Αν και το 2024 «μετρά» μόνο λίγο πάνω από δύο εβδομάδες, είναι «γεμάτο» από εκκλήσεις για επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια στη Γερμανία.
Μάλιστα οι εκκλήσεις αυτές για επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια (σ.σ. υπό το βάρος της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης αλλά και το γιγάντιο κόστος της ενεργειακής μετάβασης) προέρχονται από εκείνο το φορέα ο οποίος βρίσκεται στην πρώτη θέση των πανεθνικών δημοσκοπήσεων και εφόσον αυτές επαληθευθούν το φθινόπωρο του 2025 θα επανέλθει στην κυβέρνηση της χώρας.
Ο φορέας αυτός δεν είναι άλλος από την «Ένωση» των Χριστιανοδημοκρατών και των Χριστιανοκοινωνιστών (CDU – CSU).
Οι βουλευτές του CSU έκαναν την πρώτη κίνηση πριν από λίγες ημέρες στην κλειστή συνεδρίασή τους στο Seeon της Βαυαρίας, ενώ το περασμένο Σαββατοκύριακο ακολούθησε το CDU με τη “Διακήρυξη της Χαϊδελβέργης”, υπενθυμίζει η Handelsblatt.
Το ψήφισμα του CSU τάσσεται υπέρ της επανεκκίνησης των πυρηνικών εργοστασίων, παρά το γεγονός ότι ο παροπλισμός τους έχει ήδη ξεκινήσει. Οι βουλευτές του CSU θέλουν να συνεχίσουν τη λειτουργία των εργοστασίων και τάσσονται επίσης υπέρ της κατασκευής νέων πυρηνικών εργοστασίων με την “τελευταία” τεχνολογία. Για το σκοπό αυτό, μεταξύ άλλων, θέλουν να δημιουργήσουν μια γαλλογερμανική συμμαχία.
Το CDU παίζει το ίδιο χαρτί. Στη δήλωσή της, η Ομοσπονδιακή Εκτελεστική Επιτροπή του κόμματος τάσσεται υπέρ της επιστροφής στην πυρηνική ενέργεια. “Δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς την επιλογή της πυρηνικής ενέργειας αυτή τη στιγμή”, αναφέρει.
Ωστόσο, ο τρικομματικός συνασπισμός που κυβερνά τη Γερμανία (SPD-Πράσινοι-Φιλελέυθεροι) έχει αναλάβει σαφή δέσμευση: Η συμφωνία συνασπισμού αναφέρει συνοπτικά ότι “η πυρηνική ενέργεια θα συνεχίσει να αποκλείεται”. Η σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας αποτελεί μέρος του «DNA» των Πρασίνων, και το SPD είναι επίσης σταθερά ριζωμένο στη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας, καθιστώντας δύσκολη τη φαντασία μιας αλλαγής πορείας.
Εντός του κυβερνητικού συνασπισμού, οι Φιλελεύθεροι είναι οι μόνοι οπαδοί της πυρηνικής ενέργειας. Είναι πολύ απίθανο να μπορέσουν να περάσουν το δικό τους δρόμο.
Η ομοσπονδιακή υπουργός Περιβάλλοντος Στέφι Λέμκε (Πράσινοι), η οποία είναι υπεύθυνη για την πυρηνική ασφάλεια στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι το θέμα είναι αδιαπραγμάτευτο για τους Πράσινους.
Τονίζει επανειλημμένα τους κινδύνους για την ασφάλεια. Οι επιφυλάξεις είναι επομένως μεγάλες, ωστόσο η συζήτηση συνεχίζεται. Ποιες είναι όμως οι επιλογές για την πυρηνική ενέργεια στη Γερμανία;
Επαναλειτουργία των παλαιών μονάδων
Ο Γενς Σπαν (Jens Spahn – CDU), αναπληρωτής επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας CDU/CSU, πιστεύει ότι είναι εφικτή η επανεκκίνηση των πυρηνικών εργοστασίων που έκλεισαν πρόσφατα. Αυτό πρέπει να συμβεί “το συντομότερο δυνατό”. “Θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις, να αγοραστούν ράβδοι καυσίμου, να αλλάξουν οι νόμοι, αλλά είναι τεχνικά εφικτό και -αν όλοι έρθουν στα συγκαλά τους- και ρυθμιστικά”, δήλωσε πρόσφατα ο Spahn.
