35 χρόνια από την ενοποίηση της Γερμανίας: Το χάσμα Ανατολής – Δύσης, το ΑfD και ο Μερτς

Τα 35 χρόνια επανένωσης γιόρτασε την Παρασκευή (3.10.2025) η Γερμανία, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, εν μέσω δυσπιστίας και πολιτικού διχασμού μεταξύ των δύο μερών -Ανατολικής και Δυτικής- Γερμανίας. Το ακροδεξιό AfD έχει εξελιχθεί σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη στην Ανατολική Γερμανία, ενώ η Δυτική παραμένει κατά πλειονότητα φιλελεύθερη και κεντρώα, με την οικονομία των δύο πλευρών να συνεχίζει να εμφανίζει σημαντικές ανισορροπίες.

Παρά τα σημαντικά βήματα προόδου και τη σταδιακή σύγκλιση των δύο οικονομιών, η πλήρης εξίσωση δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Σύμφωνα με νέα μελέτη του Ινστιτούτου Οικονομίας της Κολωνίας (IW), η οικονομία των νέων ομόσπονδων κρατιδίων έχει φτάσει περίπου στο 78% του επιπέδου της δυτικής Γερμανίας. Ωστόσο, τα τελευταία πέντε χρόνια παρατηρείται στασιμότητα στη σύγκλιση και, πιο πρόσφατα, ακόμη και ελαφρά υποχώρηση στην Ανατολή.

Στην κεντρική τελετή για την Ημέρα Ενότητας (3.10.25), ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς κάλεσε τους Γερμανούς να ανασυνταχθούν και να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις με αυτοπεποίθηση. «Μετά από 35 χρόνια γερμανικής ενότητας και σε μια δύσκολη στιγμή για τη χώρα μας, πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά με αυτοπεποίθηση και ενέργεια», από το Ζάαρμπρικεν.

Ο Μερτς υπογράμμισε ότι η Γερμανία βρίσκεται σε μια ιστορικά καθοριστική καμπή, εν μέσω νέων διεθνών συμμαχιών αυταρχικών καθεστώτων, της ψηφιακής επανάστασης και των αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία. Κάλεσε σε μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της οικονομικής ισχύος, τη μείωση της εξάρτησης από κρατική προστασία και την αναμόρφωση του κράτους πρόνοιας ώστε να στηρίζει όσους έχουν πραγματικά ανάγκη.

«Πολλά πρέπει να αλλάξουν αν θέλουμε να παραμείνουν όσα έχουμε πετύχει. Η Γερμανία πρέπει να συνεχίσει να είναι μια δημοκρατική, συνταγματική, οικονομικά ισχυρή, κοινωνικά υπεύθυνη και ευρωπαϊκή χώρα», τόνισε ο καγκελάριος. 

Οι μισθοί αυξάνονται ταχύτερα στην Ανατολή – αλλά το χάσμα παραγωγικότητας παραμένει

Από το 2007, οι μισθοί στην ανατολική Γερμανία έχουν αυξηθεί κατά περίπου 79%, ενώ στη δυτική Γερμανία κατά 61%, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών του Χάλε (IWH). Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι μισθοί στην Ανατολή αυξάνονται σημαντικά ταχύτερα από ότι στη Δύση.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το επίπεδο μισθών ανά κάτοικο στην Ανατολική Γερμανία αντιστοιχούσε μόλις στο 60% εκείνου της Δύσης – σήμερα έχει φτάσει σχεδόν στο 90%. Παρά τη μικρή επιβράδυνση του ρυθμού κάλυψης τα τελευταία χρόνια –λόγω ειδικών φαινομένων όπως η πανδημία COVID-19, που μείωσε προσωρινά τα εισοδήματα στη Δύση– η μακροπρόθεσμη τάση παραμένει θετική.

Ωστόσο, οι διαφορές στα εισοδήματα εξακολουθούν να εξηγούνται κυρίως από τη χαμηλότερη μέση παραγωγικότητα των επιχειρήσεων της Ανατολής και το ιστορικό πλεονέκτημα πλούτου των δυτικογερμανικών νοικοκυριών. Το χάσμα αυτό δεν υποδηλώνει μειωμένη παραγωγικότητα των εργαζομένων, αλλά αντικατοπτρίζει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση μεγάλων εταιρειών και επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη στη Δύση.

Σημαντικό ρόλο στη μείωση του χάσματος παίζει και το σύστημα πρόνοιας, το οποίο έχει συμβάλει ουσιαστικά στην εξισορρόπηση των εισοδημάτων. «Το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης δεν μεγαλώνει – έχει μειωθεί σημαντικά και η μακροπρόθεσμη τάση δείχνει περαιτέρω σύγκλιση», υπογραμμίζει ο ερευνητής του IWH, Steffen Müller.

Οικονομικές ανισότητες μεταξύ των κρατιδίων

Ακόμα και 35 χρόνια μετά την επανένωση, οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές ανισότητες μεταξύ των κρατιδίων παραμένουν, αν και πλέον δεν εκδηλώνονται αποκλειστικά στον άξονα Ανατολής-Δύσης. Όπως δείχνουν δύο πρόσφατες μελέτες του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DIW), τα ανατολικά κρατίδια έχουν πλέον φτάσει τα οικονομικά ασθενέστερα δυτικά. Ωστόσο, τα πλουσιότερα κρατίδια συνεχίζουν να διευρύνουν το προβάδισμά τους, εντείνοντας το χάσμα με τα φτωχότερα.

Το σύστημα δημοσιονομικής εξίσωσης παραμένει βασικό εργαλείο για τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων: τα πλούσια κρατίδια όπως η Βαυαρία, η Βάδη-Βυρτεμβέργη, η Έσση και το Αμβούργο μεταφέρουν σημαντικούς πόρους στα φτωχότερα, ενώ επιπλέον κονδύλια παρέχονται και από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Τα ανατολικά κρατίδια εξακολουθούν να είναι δικαιούχοι, ωστόσο και ορισμένα δυτικά, όπως το Ζάαρλαντ και η Κάτω Σαξονία, συγκαταλέγονται πλέον στα οικονομικά ασθενέστερα. Παράλληλα, τα οικονομικά ισχυρά κρατίδια έχουν ωφεληθεί από τη μαζική μετανάστευση πληθυσμού από την Ανατολή μετά την επανένωση, αλλά ταυτόχρονα διαμαρτύρονται για τις υψηλές υποχρεώσεις μεταφοράς πόρων.