Αντιμέτωπη με μία ιστορική απόφαση βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), καθώς με την διαφαινόμενη σταδιακή αποχώρηση των ΗΠΑ από το ουκρανικό μέτωπο, πρέπει να συγκεντρώσει σημαντικά περισσότερα χρήματα για να υποστηρίξει την Ουκρανία, καθώς η άμυνα ενάντια στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας θα τεθεί σε κίνδυνο από το 2026.
Με την υποστήριξη της Προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Γερμανού Καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς, το σχέδιο χρήσης παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για ένα πακέτο όπλων πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ουκρανία κερδίζει πλέον δυναμική. Τα χρήματα προορίζονται για τη χρηματοδότηση της άμυνας της Ουκρανίας ενάντια στη Ρωσία τουλάχιστον μέχρι το 2028. «Εάν καταφέρουμε να εφαρμόσουμε αυτό το μοχλό, έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τα δεδομένα», λέει ένας εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αυτόν τον Οκτώβριο (στις 1 Οκτωβρίου σε έκτακτη σύνοδο κορυφής και 23 – 24 Οκτωβρίου 2025 στην τακτική σύνοδο), οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αναμένεται να ανοίξουν τον δρόμο για τη χρήση περίπου 140 δισ. ευρώ σε παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας για παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία. Μια αρχική συζήτηση μεταξύ των αρχηγών κρατών στην Κοπεγχάγη την Τετάρτη (1.10.2025) «θα παρακολουθείται στενά από τη Μόσχα», λέει ο κορυφαίος σύμβουλος.
Η ΕΕ επιδιώκει να ματαιώσει το σχέδιο του Πούτιν
Στόχος είναι η εξασφάλιση αξιόπιστης χρηματοδότησης για την άμυνα του Κιέβου έναντι του ρωσικού επιθετικού πολέμου για τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια – ανεξάρτητα από τις συχνές αλλαγές πολιτικής του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Εάν αυτό το βήμα επιτύχει, η Ευρώπη θα αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως τον σημαντικότερο οικονομικό, στρατιωτικό και πολιτικό υποστηρικτή της Ουκρανίας.
Συγκεκριμένα, η ΕΕ σκοπεύει να εκδώσει άτοκα ομόλογα ύψους 140 δισ. ευρώ και να τα αγοράσει με τα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που έχουν παγώσει στο Βέλγιο. Νομικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ουκρανία θα είναι υπεύθυνες. Ωστόσο, εφόσον η Ρωσία δεν καταβάλει αποζημιώσεις, τα ρωσικά κεφάλαια θα παραμείνουν δεσμευμένα και θα μπορούσαν να κατασχεθούν πλήρως σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αυτό είναι το αποτέλεσμα πρότασης της Επιτροπής, σύμφωνα με πληροφορίες Handelsblatt. Ο Επίτροπος Οικονομικών Βάλντις Ντομπρόβσκις είχε ήδη ζητήσει τον Σεπτέμβριο μεγαλύτερη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. «Δεν θα ησυχάσουμε μέχρι να σταματήσει ο επιτιθέμενος», είπε.
Μια τέτοια απόφαση θα αποτελούσε στρατηγικό σοκ για το Κρεμλίνο.
Μέχρι τώρα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν υπέθετε ότι η Ευρώπη θα εγκατέλειπε την Ουκρανία χωρίς την αμερικανική στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη, σύμφωνα με πηγές στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο.
Ο Πούτιν βασιζόταν στην ευρωπαϊκή κόπωση και ανέμενε ότι η Ουκρανία θα ξεμείνει από χρήματα για την άμυνά της από το 2026. Λίγα κράτη μέλη της ΕΕ πιθανότατα θα είχαν υποστηρίξει πρόσθετες περικοπές στους δικούς τους προϋπολογισμούς.
«Η χρηματοδότηση για την Ουκρανία δεν είναι πλέον ασφαλής. Οι Αμερικανοί εγκαταλείπουν και οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να επωμιστούν πολύ περισσότερα», δήλωσε ένας άλλος κυβερνητικός αξιωματούχος.
