Πρόκειται για μια υπόθεση–σοκ για την Καθολική Εκκλησία στην Ισπανία και για ένα πρώτο τεστ για τον πάπα Λέων στη διαχείριση υποθέσεων κακοποίησης. Όπως αποκάλυψε η εφημερίδα El País, η υπόθεση αφορά τον Ραφαέλ Θορνόθα, νυν επίσκοπο Κάντιθ και Θέουτα, τον οποίο ένας άνδρας κατηγορεί ότι τον κακοποιούσε σεξουαλικά από τα 14 έως τα 21 του χρόνια, τη δεκαετία του 1990, όταν ο ιεράρχης ήταν ακόμη ιερέας και διευθυντής του ιεροδιδασκαλείου της Χετάφε, κοντά στη Μαδρίτη.
Η φερόμενη ως θύμα κάνει λόγο για «χάδια» και «φιλιά» που, όπως καταγγέλλει, του επιβάλλονταν στη διάρκεια κατασκηνώσεων, πνευματικών εξορμήσεων και αργότερα μέσα στο ίδιο το ιεροδιδασκαλείο της Καθολικής Εκκλησίας στην Ισπανία. Οι πράξεις αυτές θεωρούνται πλέον παραγεγραμμένες σε ποινικό επίπεδο, όμως ο καταγγέλλων απευθύνθηκε στις αρχές του καλοκαιριού στο Δικαστήριο για το Δόγμα της Πίστεως στη Ρώμη, που έκρινε την καταγγελία αξιόπιστη και διέταξε την έναρξη κανονικής (εκκλησιαστικής) έρευνας.
Σε ανακοίνωσή της, η επισκοπή Κάντιθ και Θέουτα επιβεβαίωσε ότι «η υπόθεση που αποκαλύφθηκε από εθνικό μέσο ενημέρωσης» διαβιβάστηκε στο Δικαστήριο της Ρότας της αποστολικής νουντσιατούρας στην Ισπανία. Η επισκοπή κάνει λόγο για κατηγορίες «πολύ σοβαρές» αλλά «ψευδείς», ζητώντας παράλληλα να γίνει σεβαστή η «αρχή της αθωότητας».
Ο Ραφαέλ Θορνόθα δεν έχει τεθεί σε αργία από το Βατικανό: μόνον μετά τη δημοσιοποίηση της υπόθεσης στον Τύπο ανακοίνωσε ότι «παγώνει προσωρινά» τις δραστηριότητές του, επίσημα για να «διαλευκανθούν τα γεγονότα» και για να ακολουθήσει θεραπεία για έναν επιθετικό καρκίνο. Στην πράξη, καμία κανονική κύρωση δεν του απαγορεύει προς το παρόν την επαφή με ανηλίκους.
Μια υπόθεση–τεστ για το Βατικανό και την Ισπανική Εκκλησία
Σύμφωνα με το El País, το Βατικανό και η Ισπανική Εκκλησία γνώριζαν την καταγγελία περίπου τέσσερις μήνες πριν η υπόθεση δημοσιοποιηθεί. Κανονολόγοι που μίλησαν στην εφημερίδα υπενθυμίζουν ότι σε κατηγορίες τέτοιου τύπου κατά επισκόπου θα μπορούσαν ήδη από την έναρξη της έρευνας να είχαν ληφθεί προληπτικά μέτρα – όπως η προσωρινή απομάκρυνσή του από την επισκοπή – σύμφωνα με το κανονικό δίκαιο, που προβλέπει μέτρα για να «αποφεύγεται το σκάνδαλο, να προστατεύονται οι μάρτυρες και να διασφαλίζεται η ομαλή εξέλιξη της δικαιοσύνης». Ωστόσο, ούτε στη Ρώμη ούτε στα αρμόδια όργανα στην Ισπανία ελήφθη κάποια τέτοια απόφαση, μέχρι να ξεσπάσει δημόσια η κρίση.
Αυτή η αδράνεια έρχεται σε αντίθεση με τις πρόσφατες συστάσεις της Παπικής Επιτροπής για την Προστασία Ανηλίκων, η οποία ζητά να επιταχύνονται οι διαδικασίες απομάκρυνσης ή παύσης κληρικών που εμπλέκονται σε υποθέσεις κακοποίησης ή συγκάλυψης. Η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη για απλοποιημένα πρωτόκολλα, ώστε να απομακρύνονται γρήγορα οι υπεύθυνοι που τελούν υπό σοβαρή κατηγορία.
Οι ειδικοί αναδεικνύουν και ένα ακόμη στοιχείο: σύμφωνα με τη μαρτυρία του θύματος, μέρος των καταγγελλόμενων πράξεων φέρεται να σχετίζεται με το μυστήριο της εξομολόγησης, το οποίο –όπως καταγγέλλεται– χρησιμοποιούνταν ως εργαλείο «χειραγώγησης και ελέγχου». Το κανονικό δίκαιο θεωρεί ιδιαίτερα βαρύ παράπτωμα τη «ζήτηση σεξουαλικής πράξης κατά τη διάρκεια, με την αφορμή ή υπό το πρόσχημα της εξομολόγησης», αδίκημα που μπορεί να οδηγήσει έως και σε καθαίρεση και επιστροφή του κληρικού στην τάξη των λαϊκών.
Μια Ισπανική Εκκλησία υπό ασφυκτική πίεση
Στο πλαίσιο της Ισπανικής Επισκοπικής Διάσκεψης, ο Ραφαέλ Θορνόθα εξακολουθεί να διατηρεί τη θέση του στην Επιτροπή για τις αποστολές και τη συνεργασία μεταξύ των Εκκλησιών. Η Διάσκεψη υποστηρίζει ότι δεν έχει την εξουσία να τον απομακρύνει από τη θέση αυτή, υπογραμμίζοντας ότι μόνο τα αρμόδια κανονικά όργανα του Βατικανού μπορούν να λάβουν μια τέτοια απόφαση.
Η στάση αυτή έρχεται σε αντίθεση με μια πρόσφατη υπόθεση που αναφέρει το El País: σε άλλη περίπτωση, ιησουίτης ιερέας που κατηγορήθηκε για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκου απομακρύνθηκε από τα καθήκοντά του μέσα σε λίγες εβδομάδες, αφού το τάγμα του ολοκλήρωσε τις πρώτες εσωτερικές του επαληθεύσεις και έκρινε αξιόπιστη τη μαρτυρία του θύματος, ενημερώνοντας ταυτόχρονα τις κοσμικές και εκκλησιαστικές αρχές.
Η υπόθεση Θορνόθα ξεσπά σε μια στιγμή που η Καθολική Εκκλησία στην Ισπανία βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο για τις πολυάριθμες αποκαλύψεις γύρω από κακοποιήσεις από μέλη του κλήρου και για τις επανειλημμένες καταγγελίες περί αργών, αδιαφανών αντιδράσεων.
Ταυτόχρονα, φωτίζει την απόσταση ανάμεσα στη ρητορική της «μηδενικής ανοχής» που προβάλλεται από τη Ρώμη και στην πραγματικότητα των μηχανισμών προστασίας επί τόπου. Για το Βατικανό και την Ισπανική Εκκλησία, ο τρόπος με τον οποίο θα κλείσει αυτός ο φάκελος –και η ταχύτητα των αποφάσεων που θα ληφθούν– θα λειτουργήσει ως κρίσιμο τεστ για το κατά πόσο υπάρχει πραγματική βούληση να σπάσει η κουλτούρα ατιμωρησίας του παρελθόντος.
