Κατά πως φαίνεται ένα νέο μέτωπο στο νομισματικό πεδίο, ανοίγει «σιωπηρά» μεταξύ Ευρωζώνης και ΗΠΑ, πριν καν κατασταλάξει η κατάσταση με τον εμπορικό πόλεμο. Κάποιοι όμως άμεσα εμπλεκόμενοι όπως οι Κεντρικοί Τραπεζίτες, δεν σιωπούν και άρχισαν να προειδοποιούν ανοικτά.
Όταν ο πρόεδρος της Bundesbank, Γιόακιμ Νάγκελ, επιλέγει να μιλήσει για «παθητική απώλεια» της νομισματικής κυριαρχίας της Ευρώπης, το μήνυμα είναι σαφές, τα stablecoins δεν είναι απλά «τεχνολογικό παιχνίδι», αλλά άμεση και ανοικτή πολιτική απειλή.
Τι ακριβώς συμβαίνει; Στις ΗΠΑ, μεγάλες τράπεζες ετοιμάζουν ψηφιακά νομίσματα (stablecoins) συνδεδεμένα με το δολάριο και στηριγμένα σε κρατικά ομόλογα. Αυτό για το ευρω-σύστημα σημαίνει ότι ο Ευρωπαίος αποταμιευτής, επενδυτής ή ενεργός παίκτης στο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα, θα μπορεί εύκολα με την διαμεσολάβηση τέτοιων ψηφιακών νομισματικών εργαλείων, να μεταφέρει κεφάλαια σε αυτά και με αυτά τα μέσα, γρήγορα, με σχετική ασφάλεια καθώς είναι παγκοσμίως αποδεκτά και χωρίς ιδιαίτερους ελέγχους και περιορισμούς.
Με άλλα λόγια σε μια κρίση, όπως π.χ. το 2011, αυτό θα μπορούσε να επιταχύνει bank runs και να αποσταθεροποιήσει τις τράπεζες. Ακόμα σοβαρότερο όμως είναι το γεγονός ότι η ΕΚΤ μη έχοντας κανένα έλεγχο σ’ αυτή την διαδικασία θα έβλεπε τη νομισματική της πολιτική και κυριαρχία να χάνει ραγδαία την ισχύ της.
Στις ΗΠΑ όπως αποκαλύπτει πρόσφατο αναλυτικό ρεπορτάζ του Bloomberg βλέπουν τα stablecoins (συνδεδεμένα με το δολάριο) ως νέο εργαλείο αλλά και ισχυρό μέσο διατήρησης της δολαριακής ηγεμονίας. Από τη μια, ενσωματώνουν την καινοτομία της blockchain και από την άλλη, λειτουργούν ως ανάχωμα μέσω αυτών στην Κίνα και το ψηφιακό της γιουάν, το οποίο είναι σε δοκιμαστική εφαρμογή εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο σε ολόκληρες περιοχές της χώρας. Βέβαια οι ΗΠΑ έχουν ένα δομικό πλεονέκτημα καθώς το δολάριο είναι και θα παραμείνει στο ορατό ορίζοντα το κυρίαρχο νόμισμα διεθνών συναλλαγών και αποθεμάτων, αλλά όχι πλέον το μοναδικό.
Σε κάθε περίπτωση όμως αυτή η σχετική κυριαρχία του δολαρίου σημαίνει ότι κάθε δολαριακό stablecoin βρίσκει έδαφος έτοιμο, στηριγμένο στα διεθνή συστήματα συναλλαγών (SWIFT, κ.λ.π.).