Με τα 140 δισ. ευρώ, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξασφάλιζε υποστήριξη για την Ουκρανία για τουλάχιστον δύο ακόμη χρόνια. «Με απλά λόγια: Αυτό θα δώσει στους Ουκρανούς απολύτως πολύτιμο χρόνο για να αμυνθούν από τη ρωσική επίθεση και θα αναγκάσει τη Μόσχα να επανεξετάσει το δικό της χρονοδιάγραμμα», δήλωσε ο υψηλόβαθμος αξιωματούχος. Την περασμένη εβδομάδα, ο καγκελάριος Μερτς υποστήριξε σε άρθρο του στους Financial Times ότι χρησιμοποιώντας ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, η Ευρώπη τελικά αναλάμβανε την πρωτοβουλία και ανάγκαζε τον Πούτιν να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Ο Βίκτορ Όρμπαν θα απομονωθεί
Μέχρι τώρα, ήταν κυρίως τα κράτη μέλη της βόρειας και ανατολικής Ευρώπης που είχαν ζητήσει τη συνεπέστερη χρήση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Τις τελευταίες ημέρες, ο Μερτς έχει τοποθετηθεί ως εξέχων υποστηρικτής, δίνοντας έτσι στη συζήτηση μια νέα δυναμική.
Με τη Γερμανία, το πιο πυκνοκατοικημένο και οικονομικά ισχυρότερο κράτος μέλος υποστηρίζει τώρα την προσέγγιση. Αυτό αυξάνει την αξιοπιστία της δομής – επίσης επειδή, τελικά, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εγγυηθούν συλλογικά την πιστωτική γραμμή.
Ωστόσο, παραμένουν ορισμένα εμπόδια: Σε μια αρχική συζήτηση μεταξύ των πρεσβευτών της ΕΕ, πολλές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, εξέφρασαν επιφυλάξεις, αναφέρουν διπλωμάτες της ΕΕ.
Τεχνικά ερωτήματα, ειδικότερα, παραμένουν άλυτα: Πώς μπορεί η χρηματοδότηση να δομηθεί νομικά με τέτοιο τρόπο ώστε η Ρωσία να μην απαλλοτριωθεί ουσιαστικά, αλλά οι κυβερνήσεις της ΕΕ να μην φοβούνται πρόσθετο κόστος δισεκατομμυρίων; Ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας θα είναι το κατά πόσον η ΕΕ θα καταφέρει να παρακάμψει το βέτο του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν.
Τα παγωμένα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας στο κεντρικό αποθετήριο τίτλων του Βελγίου Euroclear ανέρχονται σήμερα σε 194 δισεκατομμύρια ευρώ, όπως ανακοίνωσε η εταιρεία στην εξαμηνιαία έκθεσή της. 176 δισ. ευρώ από αυτά είναι τώρα σε μετρητά, καθώς τα περισσότερα ομόλογα έχουν ήδη λήξει. Περισσότερα ομόλογα θα λήξουν τα επόμενα χρόνια, επομένως το υπόλοιπο μετρητών θα αυξηθεί κατά 10 δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα ρωσικά αποθεματικά θα «ανακατευθυνθούν»
Στο δισέλιδο έγγραφο που έλαβε η Handelsblatt, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει πώς οι Ευρωπαίοι σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν τα ρωσικά αποθεματικά. Σύμφωνα με το έγγραφο, τα μετρητά θα «ανακατευθυνθούν» στην ΕΕ.
Τεχνικά, η Euroclear επενδύει τα ρωσικά χρήματα σε άτοκα ομόλογα της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει στη συνέχεια να μεταβιβάσει τα συγκεντρωμένα κεφάλαια στην Ουκρανία με τη μορφή δανείων.
Από την οπτική γωνία της γερμανικής κυβέρνησης, τα χρήματα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν κυρίως για την αγορά ευρωπαϊκών όπλων. Το πακέτο των δισεκατομμυρίων δολαρίων δεν θα πρέπει μόνο να ενισχύσει τις αμυντικές δυνατότητες του Κιέβου, αλλά και να προωθήσει την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας όπλων.
Ο καγκελάριος Μερτς σχεδιάζει να κερδίσει την υποστήριξη των άλλων αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων για την πρόταση σε μια άτυπη σύνοδο κορυφής στην Κοπεγχάγη αυτή την Τετάρτη. Στα τέλη Οκτωβρίου, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αναμένεται στη συνέχεια να δώσουν επίσημα εντολή στην Επιτροπή να συντάξει τη νομική πράξη, ώστε η πρώτη δόση του δανείου να μπορέσει να εκταμιευθεί στην Ουκρανία στις αρχές του επόμενου έτους.
