Μήνυμα με αποδέκτη την Τουρκία, ότι οι απειλές σε βάρος ενός κράτους μέλους της Κομισιόν κλείνουν την πόρτα για τη συμμετοχή μιας χώρας στα ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα, έστειλε σήμερα (27.05.2025) ο εκπρόσωπος της Επιτροπής αρμόδιος για θέματα άμυνας Τομάς Ρενιέ.
Ο Τομάς Ρενιέ δήλωσε ότι η Επιτροπή έχει λάβει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη μέλη σχετικά με τη δυνατότητα συμμετοχής τρίτων χωρών στο μέσο SAFE.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Λάβαμε ήδη σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη, όταν προτείναμε το SAFE. Το Άρθρο 16 είναι σαφές.
Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί, αν η εν λόγω τρίτη χώρα θέτει άμεση απειλή στην άμυνα ή την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της ΕΕ ή σε ολόκληρη την ΕΕ», είπε ο Τομάς Ρενιέ.
Ο Τομάς Ρενιέ αναφέρθηκε επίσης στη ρήτρα διασφάλισης που διέπει το SAFE. Όπως εξήγησε, μέχρι το 65% των συστατικών ενός προϊόντος κοινής προμήθειας πρέπει να προέρχεται από χώρες της ΕΕ, της ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή την Ουκρανία.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Όλες οι τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα ποσοστό όχι μεγαλύτερο από το 35% των συστατικών του προϊόντος. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ SAFE Μέσω του SAFE, η ΕΕ θα παράσχει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος και βάσει εθνικών σχεδίων.
Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή χαμηλότοκων δανείων μακράς διάρκειας, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη.
Για να διασφαλιστούν οι οικονομίες κλίμακας και η διαλειτουργικότητα και να μειωθεί ο πιθανός κατακερματισμός του EDTIB, τα δικαιούχα κράτη μέλη θα πρέπει, κατ’ αρχήν, να πραγματοποιήσουν κοινές προμήθειες που θα αφορούν τουλάχιστον δύο συμμετέχουσες χώρες για να λάβουν τα δάνεια. Αντιδρώντας στην τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση και την επείγουσα ανάγκη για μαζικές επενδύσεις σε αμυντικό εξοπλισμό, το SAFE θα επιτρέψει επίσης προμήθειες που θα αφορούν μόνο ένα κράτος μέλος για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Τι είναι το SAFE
Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ ενέκρινε σήμερα (27.05.2025) τον κανονισμό για τη σύσταση του μέσου Δράσης για την Ασφάλεια για την Ευρώπη, το λεγόμενο «SAFE».
Η Πολωνική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ χαιρέτισε την έγκριση του κανονισμού ως «επιτυχία» για ολόκληρη την ΕΕ. Ο Πολωνός Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα δήλωσε: «Υιοθετήσαμε το πρώτο μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα αμυντικών επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ, αξίας 150 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό δεν αποτελεί μόνο επιτυχία της Προεδρίας, αλλά ολόκληρης της ΕΕ. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές μέσο που θα ενισχύσει τις αμυντικές μας δυνατότητες και θα υποστηρίξει την αμυντική μας βιομηχανία. Όσο περισσότερο επενδύουμε στην ασφάλεια και την άμυνά μας, τόσο καλύτερα αποτρέπουμε όσους θέλουν να μας βλάψουν».
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Συμβουλίου της ΕΕ, το «SAFE» είναι ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ που θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανική παραγωγή μέσω κοινών προμηθειών, εστιάζοντας σε δυνατότητες προτεραιότητας. Θα χρηματοδοτήσει επείγουσες και μεγάλης κλίμακας επενδύσεις στην ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση (EDTIB). Στόχος είναι η ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, η διασφάλιση της διαθεσιμότητας αμυντικού εξοπλισμού όταν χρειάζεται και η αντιμετώπιση των υφιστάμενων κενών σε δυνατότητες, ενισχύοντας τη συνολική αμυντική ετοιμότητα της ΕΕ. Επιπλέον, το SAFE θα επιτρέψει στην ΕΕ να υποστηρίξει περαιτέρω την Ουκρανία συνδέοντας την αμυντική της βιομηχανία.