Η Ευρώπη δεν έχει αυτή την… πολυτέλεια, ή αλλιώς το πλεονέκτημα του δολαρίου. Αν οι ευρωπαίοι βρουν τα stablecoins (δολάρια) πιο αξιόπιστα και κυρίως πιο «βολικά», τότε το ευρώ απειλείται μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Αυτό επισήμανε με έμφαση προχθές ο επικεφαλής της ισχυρότερης Κεντρικής Τράπεζας της Ευρωζώνης ο κ. Νάγκελ. Και είναι χαρακτηριστικό αυτό που υπογράμμισε, ότι δηλαδή η απώλεια της νομισματικής ισχύος της ΕΚΤ, δεν θα έρθει με πολιτικές αποφάσεις, αλλά «σιωπηρά», μέσα από την ανεξέλεγκτη διάδοση ενός μέσου πληρωμής εκτός ελέγχου της ΕΚΤ.
Υπάρχει απάντηση σ’ αυτό; Στην ΕΚΤ λένε – αλλά χωρίς να το φωνάζουν – ότι η απάντηση είναι το ψηφιακό ευρώ.
Όχι ως πείραμα, αλλά ως εργαλείο «άμυνας» και νομισματικής «κυριαρχίας». Η ΕΚΤ θεωρεί ότι μπορεί έτσι να διασφαλίσει την ύπαρξη «δημόσιου χρήματος» σε έναν κόσμο χωρίς μετρητά, την ίδια στιγμή που στο έδαφός της δηλαδή στην Ευρωζώνη έχουν ξεκινήσει πρωτοβουλίες, όπως το blockchain project του SWIFT ή οι ευρωπαϊκά stablecoins από ευρωπαϊκές τράπεζες σε ευρώ που προσπαθούν να αγκιστρωθούν στην πορεία των ΗΠΑ και της Κίνας.
Το ζήτημα πέρα από νομισματικό είναι και γεωπολιτικό.
Η Ευρώπη εξαρτάται από δίκτυα πληρωμών όπως Visa και Mastercard. Σε μια περίοδο συγκρούσεων και γεωπολιτικών τριγμών, η στρατηγική αυτονομία, που επισημαίνει ο Νάγκελ, στα συστήματα πληρωμών, δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη επιβίωσης.
Κάπως έτσι φαίνεται να ανοίγει το νέο «μέτωπο», εσείς, οι ΗΠΑ δηλαδή, με τα stablecoins που επεκτείνουν την ισχύ του δολαρίου· εμείς, η Ευρωζώνη, με το ψηφιακό ευρώ που καλείται να διασφαλίσει την «νομισματική κυριαρχία» στον χώρο του ευρώ. (βλέπε Οικονοκλαστικά : «Ψηφιακός χρυσός (stable coin), το νέο «σταθερό» πείραμα των αγορών» 12/9/2025).
Το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη θα κινηθεί έγκαιρα. Γιατί τα νομίσματα δεν καταρρέουν απότομα, «φθείρονται» και διολισθαίνει η χρήση τους όταν οι χρήστες βρίσκουν πιο ελκυστικές εναλλακτικές.
Το ψηφιακό ευρώ δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Υπάρχουν ισχυρές επιφυλάξεις από την πλευρά των πολιτών για την ιδιωτικότητα, ενώ από την πλευρά των κυβερνήσεων υπάρχουν ισχυρές διαφωνίες για τον σχεδιασμό, ενώ οι πιέσεις από τις τράπεζες αυξάνονται καθώς φοβούνται προφανείς απώλειες και εξοστρακισμό από τις συναλλαγές. Βέβαια το μεγαλύτερο ρίσκο δεν είναι η δυσκολία, είναι η αδράνεια και η αδυναμία αποφάσεων.
Σε έναν κόσμο όπου ΗΠΑ, Κίνα και αναδυόμενες οικονομίες προχωρούν με τα δικά τους ψηφιακά νομίσματα, η Ευρώπη φαίνεται να σιωπά για άλλη μία φορά. Ο Νάγκελ προειδοποιεί ότι αν δεν υπάρξει αντίδραση από την Ευρωζώνη, το δολάριο θα κυριαρχήσει και στο ψηφιακό πεδίο, όπως κυριάρχησε στο μεταπολεμικό σύστημα πληρωμών…
