Το σενάριο του αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν επιστρέφει στην παγκόσμια ατζέντα με «κρότο» και με σοβαρές απειλές για τη διεθνή και ελληνική οικονομία, μετά την αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή στον πόλεμο Ισραήλ–Ιράν.
Αν και οι αγορές, προς το παρόν, διατηρούν εν γένει την ψυχραιμία τους, η κλιμάκωση της κρίσης και ένα ολικό κλείσιμο στα Στενά του Ορμούζ φέρνει όλο και πιο κοντά την πιθανότητα ενός νέου ενεργειακού σοκ, το οποίο, αν και παγκόσμιο, η ελληνική οικονομία θα το ένοιωθε άμεσα, ισχυρά και σε πολλαπλά επίπεδα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τα Στενά του Ορμούζ, το θαλάσσιο πέρασμα ανάμεσα στον Περσικό Κόλπο και τον Κόλπο του Ομάν, αποτελούν τον ζωτικό ενεργειακό διάδρομο του πλανήτη. Τεράστιος όγκος πετρελαίου και υποπροϊόντων διέρχονται καθημερινά από τα Στενά με πλάτος μόλις 55 χιλιόμετρα. Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Πληροφοριών Ενέργειας, το 2024 αντιστοιχούσε στο ένα πέμπτο της παγκόσμιας προσφοράς. Καθημερινά, περίπου 20 από τα 22,8 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που παράγουν η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ και το Κατάρ χρησιμοποιούν αυτό το πέρασμα. Το ίδιο το Ιράν το χρησιμοποιεί επίσης, με καθημερινές παραδόσεις πετρελαίου που ανέρχονται σε σχεδόν τρία εκατομμύρια βαρέλια. Ένα βαρέλι χωράει 159 λίτρα.
Μετά τις επιθέσεις των ΗΠΑ στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, οι επενδυτές παρακολουθούν τώρα με ανησυχία τα Στενά του Ορμούζ καθώς η σημαντική θαλάσσια οδός μπορεί σύντομα να κλείσει από το Ιράν. Τα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν την Κυριακή (22.06.2025) ότι το κοινοβούλιο έχει ήδη εγκρίνει ένα τέτοιο βήμα. Αυτό που λείπει ακόμη είναι η ψηφοφορία από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Σε αυτό προεδρεύει ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Η επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs εκτιμά ότι η τιμή του πετρελαίου θα μπορούσε να ανέλθει σε περισσότερα από 100 δολάρια ανά βαρέλι εάν το Στενό του Ορμούζ κλείσει για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Οι αναλυτές της JP Morgan προβλέπουν ακόμη και άνοδο της τιμής του πετρελαίου στα 120 δολάρια σε μια ακραία περίπτωση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η Σάντρα Ναβίντι, ιδρύτρια της εταιρείας αναλύσεων Beyond Global με έδρα τη Νέα Υόρκη, προειδοποιεί ότι ένας παρατεταμένος αποκλεισμός «θα μπορούσε να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση».
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει πραγματική εναλλακτική λύση στη ναυσιπλοΐα μέσω του Στενού του Ορμούζ για τις περισσότερες χώρες-προμηθευτές, εξηγούν οι αναλυτές της επενδυτικής τράπεζας ING. Μόνο η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν περιορισμένες επιλογές να στραφούν στον αγωγό αργού πετρελαίου Ανατολή-Δύση μέσω της Αραβικής Χερσονήσου και του αγωγού αργού πετρελαίου του Αμπού Ντάμπι. «Ωστόσο, ο πρώτος οδηγεί στην Ερυθρά Θάλασσα, η οποία έχει ήδη παρακαμφθεί», αναφέρει η ING. Τα πυρά ρουκετών από τις πολιτοφυλακές Χούτι προκαλούν σημαντικούς κινδύνους εκεί εδώ και μήνες.
Η ναυτιλιακή εταιρεία Hapag Lloyd με έδρα το Αμβούργο παρακολουθεί στενά την κατάσταση: «Εξακολουθούμε να ταξιδεύουμε μέσω του Στενού του Ορμούζ, αλλά φυσικά η κατάσταση μπορεί να αλλάξει μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα», δήλωσε εκπρόσωπος.
Εάν κλείσει το Στενό του Ορμούζ, θα τεθεί σε κίνδυνο και η προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Το Κατάρ, ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, μεταφέρει περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αυτής της ενεργειακής πηγής μέσω του Στενού κάθε χρόνο, τα οποία αντιστοιχούν περίπου στο ένα πέμπτο του διεθνούς εμπορίου υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Καθώς το Κατάρ σχεδιάζει να αυξήσει τη χωρητικότητά του σε πάνω από 170 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα έως το 2027, το στενό θα γίνει ακόμη πιο σημαντικό για τις ροές υγροποιημένου φυσικού αερίου στο μέλλον, προειδοποιούν οι αναλυτές της ING. «Καθώς η Ευρώπη εξαρτάται όλο και περισσότερο από το υγροποιημένο φυσικό αέριο μετά τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, οι διαταραχές στην αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα γίνουν πιο αισθητές», φοβούνται οι ειδικοί της τράπεζας.
