Επιστήμονες από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) και τη Νέα Ζηλανδία χρησιμοποιώντας λεπτομερή Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) από το Ελληνικό Κτηματολόγιο κατέγραψαν όλα τα ενεργά ρήγματα στη χερσαία Ελλάδα ανακαλύπτοντας εκατοντάδες νέα αλλά και το αποτύπωμα που άφησαν πίσω τους οι ιστορικοί σεισμοί που έπληξαν τη χώρα.
Οι επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν την AFG (Active Faults Greece), την πρώτη βάση ενεργών ρηγμάτων στην Ελλάδα που συντάχθηκε με βάση το αποτύπωμα των ρηγμάτων στο ανάγλυφο. Συνολικά καταγράφηκαν 3.815 ίχνη ρηγμάτων με 2.000 από αυτά να χαρακτηρίζονται ως ενεργά, ενώ περίπου 1.600 ως πιθανόν ενεργά.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η διεθνής επιστημονική ομάδα, αποτελούμενη από τους Dr John Begg, Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου, Dr Dave Heron και Prof. Andy Nicol, αναφέρει στο ΑΠΕ ΜΠΕ πως πίσω από τις δραματικές αντιθέσεις του ελληνικού τοπίου, κρύβεται μια αέναη γεωλογική μηχανή:
«Η χώρα, σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο ηπείρους, παραμορφώνεται από την επίμονη κίνηση της Αφρικής προς βορά και της Ευρασίας προς νότο. Το ανάγλυφο της Ελλάδας συνεχίζει σήμερα να αλλάζει, κυρίως μέσω της δράσης ενεργών σεισμικών ρηγμάτων. Πολλά από αυτά τα ρήγματα παραμένουν, ωστόσο, καλά κρυμμένα κάτω από βλάστηση, μέσα στα αυξανόμενα αστικά τοπία ή την πολυπλοκότητα του ίδιου του ανάγλυφου», υπογραμμίζουν οι ερευνητές και προσθέτουν: «Με την οικονομία της να βασίζεται όλο και περισσότερο στον τουρισμό και με τη φιλοδοξία να γίνει ενεργειακός κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως να κατανοήσει καλύτερα τη διασπορά των σεισμικών πηγών ανά τη χώρα. Κι αυτό, απαιτεί τη λεπτομερή χαρτογράφηση των ενεργών ρηγμάτων σε όλη την χερσαία και υποθαλάσσια έκταση της Ελλάδας».
Στην AFG καταγράφονται 3.815 ίχνη ρηγμάτων, που ομαδοποιούνται σε 892 ρήγματα, με περισσότερα από τα μισά να είναι χαρτογραφημένα εδώ για πρώτη φορά, ενώ περιέχει και 35 επιφανειακές διαρρήξεις που συνδέονται με ιστορικούς σεισμούς.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Κάθε ρήγμα, σύμφωνα με την έρευνα ταξινομείται ως:
- Ενεργό, όταν το ανάγλυφο φαίνεται να έχει παραμορφωθεί πρόσφατα
- Πιθανώς ενεργό, όταν το ρήγμα διακρίνεται στο ανάγλυφο αλλά τα στοιχεία σχετικά με την ενεργότητά του είναι λιγότερο σαφή
- Αβέβαιο, όταν χρειάζονται περισσότερες παρατηρήσεις για την επιβεβαίωση της ύπαρξης του ρήγματος
Όπως τονίζει η επιστημονική ομάδα, περαιτέρω ταξινόμηση συμπεριλαμβάνει το πόσο έντονα έχουν αφήσει τα ρήγματα το αποτύπωμά τους στο ανάγλυφο: «Ίχνη σαν ‘μαχαιριές’ υποδεικνύουν πρόσφατη δράση (πιθανώς μέσα στον Ολόκαινο, δηλαδή τα τελευταία 10.000 χρόνια), ενώ πιο αποστρογγυλεμένα αποτυπώματα δηλώνουν προοδευτικά παλαιότερους σεισμούς», σημειώνει.
Συνολικά, περισσότερα από 2.000 ίχνη ρηγμάτων στην AFG χαρακτηρίζονται ως ενεργά, ενώ περίπου 1.600 ως πιθανόν ενεργά. Η ανάλυση επίσης έδειξε ότι πάνω από τα μισά ενεργά ρήγματα της Ελλάδος ελέγχουν τη ροή των ποταμών, την εναπόθεση ιζημάτων και διαμορφώνουν τα όρια μεταξύ βουνών και κοιλάδων. Οι σχέσεις αυτές, όπως αναφέρουν οι ερευνητές, υποδεικνύουν ότι, αναπόφευκτα, κάποια ενεργά ρήγματα παραμένουν ακόμα αόρατα, «θαμμένα» κάτω από νεότερα ιζήματα.
