Νικολάς Μαδούρο: Από νούμερο ένα στόχος των ΗΠΑ σε μακροβιότερο πρόεδρο στη Λατινική Αμερική

Στην αρχή, λίγα έδειχναν ότι ο Νικολάς Μαδούρο θα απέφευγε τον ρόλο του «τυχαίου διαδόχου» στη Βενεζουέλα.

Διάδοχος που όρισε ο Ούγκο Τσάβες λίγες ώρες πριν από το τελευταίο ταξίδι του στην Κούβα, ο Νικολάς Μαδούρο —πρώην οδηγός λεωφορείου, συνδικαλιστής, υπουργός και στη συνέχεια αντιπρόεδρος— δεν είχε ούτε το πολιτικό βάρος ούτε το χάρισμα του «Κομαντάντε» στη Βενεζουέλα.

Γίνεται συχνά αντικείμενο χλευασμού για τις γλωσσικές του γκάφες, την αδυναμία του στα μυστικιστικά σύμβολα —έφτασε να πει ότι είδε τον Τσάβες μετενσαρκωμένο σε πουλί— και τις εκκεντρικές του αποφάσεις. Όμως, όπως σημειώνει το CNN, ο Μαδούρο, που πολλοί θεωρούσαν προσωρινό πρόσωπο, βρίσκεται ακόμη στην εξουσία δώδεκα χρόνια μετά.

Η κληρονομιά του Τσάβες: το κλειδί ενός απίθανου καθεστώτος

Όταν ο Τσάβες, εξαντλημένος από την ασθένεια, επέβαλε τον Μαδούρο ως διάδοχό του τον Δεκέμβριο του 2012, έκλεισε μια σκληρή εσωτερική σύγκρουση. Ο «γιος του Τσάβες», που ορκίζεται ότι ποτέ δεν επεδίωξε να γίνει πρόεδρος, κληρονόμησε ένα διχασμένο κίνημα και μια αμφισβητούμενη νομιμοποίηση.

Κληρονόμησε όμως και το ουσιώδες: τη στήριξη της Αβάνας, τη ραχοκοκαλιά του τσαβισμού.

Για χρόνια, η στενή σχέση με την Κούβα λειτουργούσε ως πολιτικό σωσίβιο. Καθώς η υγεία του Τσάβες επιδεινωνόταν, ο Μαδούρο έγινε ο διπλωματικός και επιχειρησιακός του πυλώνας. Η κουβανική υποστήριξη, ζωτική για τη σταθερότητα του καθεστώτος, ενισχύθηκε τόσο ώστε πρώην Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι οι κουβανικές υπηρεσίες ασφαλείας απέτρεψαν την εξέγερση του 2019.

Αναλαμβάνοντας την προεδρία το 2013 με διαφορά μόλις 1,5 ποσοστιαίας μονάδας, ο Μαδούρο καθιέρωσε ένα μοντέλο που δεν εγκατέλειψε ποτέ: αμφισβητούμενες εκλογές, καταστολή διαδηλώσεων, συλλήψεις αντιπολιτευομένων και προνόμια στον στρατό για να διατηρείται ο εσωτερικός έλεγχος.

Από το 2013 έως το 2024, όλες οι εκλογικές διαδικασίες —προεδρικές, βουλευτικές και συντακτικές— στιγματίστηκαν από καταγγελίες νοθείας. Ακόμη και οι σύμμαχοι της περιοχής, όπως η Κολομβία του Πέτρο και η Βραζιλία του Λούλα, αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την εκ νέου «εκλογή» του το 2024.

Η επιβίωση του καθεστώτος με τίμημα μια χώρα που άδειασε

Το κόστος της πολιτικής επιβίωσης του Μαδούρο είναι τεράστιο. Η Βενεζουέλα έχασε 72% του ΑΕΠ της, σε επίπεδα οικονομίας πολέμου.

Ο υπερπληθωρισμός κατέστρεψε το εθνικό νόμισμα, η φτώχεια άγγιξε το 90 %, και περίπου οκτώ εκατομμύρια Βενεζουελιανοί εγκατέλειψαν τη χώρα — ένα από τα μεγαλύτερα μεταναστευτικά ρεύματα στον κόσμο, συγκρίσιμο με αυτό της Συρίας.

Από το 2017, επίσημες εκθέσεις του ΟΗΕ καταγράφουν μια “συστηματική και συντονισμένη” πολιτική καταστολής, με βασανιστήρια, εξωδικαστικές εκτελέσεις, σεξουαλική βία και πολιτικές διώξεις. Η πιθανότητα δίωξης του Μαδούρο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν είναι πλέον θεωρητική.

Μια οικονομία κατεστραμμένη, ένα κράτος κατακερματισμένο: το «μοντέλο Μαδούρο»

Με την κρατική εταιρεία πετρελαίου PDVSA κατεστραμμένη, την τιμή του πετρελαίου σε ιστορική πτώση και τις αμερικανικές κυρώσεις να σφίγγουν, η Βενεζουέλα μετατράπηκε σε ένα σύστημα επιβίωσης όπου ολόκληροι τομείς της οικονομίας μοιράστηκαν σε στρατιωτικούς, παλιούς τσαβιστές και παραστρατιωτικούς «colectivos».

Ο Μαδούρο κυβερνά όχι ένα κράτος, αλλά μια συνομοσπονδία κέντρων ισχύος, της οποίας λειτουργεί ως μεσολαβητής. Όπως λέει ο καθηγητής Χαβιέρ Κοράλες, «ο Μαδούρο οφείλει την επιβίωσή του στην ικανότητά του να μοιράζει εξουσία και χρήμα σε όσους μπορούν να τον ανατρέψουν».

Η μεγάλη αναμέτρηση με τον Ντόναλντ Τραμπ

Σήμερα, ο Μαδούρο μιλά για μια «υπαρξιακή στιγμή». Η νέα κυβέρνηση Τραμπ ενίσχυσε την πίεση: στρατιωτικές κινήσεις στην Καραϊβική, οικονομική απομόνωση, διπλωματική σύγκρουση.

Οι ΗΠΑ έχουν εναλλάξει για χρόνια κυρώσεις, απειλές, μυστικές συνομιλίες, άδειες και απαγορεύσεις πετρελαίου, καθώς και σχέδια για ελεύθερες εκλογές. Καμία τακτική δεν λειτούργησε.

Μια τελευταία δοκιμασία: θα αντέξει ακόμη μία φορά;

Σε κάθε μεγάλη κρίση, ο Μαδούρο έχει διαψεύσει τους αναλυτές. Επέζησε της οικονομικής κατάρρευσης, της διεθνούς απομόνωσης, των στρατιωτικών αποπειρών, ακόμη και της αποστασιοποίησης της λατινοαμερικανικής αριστεράς.

Αλλά η σημερινή κρίση —στρατιωτική, οικονομική και διπλωματική— είναι διαφορετική. Για πρώτη φορά, ακόμη και δομικοί πυλώνες του καθεστώτος δείχνουν ρωγμές.

Μένει λοιπόν το ερώτημα: Θα καταφέρει ο Νικολάς Μαδούρο, για άλλη μια φορά, να ανατρέψει όλες τις προβλέψεις;