Ενώ η λαίλαπα των πυρκαγιών χτυπά και πάλι τα τελευταία 24ωρα την χώρα, σε Αχαΐα, Αιτωλοακαρνανία, Ήπειρο, Χίο, Ζάκυνθο κ.α. (και νωρίτερα μόνο φέτος σε Κύθηρα, Αττική, Μεσσηνία, Κρήτη, Εύβοια κοκ) το οικονομικό κόστος ακόμα είναι δύσκολο να υπολογιστεί, καθώς προέχει η προστασία των ζωών.
Αλλά οι πυρκαγιές και εν γένει οι φυσικές καταστροφές δεν είναι φετινό φαινόμενο. Επί δεκαετίες η Ελλάδα βλέπει τα δάση της να καίγονται κάθε καλοκαίρι, ενώ η απότομη επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών έχουν θέσει την Μεσόγειο, και την χώρα μας ακόμη περισσότερο, στο «μάτι του κυκλώνα», αναγορεύοντας την «φωτιά» σε ένα από τους βασικούς κινδύνους για την ελληνική κοινωνία και οικονομία.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το ερώτημα που διαμορφώνεται είναι ξεκάθαρο, «πόσο μας κοστίζουν κάθε χρόνο οι φυσικές καταστροφές και πού κατευθύνονται τα δημόσια κονδύλια για καταστολή και πρόληψη»;
Η ευρύτερη εικόνα δείχνει πως οι οικονομικές απώλειες από ακραία καιρικά φαινόμενα είναι εξαιρετικά μεταβλητές, ενώ οι δαπάνες από τον κρατικό προϋπολογισμό, αν και έχουν γίνει σημαντικά βήματα τα τελευταία δύο χρόνια, ακόμη υπολείπονται των αναγκαίων, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος.
Πόσο κοστίζουν οι φυσικές καταστροφές
Δεν υπάρχει μία σταθερή τιμή ετήσιων ζημιών, καθώς η χώρα μας έχει φτάσει σε χρονιές αιχμής να έχει ζημιές που ξεπερνούν τα 2 – 3 δισ. ευρώ. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις οι καταστροφικές πυρκαγιές του 2007 με συνολικές ζημιές που έχουν αποτιμηθεί μεταξύ 1,9 και 3 δισ. ευρώ από τις επίσημες εκτιμήσεις, καθώς και οι πλημμύρες του Daniel το 2023 που ενεργοποίησαν ενίσχυση από το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Μόνο από τον συγκεκριμένο μηχανισμό προτάθηκε για την Ελλάδα χρηματοδότηση 101,5 εκατ. ευρώ, ενταγμένη σε πακέτο άνω του 1 δισ. για πληγείσες χώρες. Η μεγάλη εικόνα από τα ευρωπαϊκά στοιχεία παραμένει ίδια, συγκαταλέγοντας την Ελλάδα στις πιο εκτεθειμένες χώρες της ΕΕ.
Τι δαπανούμε για πυρόσβεση και πρόληψη
Για το 2025, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας ανέρχεται σε 1.221.116.000 ευρώ (760,1 εκατ. στον Τακτικό Προϋπολογισμό και 461 εκατ. στο ΠΔΕ). Στον «κουμπαρά» αυτόν βρίσκονται το Πυροσβεστικό Σώμα, η πολιτική προστασία και οι επενδύσεις σε εξοπλισμό και υποδομές.
ΟΟΣΑ και επίσημα στοιχεία δείχνουν διαχρονική κλίση των δαπανών προς την καταστολή παρά στην πρόληψη, με τη δημόσια χρηματοδότηση του Πυροσβεστικού Σώματος να φτάνει περίπου τα 330 – 398 εκατ. ευρώ ετησίως την περίοδο 2010 – 2017, ενώ η Δασική Υπηρεσία λάμβανε 83 – 116 εκατ.
Στην αεροπυρόσβεση, «τρέχει» μίσθωση 49 πτητικών μέσων για την πενταετία 2025 – 2029 με συνολικό κόστος 580 εκατ., ενώ εγκρίθηκε η αγορά 7 DHC-515 (τα γνωστά Canadair) με 361 εκατ. ευρώ και παραδόσεις 2027 – 2030 (τα 2 στο ευρωπαϊκό απόθεμα rescEU).
Το rescEU μειώνει τον εθνικό λογαριασμό, χρηματοδοτώντας 100% τα μόνιμα μέσα, 100% τα μεταφορικά και περίπου 75% τα επιχειρησιακά σε αναπτύξεις εντός ΕΕ. Σε άλλα κόστη, υπάρχει προαναγγελία για 1,25 εκατ. ευρώ για επιβραδυντικό υγρό, προμήθειες οχημάτων και UAV (μεταξύ άλλων δωρεά ΔΕΔΔΗΕ 6 εκατ. για 80 UAV), και 2.500 εποχικοί πυροσβέστες το 2025.
Συνολικά, το 2025 η πολιτική προστασία διαμορφώνεται στα 1,221 δισ. ευρώ, με την πυρόσβεση να παραμένει ο μεγάλος υποδοχέας πόρων ενώ η ενίσχυση της πρόληψης έχει ξεκινήσει, αλλά θέλει συνέχεια.
