Οι αδιαφανείς βάσεις λειτουργίας της ΕΡΤ, γίνονται καλύτερα αντιληπτές, όταν επιχειρείται σύγκριση με μια άλλη, διεθνώς γνωστή για το κύρος και την ανεξαρτησία της ραδιοτηλεόραση: το BBC.
Παγκοσμίως, το βρετανικό δίκτυο αποτελεί μοντέλο δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, λόγω της πολιτικής του ανεξαρτησίας, της υψηλής ποιότητας των προγραμμάτων του, της ελευθερίας του από το άγχος των διαφημίσεων, αλλά και των τεχνολογικών καινοτομιών του.
Η επιτυχία του βασίζεται στη διαφάνεια, η οποία δεν είναι απλά διακήρυξη, αλλά καθημερινή πρακτική. Από το 1927 δεν ελέγχονταν άμεσα ούτε από την κυβέρνηση ούτε και από τη βιομηχανία, παρά από ένα ρυθμιστικό σώμα, το Συμβούλιο Διοικούντων, ενώ τη βασική πηγή χρηματοδότησής του αποτέλεσαν ανέκαθεν τα «τηλεοπτικά τέλη», που πλήρωναν όλοι όσοι διέθεταν τηλεοπτικό δέκτη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η Βρετανική ραδιοτηλεόραση έχει δημοσιευμένες αρχές λειτουργίας της, οι οποίες τη δεσμεύουν, ενώ παράλληλα τα κείμενα που αφορούν στις δημοσιογραφικές πρακτικές, αλλά και στη διαδικασία προσλήψεων, είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του, ορατά στον καθένα, και συνεπώς υπόκεινται στον έλεγχο των πολιτών.
Κάνοντας μια απλή αντιπαραβολή με την ιστοσελίδα της ΕΡΤ διαπιστώνουμε ότι:
δεν υπάρχουν αντίστοιχα κείμενα, γεγονός που δημιουργεί σκιές αδιαφάνειας. Απουσιάζει αναλυτική περιγραφή για τις διαδικασίες προσλήψεων, την αναζήτηση κενών θέσεων, δείγματα αιτήσεων για εργασία, στρατηγική, πολιτικές και κατευθυντήριες γραμμές, βιογραφικά όλων των στελεχών και εργαζομένων και αναλυτικοί μισθοί .
δεν έγιναν ποτέ προσλήψεις με διαφανή κριτήρια, στα οποία να εξετάζεται η ικανότητα του ρεπόρτερ, δημοσιογράφου, παρουσιαστή.
Το διαδίκτυο βρίθει καταγγελιών για την αδιαφάνεια στην ΕΡΤ ενώ τις πρακτικές προσλήψεων στο “δημόσιο” μέσο, στηλιτεύουν δημοσιεύματα που αναφέρουν: “Είναι παράνομο να μην πραγματοποιείται ανοικτός διαγωνισμός και να γίνονται προσλήψεις στο δημόσιο κατά το δοκούν“ (enimerosi24.gr, 9/1/2012) και ο αρμόδιος υπουργός Σίμος Κεδίκογλου, “Δεν δίνει κανένα πολιτικό λογαριασμό για τις αθρόες προσλήψεις ημετέρων με καθεστώς Προσωπικού Ειδικών Θέσεων, ειδικών συμβούλων χωρίς συγκεκριμένη εργασία και ειδικότητα, γραμματέων με συμβάσεις ειδικού καθεστώτος στα γραφεία γενικών διευθυντών, συγγενών εξωτερικών παραγωγών“ (Το Ποντίκι, 24/1/2013).
Οι καταγγελίες γνωστών δημοσιογράφων, με πιο πρόσφατες αυτές των Μαριλένας Κατσίμη για λογοκρισία και Έλλης Στάη για «γκρίζα» διαφήμιση καταδεικνύουν το ίδιο πράγμα: τη συνεχιζόμενη πρακτική των κυβερνητικών παρεμβάσεων στην ΕΡΤ.