Τα δάνεια θα καταστούν απαιτητά μόνο όταν η Ρωσία καταβάλει τις αποζημιώσεις. Στη συνέχεια, η Ουκρανία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις πληρωμές αποζημίωσης για να αποπληρώσει τα χρέη της προς την Επιτροπή της ΕΕ.
Εάν η Ρωσία, για οποιονδήποτε λόγο, δεν καταβάλει τις αποζημιώσεις, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα αναλάβουν την αποπληρωμή του δανείου στη θέση της Ουκρανίας – ή θα απαλλοτριώσουν τη Ρωσία σε μεταγενέστερη ημερομηνία και θα χρησιμοποιήσουν τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία.
Υπάρχουν τεχνικά και πολιτικά εμπόδια
«Είναι ζωτικής σημασίας η όλη επιχείρηση να μην επηρεάσει τα κυρίαρχα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας», γράφει η Επιτροπή. Η αξίωση της Ρωσίας κατά της Euroclear παραμένει αμετάβλητη.
Ωστόσο, η Επιτροπή της ΕΕ προτείνει να χρησιμοποιηθούν μόνο 140 δισεκατομμύρια ευρώ από τα μετρητά για την αγορά ομολόγων της ΕΕ. Τα υπόλοιπα θα χρειαστούν για την εξυπηρέτηση ενός δανείου G7 ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων που έχει ήδη χορηγηθεί στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με διπλωμάτες της ΕΕ, υπάρχουν ενδείξεις ευρείας υποστήριξης για την πρόταση στις πρωτεύουσες. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν ακόμη και οι πιο δύσπιστοι άνθρωποι συμφωνούν ήδη. Ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ Ντε Βέβερ επανέλαβε την Παρασκευή το αίτημά του να μην αφεθεί το Βέλγιο να αναλάβει μόνο του τους κινδύνους εάν η ΕΕ αποφασίσει να «πάρει τα χρήματα του Πούτιν».
Ο Ντε Βεβέρ εξέφρασε την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι ο Μερτς είχε υποστηρίξει τη χρήση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στους Financial Times. «Εάν οι χώρες δουν ότι τα περιουσιακά στοιχεία των κεντρικών τραπεζών μπορούν να εξαφανιστούν κατά την επιθυμία των Ευρωπαίων πολιτικών, θα μπορούσαν να αποφασίσουν να αποσύρουν τα αποθεματικά τους από την ευρωζώνη», δήλωσε ο ντε Βεβέρ.
Αυτό θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Αλλά εάν ο Μερτς καταφέρει να πείσει τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και άλλους ηγέτες, το Βέλγιο δεν θα διατηρήσει τον αποκλεισμό του, ανέφεραν οι διπλωμάτες της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διστάζει προς το παρόν να λάβει θέση
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία προειδοποιεί εδώ και χρόνια κατά της κατάσχεσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, εξακολουθεί να σιωπά για το νέο σχέδιο. Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ δήλωσε με αόριστες δηλώσεις στη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών της ΕΕ πριν από δέκα ημέρες ότι δεν είχε δει ακόμη μια συγκεκριμένη πρόταση.
Ένας εκπρόσωπος της ΕΚΤ δήλωσε τη Δευτέρα: «Θα θέλαμε να δούμε γραπτές προτάσεις πριν κάνουμε την αξιολόγησή μας». Τελικά, πρόκειται για απόφαση των αρχηγών κυβερνήσεων, όχι της ΕΚΤ.
Οι δικηγόροι της Επιτροπής προφανώς βρήκαν επίσης μια λύση για να παρακάμψουν τον Ούγγρο πρωθυπουργό Όρμπαν και να παγώσουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία μακροπρόθεσμα. Η δέσμευση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αποτελεί μέρος των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας – και αυτές πρέπει να ανανεώνονται ομόφωνα κάθε έξι μήνες.
Αυτό επέτρεψε στον Όρμπαν, ο οποίος έχει ταχθεί κατά της περαιτέρω υποστήριξης προς την Ουκρανία, να καθυστερήσει το σχέδιο μέχρι στιγμής. Στο έγγραφο, η Επιτροπή προτείνει τώρα τη χρήση του Άρθρου 31 των Συνθηκών της ΕΕ για την επέκταση των κυρώσεων με ειδική πλειοψηφία. Αυτό θα μείωνε σημαντικά τον κίνδυνο να εκπληρώσουν τα κράτη μέλη της ΕΕ τις εγγυήσεις δανείων τους, αναφέρει το έγγραφο.