Συγκεκριμένα, την τελευταία διετία «τρέχουν» στοχευμένα κονδύλια, μεταξύ άλλων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Αναδάσωσης – AntiNero για καθαρισμούς καύσιμης ύλης, αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα, όμως τόσο ο ΟΟΣΑ όσο και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνουν ότι η πρόληψη πρέπει να «κλειδώσει» ως σταθερή ροή επενδύσεων και όχι ως ευκαιριακές δαπάνες, καθώς και να είναι περισσότερο στοχευμένη στην επικαιροποίηση χαρτών κινδύνου, κριτήρια ιεράρχησης, μέτρηση αποτελεσματικότητας και βιωσιμότητα δράσεων και μετά τη λήξη των πόρων του RRF.
Τι δαπανάμε για εξοπλισμούς
Με τις δαπάνες για την πολιτική προστασία να ανέρχονται σε περίπου 1,2 δισ. ευρώ, είναι χρήσιμη μία σύγκριση με τον τομέα της Άμυνας, καθώς η Ελλάδα παραμένει ψηλά στην λίστα των χωρών του ΝΑΤΟ που δαπανούν τα περισσότερα.
Στον κρατικό προϋπολογισμό του 2025, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχει εγγεγραμμένα 6,13 δισ. ευρώ (6,061 δισ. Τακτικός + 69 εκατ. ΠΔΕ), ενώ παράλληλα «τρέχει» πολυετές πρόγραμμα εκσυγχρονισμού περίπου 30 δισ. ευρώ ως το 2036 – από υποβρύχια και μη επανδρωμένα μέχρι αντιαεροπορικό – anti-drone «Achilles Shield», αναβαθμίσεις φρεγατών και αεροσκαφών και πιθανές νέες προμήθειες.
Συν τοις άλλοις, το νέο πλαίσιο που ενέκριναν οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ στην Χάγη τον Ιούνιο, θέτει δεκαετή προγραμματισμό έως το 2035 για δαπάνες μέχρι 5% του ΑΕΠ, με διακριτό στόχο 3,5% για καθαρά στρατιωτικές δαπάνες και 1,5% για ευρύτερες επενδύσεις στην ασφάλεια, υποδομές κλπ.
Σήμερα, βάσει ΝΑΤΟ, οι ελληνικές αμυντικές δαπάνες κινούνται γύρω στο 3,1% του ΑΕΠ. Με ονομαστικό ΑΕΠ 2025 περίπου 248,4 δισ. ευρώ αυτό αντιστοιχεί σε 7,70 δισ. ευρώ τον χρόνο. Ο νέος πολιτικός στόχος προβλέπει έως 5% του ΑΕΠ μέχρι το 2035, εκ των οποίων τουλάχιστον 3,5% για στρατιωτικό εξοπλισμό και έως 1,5% για ευρύτερες δαπάνες. Το 5% ισοδυναμεί με 12,42 δισ. ευρώ, δηλαδή τελική πρόσθετη ετήσια δαπάνη περίπου 4,72 δισ. ευρώ έναντι του σημερινού επιπέδου όταν χρησιμοποιούμε τον ορισμό του ΝΑΤΟ και τις προβλέψεις για το ΑΕΠ 2025. Αυτό σημαίνει πως ο μέσος πρόσθετος «λογαριασμός» διαμορφώνεται κοντά στα 2,5 δισ. ευρώ τον χρόνο. Υπενθύμιση ότι η γραμμή του κρατικού προϋπολογισμού για το ΥΕΘΑ το 2025 (περί τα 6,13 δισ. ευρώ) είναι στενότερη από τον ορισμό του ΝΑΤΟ και δεν συγκρίνεται ευθέως με τον στόχο 5%.
Με απλά λόγια, και βάσει των στόχων του ΝΑΤΟ, η Ελλάδα θα δαπανά 10 φορές περισσότερους πόρους προληπτικά για έναν ενδεχόμενο πολεμικό κίνδυνο, από έναν υπαρκτό, όχι απλά κίνδυνο, αλλά παράγοντα καταστροφής στο εδώ και τώρα, ο οποίος «παράγει» δισεκατομμύρια ευρώ ζημιές κάθε χρόνο.
Για να γίνει μία ενδεικτική σύγκριση, βάσει των συμβάσεων που έχει υπογράψει το ελληνικό κράτος, σε τιμή μονάδας, το Rafale κοστολογείται περίπου 130 – 140 εκατ. ευρώ ανά αεροσκάφος (επειδή περιλαμβάνει πακέτο όπλων, εκπαίδευση και υποστήριξη), ενώ το Canadair νέας γενιάς DHC-515 «βγαίνει» περί τα 51 – 52 εκατ. ευρώ το ένα.
Ας συνυπολογιστεί πως με καλύτερη πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών, κάθε ευρώ που δεν καίγεται στο δάσος γλιτώνει πολλαπλάσια σε αποζημιώσεις, αποκαταστάσεις και απώλεια παραγωγικότητας.
Οι διεθνείς αξιολογήσεις –από τον ΟΟΣΑ μέχρι το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο– δείχνουν ότι το στοίχημα για την Ελλάδα θα κριθεί στην σταθερή χρηματοδότηση πρόληψης, καλύτερη στόχευση, σύγχρονους χάρτες κινδύνου και διαρκή συντήρηση έργων.
Διότι, από εδώ και μπρος, το μοτίβο κάθε καλοκαίρι δεν πρόκειται να αλλάξει καθώς η Ελλάδα βρίσκεται άμεσα εκτεθειμένη στην κλιματική κρίση και το κόστος το πληρώνει ούτως ή άλλως.
