Καθώς πλησιάζουμε στο «γύρισμα» του χρόνου από το 2025 στο 2026 φαίνεται σαν ο κόσμος όλος να είναι σε μία γιγάντια … εκκρεμότητα. Όλα μοιάζουν να είναι στον αέρα, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι περιβόητες διαπραγματεύσεις για «ειρήνη», η Μέση Ανατολή και η ψευδεπίγραφη «ανακωχή» του πολέμου στην Γάζα και στο Ιράν, η κλιμακούμενη μετωπική πολιτική και οικονομική σύγκρουση μεταξύ ΗΠΑ – ΕΕ, το μέτωπο Κίνας – ΗΠΑ, η δυναμική της «φούσκας» στην ΑΙ, τα μεγάλα ερωτηματικά για την επιστροφή ή όχι του πληθωρισμού και άλλα πολλά…
Για τα «δικά μας» εδώ στην Ελλάδα, η κατάσταση μοιάζει σαν μικρογραφία του χάους.
Οι αγρότες στους δρόμους να πολιορκούν τα κέντρα αποφάσεων που κρίνουν πλέον όχι τα «αιτήματά» τους, αλλά το αν θα μπορούν πλέον συνεχίσουν να σπέρνουν, να εκτρέφουν ζώα και να παράγουν. Τα σκάνδαλα, το ένα μετά το άλλο, έρχονται να συσσωρεύσουν ένα πολιτικό δυναμικό τόσο εκρηκτικό που κανείς δεν μπορεί να προδικάσει το πως θα εκδηλωθεί μέσα στο 2026. Και με την κυβέρνηση να προωθεί στην Βουλή για ψήφιση ένα Προϋπολογισμό, που εξακολουθεί να βασίζεται στην άγρια φορολόγηση της καταναλωτικής δαπάνης (έμμεσοι φόροι) και παράλληλα πρακτικά να αδυνατεί να κλείσει την επενδυτική τρύπα που θα αφήσει το τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης…
Απέναντι σε όλα αυτά κανείς αναρωτιέται τι στο καλό θα γίνει τελικά μέσα σ’ αυτό το … 2026;
Υπάρχουν κάποια «σταθερά» στοιχεία που να μπορεί να κάνει κάποιος μία ρεαλιστική πρόβλεψη μέσα σε όλα αυτά;
Αυτή η «σκέψη-ερώτημα», αναγκαστικά μας οδηγεί να στρέψουμε στο βλέμμα στο μοναδικό ίσως στοιχείο που διαπερνάει σαν «κόκκινη κλωστή» την δυναμική των εξελίξεων που αναμφίβολα αυτή δεν είναι άλλη από αυτή του «κόστους του χρήματος».
Και εδώ μπορεί να πεί κανείς ότι υφίσταται μία κατ’ αρχήν βάση για να δρομολογηθούν κάποιες ρεαλιστικές απαντήσεις.
Η «βάση» εκκίνησης αυτής της απάντησης είναι το γεγονός ότι αυτός ο …χαοτικός κόσμος – μαζί και ο δικός μας μικρόκοσμος – κολυμπάει σε ένα …ωκεανό χρέους που συνεχίζει να αυξάνεται με ρυθμούς που δεν επιτρέπουν καμία σκέψη αποπληρωμής ή μείωσής του. Μοναδική, εν μέρη εξαίρεση, η περίπτωση της Ελλάδας για τους ιδιαίτερους λόγους που έχουμε συζητήσει σε άλλο σχόλιο στα Οικονοκλαστικά.
Τα εργαλεία επιβίωσης
Μέχρι σχετικά πρόσφατα – πριν σκάσει το πληθωριστικό τσουνάμι με την πανδημία – οι Κεντρικοί Τραπεζίτες χρησιμοποίησαν σαν «φάρμακο» σε μεγάλες δόσεις, την περιβόητη «νομισματική χαλάρωση» σε συνδυασμό με τα πολύ χαμηλά έως και αρνητικά επιτόκια.
