Η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία ενεργοποίησαν αυτό τον μήνα έναν μηχανισμό επίλυσης διαφορών που προβλέπεται στη συμφωνία του 2015, κατηγορώντας το Ιράν ότι παραβιάζει τη συμφωνία που φυλλορροεί όλο και περισσότερο αφότου η Ουάσινγκτον αποσύρθηκε από αυτήν το 2018 και στη συνέχεια επανέφερε τις κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης.
Ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών μπορεί τελικά να οδηγήσει στην παραπομπή της υπόθεσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ προκειμένου να επαναφέρει τις κυρώσεις του ΟΗΕ. Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν απειλήσει με διάφορα βήματα αν αυτό συμβεί, περιλαμβανομένης της αποχώρησης από τη συμφωνία του 2015 ή ακόμη της αποχώρησης από τη Συνθήκη μη διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT), που αποτελεί τη βάση για τον παγκόσμιο έλεγχο των πυρηνικών όπλων από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Το Ιράν έχει υποχωρήσει σταδιακά από ορισμένες από τις δεσμεύσεις του βάσει της συμφωνίας του 2015, υποστηρίζοντας ότι έχει δικαίωμα να το κάνει επειδή οι ευρωπαϊκές χώρες απέτυχαν να το προστατεύσουν από τις κυρώσεις των ΗΠΑ.
Αυτό τον μήνα η κλιμακούμενη κρίση ξέσπασε σε μια σύντομη στρατιωτική αντιπαράθεση ανάμεσα στο Ιράν και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
“Έκανε λάθος ο Τραμπ”
Ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί ανέφερε στον ιστότοπο President.Ir σήμερα πως οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν λάθος εγκαταλείποντας τη συμφωνία του 2015.
«Θέλετε να κάνετε το ίδιο λάθος;… Τονίζω ότι αν οι Ευρωπαίοι κάνουν λάθος και παραβιάσουν τη συμφωνία θα είναι υπεύθυνοι για τις συνέπειες των πράξεών τους».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ λέει πως η εκστρατεία του για «μέγιστη πίεση» έχει σκοπό να οδηγήσει το Ιράν σε μια ευρύτερη συμφωνία που θα περιορίσει περαιτέρω την πυρηνική δραστηριότητα της Τεχεράνης, θα θέσει τέρμα στο πυραυλικό πρόγραμμά του και θα σταματήσει τους πολέμους δι’ αντιπροσώπων στη Μέση Ανατολή.
Οι τρεις ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν δείξει μεγαλύτερη ετοιμότητα προκειμένου να εργαστούν προς αυτό που ο Βρετανός πρωθυπουργός χαρακτήρισε «συμφωνία Τραμπ». Η Γαλλία έχει πει ότι ίσως να έχει έρθει η ώρα για μια ευρύτερη συμφωνία.
«Στο τρέχον πλαίσιο, η Γαλλία είναι αποφασισμένη το Ιράν να μην αποκτήσει ποτέ πυρηνικά όπλα, αλλά επίσης και να αποτρέψουμε οποιαδήποτε στρατιωτική κλιμάκωση στην περιοχή», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Ισραήλ.
“Το πυρηνικό μας πρόγραμμα έχει μόνο ειρηνικούς σκοπούς”
Το Ιράν επιμένει πάντα πως το πυρηνικό του πρόγραμμα έχει μόνο ειρηνικούς σκοπούς, επικαλούμενο την εποπτεία της εργασίας του από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) του ΟΗΕ.
«Είτε με είτε χωρίς την πυρηνική συμφωνία ή τις εγγυήσεις της IAEA, είτε η σχέση μας με την υπηρεσία του ΟΗΕ για την επιτήρηση των πυρηνικών δραστηριοτήτων είναι καλή είτε κακή, το Ιράν δεν επιδιώκει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα», είπε ο Ροχανί.
Ο διευθυντής του γραφείου του προέδρου του Ιράν Μαχμούντ Βαέζι είχε δηλώσει νωρίτερα πως μία από τις πιθανές απαντήσεις της Τεχεράνης στην κρίση μπορεί να είναι να αποχωρήσει από τη συμφωνία: «Δεν θέλουμε να την καταστρέψουμε και εξακολουθούμε να είμαστε δεσμευμένοι στη συμφωνία».
Στο όριο η κατάσταση μετά την δολοφονία Σουλεϊμανί
Έπειτα από μήνες αυξανόμενων εντάσεων, η κρίση ξέσπασε σε ανοικτή σύγκρουση αυτό τον μήνα. Ο Τραμπ διέταξε τη δολοφονία στη Βαγδάτη του πιο επιφανούς στρατιωτικού διοικητή του Ιράν στις 3 Ιανουαρίου, με αποτέλεσμα η Τεχεράνη να ανταποδώσει εκτοξεύοντας πυραύλους εναντίον στόχων των ΗΠΑ στο Ιράκ στις 8 Ιανουαρίου.
Στη συνέχεια, παραμένοντας σε επιφυλακή, η αντιαεροπορική άμυνα του Ιράν κατέρριψε κατά λάθος ένα επιβατηγό αεροσκάφος, προκαλώντας διαδηλώσεις στο εσωτερικό και προσθέτοντας άλλη μια πίεση στην Τεχεράνη από το εξωτερικό.
Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ δήλωσε πως η Ευρώπη υπέκυψε στην πίεση της Ουάσινγκτον ενεργοποιώντας τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών της πυρηνικής συμφωνίας, Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA). Είπε ότι οι ΗΠΑ απείλησαν με την επιβολή δασμών τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αν δεν αναλάμβαναν δράση.
«Όταν οι E3 [οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες που υπέγραψαν τη συμφωνία] πούλησαν τα απομεινάρια της #JCPOA για να αποφύγουν τους δασμούς του Τραμπ, προειδοποίησα ότι θα του άνοιγαν μόνο την όρεξη», έγραψε στο τουίτερ. «Η ΕΕ θα πρέπει να τα καταφέρει καλύτερα στην άσκηση της κυριαρχίας της».
Ευρωπαίοι διπλωμάτες λένε πως θα ενεργοποιούσαν τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε απειλές των ΗΠΑ για επιβολή δασμών.
