτοιμες να επιβάλουν έναν πολύ ισχυρό γύρο από δυνατούς δασμούς», καλώντας μάλιστα τις ευρωπαϊκές χώρες να υιοθετήσουν «ακριβώς τα ίδια μέτρα» ώστε να είναι αποτελεσματικά, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι εξετάζονται και δευτερογενείς πιέσεις – κυρώσεις σε χώρες που συνεχίζουν τις εμπορικές δραστηριότητες με τη Ρωσία.
Αυτό σημαίνει πως αν ο Λευκός Οίκος προχωρήσει σε νέα στοχευμένα τέλη κατά ρωσικών εμπορικών ροών ή παραπροϊόντων, η ΕΕ θα κληθεί να συγχρονίσει τις κινήσεις της, αν και η ίδια είναι πολύ περισσότερο εκτεθειμένη σε μια εμπορική όξυνση από τις ΗΠΑ και με σαφέστατα μεγαλύτερες ενδεχόμενες συνέπειες.
Αν και μειωμένη μετά το 2022, η έκθεση της ΕΕ στη Ρωσία είναι ακόμα υπαρκτή αλλά όχι ομοιόμορφη (Κεντρική-Ανατολική Ευρώπη περισσότερο, Βόρεια-Δυτική λιγότερο) και αφορά κυρίως ενέργεια, βιομηχανικά μέταλλα και πρώτες ύλες και τον κίνδυνο δευτερογενών κυρώσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η επόμενη «καυτή» πατάτα για την Ευρώπη είναι η χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Επ’ αυτού, προωθείται σχέδιο αξιοποίησης παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων με στήριξη από κρατικές εγγυήσεις και ομόλογα της ΕΕ, με το Βερολίνο να εμφανίζεται πλέον πιο ανοιχτό, αν και η ομοφωνία παραμένει ακόμα ένας δύσκολος στόχος. Όλα αυτά θα βρεθούν στο τραπέζι και θα κριθούν τόσο στην άτυπη Σύνοδο της 01.10 στην Κοπεγχάγη όσο και στο τακτικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 23–24.10 στις Βρυξέλλες. Η ατζέντα συνδέει άμυνα, ενεργειακή ασφάλεια και χρηματοδότηση της στήριξης προς το Κίεβο. Η Ευρώπη έχει ήδη σηματοδοτήσει το σχέδιο ενίσχυσης της αμυντικής βιομηχανίας έως το 2030 και αναζήτηση νέων χρηματοδοτικών σχημάτων και σε αυτό το πλαίσιο, οποιαδήποτε αμερικανική κίνηση για πρόσθετους δασμούς προς τη Ρωσία ή σκληρότερες δευτερογενείς πιέσεις θα «κουμπώσει» με ευρωπαϊκές αποφάσεις για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και για την ενίσχυση ανθεκτικότητας σε απειλές.
Ξανά «σύννεφα» πάνω από τις αγορές ενέργειας
Παρά το γεγονός ότι οι ενεργειακές αγορές είχαν μπει σε τροχιά ομαλότητας το τελευταίο διάστημα (γεμάτες αποθήκες αερίου της Ευρώπης κατά υψηλά ποσοστά προς τον Οκτώβριο, προοπτική υπερπροσφοράς LNG από το 2026 και χαμηλότερη ζήτηση στη βιομηχανία), με το νέο τοπίο που διαμορφώνεται ενισχύονται και οι κίνδυνοι. Το πετρέλαιο ανέβηκε σε υψηλά επτά εβδομάδων επηρεασμένο από τα μειωμένα αμερικανικά αποθέματα και την αβεβαιότητα γύρω από τις ρωσικές ροές. Η Μόσχα ανακοίνωσε παράταση απαγόρευσης εξαγωγών βενζίνης και μερικό μπλόκο στο diesel με στόχο την εσωτερική επάρκεια, κίνηση που προκαλεί αναταραχή στις αγορές των προϊόντων διύλισης.
Στο φυσικό αέριο, ο δείκτης TTF κινείται με βραχυπρόθεσμες αναπηδήσεις παρά τη βελτιωμένη εικόνα των αποθεμάτων, καθώς ο γεωπολιτικός παράγοντας διαταράσσει τις αγορές κάθε φορά που απειλούνται υποδομές ή γραμμές εφοδιασμού.
Η Ευρώπη έχει αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό το ρωσικό φυσικό αέριο, κυρίως με «ακριβό» LNG των ΗΠΑ, που ξεπερνά το μισό των εισαγωγών, μειώνοντας την έκθεση στη Μόσχα αλλά αυξάνοντας την εξάρτηση από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Για επιχειρήσεις και νοικοκυριά της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, οι λογαριασμοί παραμένουν σημαντικά πάνω από τα προ κρίσης επίπεδα, γεγονός που κρατά χαμηλά την αντοχή σε νέες αναταράξεις. Μάλιστα, κράτη μέλη όπως η Σλοβακία είναι αποφασισμένα να δυναμιτίσουν κάθε συζήτηση για νέους δασμούς, καθώς όπως τόνισε ο ΥΠΕΞ Γ. Μπλάναρ η Μπρατισλάβα θα μπλοκάρει νέες κυρώσεις που αγγίζουν τις ροές μέσω αγωγών…
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αβεβαιότητα στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο
Άλλο ένα νέο στοιχείο αφορά στην ασφάλεια και έχει να κάνει είναι με την αβεβαιότητα η οποία μετακινείται δυτικότερα – βορειότερα από το πολεμικό μέτωπο του Κιέβου. Η Δανία έκλεισε διαδοχικά αεροδρόμια λόγω ύποπτων drones, με την κυβέρνηση να μιλά για «υβριδική επίθεση» και να εξετάζει διαβουλεύσεις στο πλαίσιο του Άρθρου 4 του ΝΑΤΟ. Την ίδια στιγμή, σε πτήση της Ισπανίδας υπουργού Άμυνας σημειώθηκε παρεμβολή GPS κοντά στο Καλίνινγκραντ, ενώ η Εσθονία κατήγγειλε παραβίαση εναέριου χώρου από ρωσικά μαχητικά. Η Πολωνία ήδη έχει καταρρίψει drones, με σαφές μήνυμα ότι κάθε «καθαρή» παραβίαση θα αντιμετωπίζεται δυναμικά.
Ο εναέριος χώρος της Ευρώπης γίνεται ολοένα πιο επικίνδυνος, οδηγώντας σε ματαιώσεις κρατήσεων και ακυρώσεις πτήσεων, με οδυνηρές οικονομικές συνέπειες για τις αεροπορικές εταιρείες, αλλά όχι μόνο.
Τι σημαίνουν αυτά επιπλέον; Πρώτον, αυξημένο λειτουργικό κόστος και καθυστερήσεις σε κομβικούς αεροδιαδρόμους της Βόρειας Ευρώπης, με δυνητικά ευρύτερες επιπτώσεις στη εφοδιαστική αλυσίδα. Δεύτερον, διεύρυνση και ενίσχυση της ατζέντας για ευρωπαϊκή αεράμυνα και «τοίχο drones», άρα δυνητικώς πρόσθετες χρηματοδοτικές ανάγκες. Τρίτον, ένα διαρκές τεστ για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ ως προς τη διαχείριση «γκρίζων ζωνών», κοντά στο όριο της συμβατικής στρατιωτικής επίθεσης.