Με απλά λόγια «τύπωσαν» και διέθεσαν «φθηνό και άφθονο» χρήμα. Μερικές μάλιστα ισχυρές οικονομίες – όπως εκείνη της Ιαπωνίας – είχαν αρχίσει να το κάνουν αυτό σαν πολιτική οικονομικής επιβίωσης (με ρίζες στην συμφωνία του Πλάζα το 1985), από πολύ πριν την κρίση του 2008, με αποτέλεσμα την γνωστή σε όλους φθηνή πηγή χρήματος (γιέν) που έθρεψε ατέλειωτες γενιές νομισματικού carry trade στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Λίγο πολύ μετά το 2008 όλοι χρησιμοποίησαν σε μεγάλες δόσεις το ιαπωνικό «φάρμακο».
Όμως το «φθηνό και άφθονο» χρήμα όταν άναψε ο σπινθήρας της κρίσης της πανδημίας απελευθέρωσε μία πρωτοφανή πληθωριστική έκρηξη που υποχρέωσε τους κεντρικούς τραπεζίτες κάποια στιγμή να αυξήσουν κατακόρυφα τα επιτόκια και να αποσύρουν (QT) τεράστιους όγκους κεφαλαίων μέσω των ισολογισμών τους, αναβιώνοντας μνήμες των αρχών της δεκαετίας του ’80. Ο πληθωρισμός κάπως μπήκε σε λογαριασμό, αλλά στο μεταξύ για να κλείσουν οι χαοτικές «τρύπες» οι κυβερνήσεις διόγκωσαν ακόμα περισσότερο το χρέος…
Θα μπορούσε να πει κανείς κρίνοντας από τα νούμερα, ότι το 2025 γνώρισε – με επικεφαλής τις ΗΠΑ – μία χωρίς προηγούμενο αύξηση του χρέους. Ήρθαν και οι πολεμοχαρείς στρατηλάτες της Ευρώπης και το πράγμα …έδεσε με τις περιβόητες αμυντικές δαπάνες.
Αλλά το χρέος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι… χρέος. Δηλαδή πρέπει με κάποιο τρόπο να πληρωθεί ή να αναχρηματοδοτηθεί. Με τι; Με καινούργιο χρέος.
Και εδώ έρχεται αυτό που λέμε «διαχείριση» του χρέους με την βοήθεια των κεντρικών τραπεζών οι οποίες έχουν το προνόμιο να «ορίζουν» το κόστος του χρήματος με την διαμόρφωση των επιτοκίων. Να «βοηθήσουν» δηλαδή να μειωθεί το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους με νέο χρέος που όμως θα κοστίζει (με μικρότερο επιτόκιο) λιγότερο από το προηγούμενο.
Κάπως έτσι έγινε και η διαχείριση μετά το 2008… μέχρι να σκάσει η πανδημία και τα συνεπακόλουθα.
Εδώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι άλλο ένα εργαλείο που βοηθάει όταν υπάρχει μεγάλο χρέος είναι ο πληθωρισμός γιατί με τον πληθωρισμό απαξιώνεται το σε απόλυτους αριθμούς χρέος. Αλλά αυτό είναι κάτι που οι Κεντρικοί Τραπεζίτες κοιτάζουν από την άλλη μεριά όταν σκοπίμως χρησιμοποιείται…
Κάπου εδώ λοιπόν βρισκόμαστε εν έτη 2025 και έτοιμοι να μπούμε στο 2026.
Ήμαστε σε ένα τέτοιο επίπεδο ιστορικών διαστάσεων «μόχλευσης» του χρέους, τόσο του κρατικού όσο και του ιδιωτικού (βλέπε χρηματιστηριακές τιμές), που οι Κεντρικοί Τραπεζίτες ανεξάρτητα από τι λένε, είναι «υποχρεωμένοι» να ξαναστρέψουν στο βλέμμα στην μείωση του κόστους του χρήματος. Και σ’ αυτό δεν υπάρχει εναλλακτική…
Του χρήματος με το οποίο οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αντιμετωπίσουν με εργαλεία αναχρηματοδότησης χαμηλότερου κόστους, την ασφυκτική πίεση της «μόχλευσης» του χρέους που έχει προηγηθεί. Ανεξάρτητα από το τι λέει η κα Ιζαμπέλ Σνάμπελ που φιλοδοξεί να διαδεχθεί την κα Λαγκάρντ.
