Η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν και η απειλή ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου έρχεται να προστεθεί σε ένα σύνολο διεθνών παραγόντων που κλονίζει την ελληνική και την παγκόσμια οικονομία.
Κυριότερα, αμφισβητεί το μοναδικό θετικό νέο του τελευταίου διαστήματος, που ήταν η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού διεθνώς (αν και στην Ελλάδα παρουσιάζονταν ήδη σημάδια ανάκαμψης), βάζοντας έτσι τρικλοποδιά και στην πορεία μείωσης των επιτοκίων για την ενίσχυση της ανάπτυξης. Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, που βάζει φωτιά στις αγορές της ενέργειας, αντιστρέφει τη διαδικασία αποπληθωρισμού, ενώ επιταχύνει τις αντίρροπες τάσεις που γεννιούνται από τον πόλεμο των δασμών του Ντόναλντ Τραμπ, προκαλώντας οικονομική αστάθεια σε όλο τον κόσμο.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αν συνδυαστεί ενδεχόμενο «φρενάρισμα» στην διαδικασία επιτοκίων και με τις νέες «απαιτήσεις» του γενικού γραμματέα του NATO, Μαρκ Ρούτε, για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των κρατών μελών της συμμαχίας στο 5% του ΑΕΠ έως το 2028 (καθώς η γενική φιλοδοξία ήταν πως η περαιτέρω «χαλάρωση» θα διευκόλυνε τις δαπάνες για εξοπλισμούς) γίνεται ξεκάθαρο πως πυροδοτείται μία βόμβα στα θεμέλια της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία απειλεί να συμπαρασύρει, προφανώς, και την Ελλάδα.
Ενέργεια και πληθωρισμός σε νέα τροχιά
Η πολεμική ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή εκτόξευσε μέσα σε λίγες ώρες τις διεθνείς τιμές πετρελαίου, ακυρώνοντας σε μεγάλο βαθμό τα οφέλη της ήπιας ενεργειακής περιόδου του χειμώνα και της πρόσφατης σταθεροποίησης της προσφοράς.
Με τις ροές πετρελαίου να απειλούνται, η ενεργειακή αστάθεια επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο, ενώ για χώρες όπως η Ελλάδα, που εξαρτώνται σημαντικά από εισαγόμενη ενέργεια, αυτό μεταφράζεται άμεσα σε αυξημένο κόστος παραγωγής, μεταφορών και τελικά καταναλωτικών τιμών. Ο πληθωρισμός που είχε αρχίσει να αποκλιμακώνεται διεθνώς μετά το σοκ του 2022, απειλείται με νέα επιτάχυνση γεγονός που απομακρύνει το ενδεχόμενο περαιτέρω μείωσης των επιτοκίων από την ΕΚΤ.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Και αυτό γιατί η κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων εκ των πραγμάτων θα οδηγήσει σε αναδιάταξη τη στρατηγική των κεντρικών τραπεζών. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που είχε ξεκινήσει δειλά-δειλά τις μειώσεις επιτοκίων με στόχο την ενίσχυση της ανάπτυξης, βρίσκεται ξανά αντιμέτωπη με το δίλημμα επιλογής ανάμεσα στην αντιμετώπιση του πληθωρισμού και στην τόνωση της ανάπτυξης. Ενδεχόμενες νέες πληθωριστικές πιέσεις δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ελιγμών, ειδικά σε χώρες με υψηλό χρέος όπως η Ελλάδα, η οποία κινδυνεύει να δει το κόστος δανεισμού να παραμένει υψηλό για μεγαλύτερο διάστημα. Το ίδιο δίλημμα αντιμετωπίζουν και οι ΗΠΑ, οι οποίες βλέπουν το προεκλογικό αφήγημα της οικονομικής ανάκαμψης να υπονομεύεται από τη στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ, που επαναφέρει στο προσκήνιο το φάντασμα του προστατευτισμού.
Η ρητορική και οι κινήσεις του Αμερικανού προέδρου δείχνουν πρόθεση για κλιμάκωση των δασμών σε κρίσιμους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, μεταξύ αυτών και στην ΕΕ, την οποία έχει απειλήσει με επιβολή δασμών 50%, και ενώ οι διαπραγματεύσεις έχουν πάρει παράταση χωρίς να φαίνεται «λευκός καπνός» στον ορίζοντα. Οι απαντήσεις της Κίνας και της ΕΕ δεν αναμένεται να αργήσουν, οδηγώντας ξανά την παγκόσμια οικονομία σε ένα φαύλο κύκλο αντιποίνων, υψηλότερων τιμών και μειωμένου διεθνούς εμπορίου. Ήδη, προτού υλοποιηθούν οι απειλές, το εμπορικό πλεόνασμα της ευρωζώνης μειώθηκε από 37,3 δισ. ευρώ τον Μάρτιο σε 9,9 δισ. ευρώ τον Απρίλιο, όπως ανακοίνωσε η στατιστική υπηρεσία της ΕΕ, Eurostat. Η Ελλάδα, αν και μικρός παίκτης σε αυτό το γεωοικονομικό σκάκι, εξαρτάται σημαντικά από τις εξαγωγές και τη σταθερότητα της ευρωπαϊκής αγοράς – ιδίως στον τουρισμό, στη ναυτιλία και στον αγροδιατροφικό τομέα, ενώ θα υποστεί και τις συνέπειες της αύξησης των τιμών στις εισαγωγές της.
Το ΝΑΤΟ ως παράγοντας δημοσιονομικής αστάθειας
Την ίδια στιγμή, η πρόταση του νέου γ.γ. του NATO, Μαρκ Ρούτε, για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ κερδίζει έδαφος. Αν εφαρμοστεί – με τον ίδιο να δηλώνει ως ορίζοντα το 2028, και όχι το 2030 – θα προϋποθέτει δραστικές περικοπές σε κοινωνικές και αναπτυξιακές δαπάνες ή αύξηση της φορολογίας. Για την Ελλάδα, η οποία ήδη δαπανά ποσοστά άνω του 3% του ΑΕΠ στην άμυνα και παλεύει να διατηρήσει τη δημοσιονομική της πειθαρχία, μια τέτοια απαίτηση θα μπορούσε να εκτροχιάσει τους στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων και να φέρει νέα λιτότητα. Επιπλέον, η κοινωνική αποδοχή μιας τόσο επιθετικής στρατιωτικής χρηματοδότησης είναι αμφίβολη σε μια περίοδο που οι πολίτες βιώνουν ήδη υψηλό κόστος ζωής.
Εν κατακλείδι, μπροστά σε ένα τέτοιο επικίνδυνο συνδυασμό παραγόντων, η εγχώρια οικονομία, αν και παρουσιάζει ανθεκτικότητα σε επίπεδο μακροοικονομικών μεγεθών, δεν είναι θωρακισμένη απέναντι σε μια νέα διεθνή καταιγίδα. Κάθε καθυστέρηση στις αποφάσεις της ΕΚΤ για μείωση των επιτοκίων, κάθε ανατίναξη στις τιμές ενέργειας και κάθε ρήγμα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα μεταφράζεται σε πολλαπλά πλήγματα για την εγχώρια κατανάλωση και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Όλα δείχνουν πως η επόμενη περίοδος δεν θα κριθεί από την προσπάθεια περαιτέρω τόνωσης της ανάπτυξης, αλλά από την ικανότητα διαχείρισης της αστάθειας, η οποία απειλεί τον πλανήτη, χωρίς η Ελλάδα να αποτελεί εξαίρεση.
