Μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να κατέθεσε το αίτημα της στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την Επιτροπή της ΕΕ (στις 29 Απριλίου 2025) για την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής για την αύξηση (μέρους) των δαπανών για την άμυνα, αλλά μένουν ανοιχτά δύο ακόμα μέτωπα σε σχέση με το «έδαφος» πάνω στο οποίο θα υλοποιηθεί το μέτρο αυτό.
Το πρώτο μέτωπο έχει να κάνει με καθαυτή την ΕΕ, καθώς δεν έχει ακόμα αποσαφηνίσει ακόμα το ακριβές πλαίσιο που θα γίνει αυτή η εξαίρεση των δαπανών για την άμυνα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ναι μεν η έκτακτη σύνοδος της ΕΕ στις αρχές του Μαρτίου 2025 έδωσε το αρχικό «ΟΚ», ενώ η Κομισιόν δημοσίευσε στις 19 Μαρτίου 2025 τη Λευκή Βίβλο για την άμυνα (ReArmEU 2030), πλην όμως, δεν έχουν ληφθεί οι τελικές αποφάσεις. Και αυτό γιατί μονοπώλησε το ενδιαφέρον των Βρυξελλών το ζήτημα των δασμών.
Επόμενος κρίσιμος σταθμός, οπότε αναμένονται οι τελικές αποφάσεις (όπως επιβεβαιώνουν διπλωματικές πηγές της στήλης) για το ακριβές καθεστώς της ρήτρας διαφυγής είναι η τακτική σύνοδος της ΕΕ στις 26 – 27 Ιουνίου 2025, η οποία θα διεξαχθεί στις Βρυξέλλες.
Με άλλα λόγια, αν δεν μεσολαβήσει κάποια έκτακτη σύνοδος, θα περιμένουμε σχεδόν 2 μήνες ακόμα για να μάθουμε, το τελικό (;) πλαίσιο για την ρήτρα διαφυγής και αυτό ενώ αναμένεται κατά την περίοδο αυτή μία κάμψη του ρυθμού ανάπτυξης στην ευρωζώνη (λόγω των δασμών), αν όχι βουτιά σε μία ύφεση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Εξάλλου, θα υπολείπονται λίγες μέρες, μέχρι να μάθουμε αν θα δοθεί νέα αναστολή στους αμερικανικούς δασμούς 20% στην Ευρώπη κλπ. και ίσως οι Βρυξέλλες να έχουν πιο βάσιμες εκτιμήσεις επί αυτού του θέματος. Συνεπώς, μπορεί να αλλάξουν τα οικονομικά δεδομένα επί των οποίων έως τώρα έχει βασιστεί οι καταρχάς αποφάσεις της ΕΕ, αλλά και της
Το δεύτερο μέτωπο έχει να κάνει με το ΝΑΤΟ. Υπενθυμίζεται πως οι καταρχήν αποφάσεις της ΕΕ για τη ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες βασίστηκαν στο δεδομένο της εξαγγελίας Τραμπ περί στρατιωτικής εξόδου των ΗΠΑ από την Ευρώπη.
Αυτή η «έξοδος» δεν έχει ακόμα αποσαφηνισθεί (από τον Τραμπ) πότε και πώς θα γίνει. Συνεπώς ένας σαφής λογαριασμός που θα αφήσει πίσω της αυτή η «έξοδος» εκκρεμεί ακόμη.
Πιθανόν να γίνει πιο ξεκάθαρος στην ετήσια σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη, λίγο πριν την τακτική σύνοδο της ΕΕ, και συγκεκριμένα στις 24 – 26 Ιουνίου 2025.
Θα πρόκειται για την πρώτη σύνοδο του ΝΑΤΟ επί δεύτερης θητείας Τραμπ. Και δεν θα πρέπει (προφανώς!) να αποκλείονται νέες (μάλλον δυσάρεστες για τα οικονομικά και δημοσιονομικά της ΕΕ) εκπλήξεις από τον Αμερικανό ηγέτη, καθώς κατά καιρούς στο παρελθόν έχει μιλήσει για αύξηση του πλαφόν των αμυντικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ των χωρών – μελών της βορειοατλαντικής συμμαχίας στο 5%!
Υπενθυμίζεται πως το υφιστάμενο κατώτατο όριο ανέρχεται μόλις στο 2% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις του ελληνικού ΥΠΟΙΚ οι ελληνικές αμυντικές δαπάνες ανήλθαν στο 2,2% του ΑΕΠ το 2024 και αναμένεται να ανέλθουν στο 2,3% του ΑΕΠ το 2025 και στο 2,5% το 2026. Η αύξηση 0,2% του ΑΕΠ μεταξύ 2024 – 2025 και κατά 0,2% του ΑΕΠ το 2025 – 2026. Η αύξηση αυτή ως ποσοστό του ΑΕΠ (με έτος αναφοράς το 2021!) θα εξαιρεθεί από τον κανόνα του ορίου δαπανών.
Σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης την περασμένη εβδομάδα, ο δημοσιονομικός χώρος που θα κερδίσει η Ελλάδα από την ρήτρα διαφυγής το 2025 θα ανέλθει στο μισό δις. ευρώ, επιβεβαιώνοντας ρεπορτάζ του newsit.gr.
Ωστόσο, σε περίπτωση που ο Τραμπ επιμείνει στη γραμμή του 5%, η αναγκαία αύξηση των αμυντικών δαπανών της Ελλάδαςς ως ποσοστό του ΑΕΠ θα ανέλθει στο 2,5%, την ίδια στιγμή που η ΕΕ -με βάση τη Λευκή Βίβλο της Κομισιόν – βάζει ανώτατο πλαφόν για τη ρήτρα διαφυγής το 1,5% του ΑΕΠ.
Συνεπώς σε αυτή την περίπτωση -και αν δεν αυξήσει η Κομισιόν και η ΕΕ το «χώρο» της εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών πέραν του 1,5% του ΑΕΠ – η Ελλάδα (μαζί και όλες οι χώρες – μέλη της ΕΕ που είναι και μέλη του ΝΑΤΟ) να βρει άλλο κανάλι για να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες.
Αυτό δεν είναι το μόνο χοντρό πρόβλημα της Ελλάδας. Υπάρχει ένα ακόμα και αυτό δεν είναι άλλο από τη χρονική διάρκεια της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Βάσει της Λευκής Βίβλου, η εξαίρεσης της αύξησης τους μπορεί να συντελεστεί για 4 χρόνια, δηλαδή στο διάστημα 2025 – 2028, αν και αφήνεται ρητά ανοιχτό ένα παράθυρο επέκτασης της.
Ωστόσο, το νέο ελληνικό εξοπλιστικό πρόγραμμα των 28 δις. ευρώ θα τρέξει έως και το 2037, δηλαδή για 12 χρόνια, αντί 4 χρόνων που θα είναι σε ισχύ η ρήτρα διαφυγής. Συνεπώς 8 από τα 12 χρόνια του νέου εξοπλιστικού προγράμματος είναι για την ώρα «ακάλυπτα» από πλευράς ρήτρας διαφυγής, θέτοντας ένα ακόμα πονοκέφαλο στην διακυβέρνηση της χώρας σε σχέση με το πώς θα διαχειριστεί αυτό το γιγάντιο όγκο δημοσιονομικών δαπανών μετά το 2028.