Δείτε εδώ τον διαδραστικό χάρτη.
«Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία ήρθε για να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ‘βλέπουμε’ τη Γη», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διεθνής επιστημονική ομάδα.
Αναλύοντας τη μεθοδολογία που εφάρμοσαν, τονίζουν ότι ψηφιακά μοντέλα υψομέτρου (DEMs) επιτρέπουν στους επιστήμονες να «διαβάζουν» το έδαφος και τις κινήσεις του, με ακρίβεια που πριν δεν ήταν εφικτή.
Ειδικότερα, εξηγούν, ότι ένα DEM δεν είναι απλώς ένας χάρτης· είναι μια τρισδιάστατη αναπαράσταση της επιφάνειας της γης.
Κάθε σημείο στο μοντέλο έχει ένα ύψος, επιτρέποντας στους επιστήμονες να οπτικοποιούν με εξαιρετική λεπτομέρεια την πολυπλοκότητα του εδάφους και να προσδιορίζουν δομές που είναι αόρατες με γυμνό μάτι.
Για τον γεωμορφολόγο, η επιφάνεια της γης, όπως τονίζουν, είναι ένα βιβλίο που αφηγείται τις κινήσεις των πλακών και τις δονήσεις του χρόνου, και προσθέτουν ότι «στα ψηφιακά μοντέλα οι επιστήμονες μελετούν το τοπίο, όπως αυτό αναδεικνύεται απογυμνωμένο από πόλεις ή βλάστηση, αναζητώντας συστηματικές ενδείξεις ενεργών ρηγμάτων».
Η χαρτογράφηση ενεργών ρηγμάτων δεν αφορά όμως μόνο την επιστήμη, όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κύρια Ερευνήτρια του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου και μέλος της επιστημονικής ομάδας:
«Έχει πρακτικές επιπτώσεις για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα των υποδομών της χώρας. Οδικοί άξονες, γέφυρες, φράγματα και ενεργειακές μονάδες, πρέπει να σχεδιάζονται γνωρίζοντας την διασπορά των ενεργών σεισμικών πηγών πού δύνανται να μετακινήσουν το έδαφος. Οι πληροφορίες που παρέχει η AFG, όταν συγχωνευτούν με ενόργανες καταγραφές σεισμών και εδαφικών παραμορφώσεων, μπορούν να βελτιώσουν τα ελληνικά μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας».
Από την πλευρά του, ο Dr John Begg, βασικός συντελεστής της AFG, σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί».
«Η ερμηνεία DEMs απαιτεί το έμπειρο μάτι του γεωλόγου, εκείνου που μπορεί να διακρίνει ένα τεκτονικό μέτωπο από μια επιφάνεια διάβρωσης. Οι ψηφιακές ενδείξεις επικυρώνονται όταν αντιδιαστέλλονται με μια σειρά κριτηρίων ενεργότητας ρηγμάτων, με επιτόπιες παρατηρήσεις και σύγκριση με υπάρχουσες μελέτες. Η δύναμη της AFG έγκειται στον συνδυασμό τεχνολογικών εργαλείων με δεκαετίες γεωλογικής γνώσης», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, μια τέτοια προσέγγιση είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική για μία χώρα με έντονο ανάγλυφο, όπως η Ελλάδα.
«Η προσεκτική παρατήρηση, σε συνδυασμό με την εμπειρία του παρατηρητή, είναι ικανή να διαχωρίσει τα ίχνη που δημιούργησαν οι σεισμοί από αυτά που χαράχτηκαν από τη φυσική διάβρωση ή τον άνθρωπο. Παράγωγες εικόνες με ιδιαίτερο φωτισμό (hillshades) και απεικόνιση κλίσεων (slopemaps), δείχνουν ότι η αναστροφή μιας κοιλάδας, η εκτροπή ενός ποταμού ή το τριγωνικό μέτωπο ενός βουνού αποτελούν αλάνθαστα “γεωμορφολογικά αποτυπώματα” σεισμών του παρελθόντος κατά μήκος ενεργών ρηγμάτων», αναφέρουν.
Η βάση δεδομένων AFG, είναι ελεύθερα προσβάσιμη για όλους. Επιπλέον, μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη της Ελλάδας, κάθε μηχανικός, ερευνητής ή πολίτης μπορεί να γνωρίζει πού βρίσκονται τα ενεργά ρήγματα γύρω του και ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Η AFG – Active Faults Greece ευελπιστεί να συνεισφέρει στις εθνικές προσπάθειες καταγραφής των ενεργών σεισμικών πηγών στην Ελλάδα και να αποτελέσει πρότυπο για άλλες σεισμικά ενεργές χώρες να χρησιμοποιήσουν ψηφιακά τοπία για τον προσδιορισμό ενεργών ρηγμάτων.