Συμμετοχή τρίτων χωρών
Το SAFE ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με τρίτες χώρες. Η Ουκρανία και οι χώρες ΕΟΧ-ΕΖΕΣ θα αντιμετωπίζονται με τους ίδιους όρους με τα κράτη μέλη. Όχι μόνο θα μπορούν να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες, αλλά θα είναι επίσης δυνατή η αγορά από τις βιομηχανίες τους. Το SAFE θα επιτρέψει επίσης στις υπό ένταξη χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και ‘Αμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες. Επιπλέον, το SAFE προσφέρει τη δυνατότητα σύναψης πρόσθετης διμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας με τρίτα κράτη, βάσει της οποίας θα μπορούσαν να ανοίξουν οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας.
Επιλέξιμες δράσεις
Οι επιλέξιμες δράσεις που χρηματοδοτούνται μέσω του SAFE θα σχετίζονται με τον πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025 και θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες αμυντικών προϊόντων: Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει: πυρομαχικά και πυραύλους, συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων επιθέσεων βαθιάς ακρίβειας, δυνατότητες επίγειας μάχης με τα συστήματα υποστήριξής τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού, προστασία κρίσιμων υποδομών, κυβερνοασφάλεια, στρατιωτική κινητικότητα συμπεριλαμβανομένης της αντικινητικότητας.
Τα αμυντικά προϊόντα που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία θα υπόκεινται σε αυστηρότερους όρους επιλεξιμότητας, απαιτώντας από τους εργολάβους να έχουν την ικανότητα να αποφασίζουν για τον ορισμό, την προσαρμογή και την εξέλιξη του σχεδιασμού του αμυντικού προϊόντος. Η κατηγορία 2 περιλαμβάνει: συστήματα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας, θαλάσσιες επιφανειακές και υποβρύχιες δυνατότητες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, συστήματα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και στρατηγικά συστήματα διευκόλυνσης (στρατηγική αερομεταφορά, ανεφοδιασμός αέρος-αέρος και συστήματα C4ISTAR, καθώς και διαστημικά στοιχεία και υπηρεσίες, τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος). Και για τις δύο κατηγορίες προϊόντων, οι συμβάσεις προμηθειών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται εκτός ΕΕ, κρατών ΕΟΧ-ΕΖΕΣ και Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35% του εκτιμώμενου κόστους των εξαρτημάτων του τελικού προϊόντος.
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να ενισχύσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη διατλαντική συνεργασία και δέσμευση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ.
Σε αυτό το πλαίσιο, το SAFE θα προσπαθήσει να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να συνεχίσει τη βιομηχανική συνεργασία και να διασφαλίσει την αμοιβαία πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους εταίρους. Υπενθυμίζεται ότι το SAFE είναι ο πρώτος πυλώνας της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή άμυνα και το σχέδιο ετοιμότητας ως το 2030 «ReArm Europe», που παρουσίασε η Επιτροπή το Μάρτιο του 2025. Το σχέδιο αυτό προβλέπει τη μόχλευση άνω των 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες.
Οι άλλοι πυλώνες είναι: η ενίσχυση της εθνικής χρηματοδότησης για την άμυνα μέσω της ενεργοποίησης της ρήτρας εθνικής διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η αύξηση της ευελιξίας των μέσων της ΕΕ, όπως τα ταμεία συνοχής, ώστε να επιτρέπονται μεγαλύτερες αμυντικές επενδύσεις, η συμπλήρωση της δημόσιας χρηματοδότησης με συνεισφορές από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.
Το SAFE θα τεθεί σε ισχύ την επόμενη ημέρα από τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή στις 29 Μαΐου 2025.