Επιπλέον, μεγάλες ποσότητες χημικών πρόδρομων ουσιών με βάση το αργό πετρέλαιο μεταφέρονται επίσης μέσω του περάσματος. Το 3% του παγκόσμιου όγκου εμπορευματοκιβωτίων και το 2% του παγκόσμιου όγκου γενικού φορτίου περνούν επίσης από το στενό. Ως αποτέλεσμα, οι αναλυτές της JP Morgan φοβούνται όχι μόνο σημαντική αύξηση των τιμών του πετρελαίου αλλά και διαταραχές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Η ελληνική οικονομία σε κίνδυνο
Όπως επισημαίνουν αναλυτές της αγοράς πετρελαίου στο newsit.gr, αν το Ιράν πράγματι προχωρούσε σε κλείσιμο ή περιορισμό της ναυσιπλοΐας, για την ελληνική οικονομία το ενδεχόμενο αυτό είναι εξαιρετικά ανησυχητικό. Η Ελλάδα είναι καθαρός εισαγωγέας ενέργειας, και δη αργού και LNG. Το κόστος των εισαγωγών θα εκτιναχθεί, τροφοδοτώντας ένα νέο κύμα ακρίβειας σε καύσιμα, ηλεκτρικό ρεύμα και μεταφορές. Ήδη η τιμή της αμόλυβδης είναι περί τα 1,80 ευρώ ανά λίτρο, και κάθε επιπλέον άνοδος κατά 10 δολάρια στο brent αυξάνει τον εγχώριο πληθωρισμό κατά 0,3–0,4 ποσοστιαίες μονάδες. Η πρόβλεψη για πληθωρισμό 2,4% φέτος καθίσταται άμεσα επισφαλής ενώ ο στόχος ανάπτυξης 2,3% δύσκολα θα διατηρηθεί αν ο τουρισμός, οι εξαγωγές και η κατανάλωση πληγούν ταυτόχρονα.
Στον κρίσιμο κλάδο της ναυτιλίας, η Ελλάδα έχει άμεσο επιχειρησιακό και στρατηγικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, σχεδόν 1.200 ελληνόκτητα πλοία πέρασαν από το Ορμούζ το πρώτο τρίμηνο του 2025. Περίπου 50 ελληνικά πλοία επιχειρούν αυτή τη στιγμή στην ευρύτερη «επικίνδυνη ζώνη» του Περσικού Κόλπου και του Στενού, σύμφωνα με το υπουργείο Ναυτιλίας. Η θέση των ελληνικών αρχών είναι σαφής: η προστασία των πλοίων αυτών αποτελεί κυρίαρχο ζήτημα και παρακολουθείται στενά σε συνεργασία με ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς.
Σε αυτό το πλαίσιο, η NAFTA έχει εκδώσει αναθεωρημένες οδηγίες επιχειρησιακής ασφάλειας προς τα ελληνικά πλοία που δραστηριοποιούνται στην περιοχή:
- Αποφυγή ελλιμενισμού σε λιμάνια υψηλού κινδύνου του νότιου Ιράν και ακτών Υεμένης.
- Πλεύση σε ελάχιστο δυνατό χρόνο εντός του Στενού και χρήση προκαθορισμένων διαύλων με συνοδευτικές προειδοποιήσεις στις αρχές.
- Ενεργοποίηση Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης (SSAS) για κάθε περιστατικό ύποπτης προσέγγισης ή απειλής.
- Αναφορά γεωγραφικής θέσης ανά 4 ώρες στο MRCC Πειραιά και στις αρμόδιες διεθνείς αρχές (UKMTO και IFC Singapore).
- Αναθεώρηση ναυτολόγιου ώστε να μην υπάρχουν μέλη πληρώματος από χώρες υψηλού πολιτικού κινδύνου, για αποφυγή στοχοποίησης.
Παράλληλα, η ασφάλιση πλοίων που κινούνται στην περιοχή ήδη επιβαρύνεται με υψηλό war risk surcharge, που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει έως και 60% του συνολικού κόστους, καθιστώντας τις ναυλώσεις από τη Μέση Ανατολή οικονομικά οριακές ή απαγορευτικές.
Όπως αναφέρουν πληροφορίες του newsit.gr, η ελληνική κυβέρνηση φέρεται να έχει θέσει το θέμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ζητώντας συντονισμένες διπλωματικές παρεμβάσεις αλλά και ρήτρες ενεργειακής στήριξης από την Κομισιόν σε περίπτωση απότομης αύξησης του κόστους εισαγωγών. Το οικονομικό επιτελείο ήδη μελετά σενάρια ενεργειακής επιδότησης και προστασίας ευάλωτων επιχειρήσεων (μεταφορές, αγροδιατροφικός τομέας, βιομηχανίες υψηλής κατανάλωσης), σε περίπτωση που η κρίση περάσει από τη θεωρία στην πράξη.
Εν κατακλείδι, το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ δεν είναι ένα απλό «γεωπολιτικό ενδεχόμενο», αλλά ένας παράγοντας που, αν υλοποιηθεί έστω και εν μέρει, μπορεί να ανατρέψει την ισορροπία ολόκληρης της ελληνικής οικονομίας. Και ενώ όλοι απεύχονται το σενάριο, η σοβαρότητα με την οποία το αντιμετωπίζουν οι διεθνείς αρχές και η ίδια η ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα δείχνει ότι το ρίσκο είναι υπαρκτό και κάθε άλλο παρά θεωρητικό.
