Η σκιά του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου πάνω από την Ευρώπη: Τι θα σήμαινε η ενεργοποίηση του Άρθρου 5 μετά από επίθεση σε χώρα του ΝΑΤΟ

Η παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου από ρωσικά drones την Τρίτη (09.09.2025) σηματοδότησε ένα νέο ορόσημο στις εντάσεις που χωρίζουν το ΝΑΤΟ από τη Ρωσία. Πολωνικά μαχητικά, μαζί με συμμαχικά αεροσκάφη, απογειώθηκαν, ενώ αναπτύχθηκαν και οι αντιαεροπορικές άμυνες στο έδαφος. Μια εξέλιξη που τοποθετεί την Πολωνία, βασικό μέλος της Συμμαχίας, στο επίκεντρο των εικασιών για έναν πιθανό Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σύμφωνα με άρθρο του Economic Times.

Η ανησυχία μεγαλώνει, καθώς μια επίθεση από την Ρωσία εναντίον της Πολωνίας θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το Άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης, που αποτελεί τη βάση της συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ. Όπως υπενθυμίζει το Economic Times, η ιστορική αυτή ρήτρα προβλέπει ότι μια επίθεση εναντίον ενός κράτους-μέλους ισοδυναμεί με επίθεση εναντίον όλων.

Ωστόσο, το Άρθρο 5 δεν συνεπάγεται αυτόματα μια μαζική στρατιωτική αντίδραση· αφήνει σε κάθε χώρα την επιλογή των μέσων, είτε αυτά είναι διπλωματικά, οικονομικά είτε στρατιωτικά. Αυτή η ευελιξία, που σχεδιάστηκε για να διαφυλάξει την κυριαρχία κάθε μέλους, τροφοδοτεί σήμερα έναν έντονο διάλογο για το πώς πρέπει να αντιδράσει η Δύση στη Ρωσία.

Το Άρθρο 5, ένα μοναδικό προηγούμενο

Μέχρι στιγμής, το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ έχει επικληθεί μόνο μία φορά, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια κατάσταση πολύ διαφορετική από αυτήν που διαμορφώνεται τώρα στην Ανατολική Ευρώπη. Διότι αν η Ρωσία παραβίαζε εσκεμμένα τα πολωνικά σύνορα, ολόκληρο το δυτικό σύστημα ασφάλειας θα δοκιμαζόταν. Η Βαρσοβία θα έπρεπε πρώτα να ζητήσει επίσημα την προστασία της Συμμαχίας και κατόπιν μια συλλογική απόφαση θα καθόριζε την αντίδραση. Καμία πρόβλεψη δεν επιβάλλει άμεση στρατιωτική απάντηση, αλλά το πολιτικό βάρος μιας τέτοιας κίνησης θα ήταν τεράστιο.

Προς το παρόν, δεν υπάρχει καμία επίσημη δήλωση που να αναφέρεται στην έναρξη ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Παρά το άνοιγμα νέων μετώπων από τη Ρωσία και την αυξανόμενη πίεση στα σύνορα του ΝΑΤΟ, δεν έχει ακόμη σημειωθεί επιβεβαιωμένη επίθεση σε κράτος-μέλος. Όμως κάθε επεισόδιο, όπως αυτό της 9ης Σεπτεμβρίου, φέρνει την Ευρώπη πιο κοντά σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής.

Το ΝΑΤΟ συνεχίζει να δηλώνει τη στήριξή του προς την Ουκρανία, αποφεύγοντας όμως την άμεση στρατιωτική εμπλοκή με τη Μόσχα. Ένα είναι βέβαιο: αν η Πολωνία δεχόταν πλήγμα, η Ατλαντική Συμμαχία θα βρισκόταν μπροστά στο πιο εκρηκτικό δίλημμα από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Ένα ήδη τεταμένο κλίμα

Από τον Φεβρουάριο του 2022, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει ανατρέψει ριζικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Η Ουκρανία, που δεν προστατεύεται από το ΝΑΤΟ, παραμένει εξαρτημένη από τη δυτική στρατιωτική και διπλωματική βοήθεια. Όμως η γειτνίαση με χώρες-μέλη όπως η Πολωνία αυξάνει τον κίνδυνο ένα συνοριακό επεισόδιο να εξελιχθεί σε ευθεία σύγκρουση με τη Μόσχα.

Για τη Βαρσοβία, που έχει επενδύσει μαζικά στην άμυνά της – ιδίως με την αγορά 96 επιθετικών ελικοπτέρων Apache, οι παραδόσεις των οποίων θα αρχίσουν το 2028 – η ασφάλεια στηρίζεται πλέον σε μια αξιόπιστη αποτροπή και στη στενή συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Κατά τη διάρκεια πρόσφατων ασκήσεων, η Πολωνία και ο αμερικανικός στρατός δοκίμασαν με επιτυχία τους ισραηλινούς πυραύλους Spike NLOS από ελικόπτερα Apache Guardian, μια πρεμιέρα για την Ευρώπη. Η στρατιωτική αυτή ενίσχυση αποτυπώνει μια ξεκάθαρη βούληση: να είναι η Πολωνία έτοιμη για το χειρότερο σενάριο, εκείνο μιας ανοιχτής σύγκρουσης στο έδαφός της.