«Η παρέμβαση αυτή είναι απαράδεκτη για τη δημοκρατία», «Όταν συμμαχείς με τα προβλήματα της κοινωνίας και τους πολίτες, μοιραία έρχεσαι σε σύγκρουση με τις εξουσίες», απάντησε ο δημοσιογράφος Κώστας Αρβανίτης για την κριτική που άσκησε ο διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου Γιώργος Μουρούτης μέσω Twitter στους δημοσιογράφους και στην εκπομπή «Πρωινή ενημέρωση», ενώ η έτερη παρουσιάστρια της εκπομπής υπογράμμισε: «Όλοι αναρωτιόνται στην ΕΡΤ, είναι κρατική ή δημόσια τηλεόραση;» (2/7/2012).
Οι προβληματισμοί ακουμπούν και τον εσωτερικό χώρο της πολιτικής με ανάλογες θέσεις, όπως του βουλευτή Χρήστου Κατσούρα, ο οποίος δήλωνε μέσα στη Βουλή: «Εγώ νόμιζα ότι δεν υπήρχε ποτέ δημόσια τηλεόραση στη χώρα. Υπήρχε κρατική τηλεόραση, υπήρχε κατ’ επέκταση κομματική τηλεόραση, αλλά δημόσια δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ. Δεν ξέρω αν θέλουμε να υπάρξει, γιατί νομίζω ότι είμαστε εγκλωβισμένοι στο παρελθόν»
“Και η αλήθεια είναι πως πολύ πρόσφατα όταν οι δημοσιογράφοι της ΕΡΤ αφέθηκαν για λίγο διάστημα «ελεύθεροι» από τη θηλιά της κυβερνητικής γραμμής, η κρατική TV εκτιμήθηκε ως περισσότερο «ανεξάρτητη» σε σύγκριση με τη βάρβαρη χειραγώγηση των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Μετά ήρθε η τρικομματική κυβέρνηση, οι σύμβουλοι, τα «παπαγαλάκια», οι πελάτες των αρμοδίων υπουργών προς διορισμό, ο Στουρνάρας, ο Μουρούτης και ο Κεδίκογλου” σημειώνει η Ματίνα Παπαχριστούδη στην εφημερίδα “Δρόμος της Αριστεράς” (11/2/2013).
Γίνεται φανερό, πως η ΕΡΤ δεν έχει καταφέρει, μέχρι στιγμής, να αποτινάξει από πάνω της τη βαριά σκιά της κυβερνητικής κηδεμονίας. Δεν έχει καταφέρει να προχωρήσει σε ριζοσπαστικές κινήσεις που αφορούν στην κοινή θέα/πρόσβαση αλλά και δυνατότητα κριτικής, όλων των στοιχείων που εγκιβωτίζονται στην έννοια και –κυρίως- στην πρακτική της, ώστε το «δημόσιο» πρόταγμά της να είναι ουσιαστικό για τους ανθρώπους των 5,5 εκατομμύριων νοικοκυριών που πληρώνουν, μέσω της ΔΕΗ, σε ανταπόδοση τηλεοπτικών προγραμμάτων.
Αναφέρεται συχνά, πως ο θεσμός της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης αποτελεί έναν από τους αναγκαίους παράγοντες για τη διασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων τόσο στην πληροφόρηση και στην ψυχαγωγία, όσο και στη μάθηση· Ένα ουσιώδες στοιχείο του μιντιακού τοπίου αλλά και του πολιτισμού μιας χώρας. Ωστόσο η ακμή ή η παρακμή του θα εξαρτηθεί από τον τρόπο δομής αλλά και λειτουργίας του σε σχέση με την κοινή πεποίθηση για το δημόσιο όφελος που προσφέρει ή για την αναγκαιότητα που αυτό επιτελεί.
Λίνα Βαλσαμίδου