Με διάρκεια ζωής τουλάχιστον δέκα ετών, οι αναγκαίες επενδύσεις θα άξιζαν τον κόπο. “Τα πυρηνικά εργοστάσια έχουν διαγραφεί. Θα μπορούσαν να παράγουν ασφαλή και φθηνή ηλεκτρική ενέργεια τουλάχιστον μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’30, ίσως και περισσότερο”, δήλωσε ο Spahn.
“Αλλά τότε μπορούμε επίσης να κλείσουμε σταδιακά τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα και άρα με εκπομπές CO2 και να κάνουμε χωρίς πυρηνική ενέργεια από τη Γαλλία”. Η επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια είναι απαραίτητη “επειδή η αιολική και η ηλιακή ενέργεια δεν επαρκούν”, δήλωσε ο Spahn. Η γερμανική απόφαση για τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας ελήφθη υπό την καγκελάριο του CDU Άνγκελα Μέρκελ.
Οι ιδέες του Σπαν βρίσκουν σύμφωνη γνώμη ακόμη και εντός του νυν κυβερνητικού συνασπισμού: “Η Γερμανία έχει μία από τις υψηλότερες εκπομπές CO2 στην Ευρώπη όσον αφορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως, οι πυρηνικοί σταθμοί δεν πρέπει να καταργηθούν”, δήλωσε ο Μίκαελ Κρούζε (Michael Kruse), εκπρόσωπος ενεργειακής πολιτικής της κοινοβουλευτικής ομάδας του FDP, στην Handelsblatt.
Υπάρχει μόνο ένα πρόβλημα: Οι τρεις υπεύθυνοι φορείς εκμετάλλευσης έχουν απορρίψει σαφώς μια πιθανή επαναλειτουργία:
1. Εκπρόσωπος της ενεργειακής εταιρείας RWE με έδρα το Έσσεν απάντησε σε ερώτημα της Handelsblatt: “Ο σταθμός μας στο Έμσλαντ έχει χάσει την άδεια λειτουργίας του και οι προετοιμασίες για τον παροπλισμό βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη εδώ και μήνες”. Σε συνέντευξή του στην Handelsblatt, ο διευθύνων σύμβουλος της RWE, Μάρκους Κρέμπερ (Markus Krebber) είχε ήδη ξεκαθαρίσει τη θέση του τον Δεκέμβριο: “Δεν υπάρχει επιστροφή για την πυρηνική ενέργεια”.
2. Η ενεργειακή εταιρεία EnBW, με έδρα τη Βάδη-Βυρτεμβέργη, δηλώνει επίσης ότι ξεκίνησε την αποσυναρμολόγηση του εργοστασίου στις 16 Μαΐου 2023. “Με την αξιοποίηση της άδειας διάλυσης, η μονάδα δεν διαθέτει πλέον άδεια λειτουργίας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας”, ανακοίνωσε η εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι η συζήτηση για την περαιτέρω αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας έχει τελειώσει για την EnBW.
3. Ο Λέονχαρντ Μπίρνμπαουμ (Leonhard Birnbaum) το έθεσε με μεγαλύτερη σαφήνεια: “Το Isar 2 δεν θα είναι πλέον συνδεδεμένο με το δίκτυο, η αποσυναρμολόγηση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη”, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Eon σε συνέντευξή του στην εφημερίδα “Rheinische Post”. Μια επανεκκίνηση δεν είναι πλέον τεχνικά δυνατή, “το θέμα έχει λήξει”.
Κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας
Εάν δεν υπάρχει επιστροφή στο δίκτυο για τους παλιούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, θα ήταν μια επιλογή η κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών;
Τουλάχιστον η Γερμανία δεν θα ήταν μόνη της στον κόσμο. Γαλλία, Κίνα, Ρωσία, Ινδία, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο – ο κατάλογος των χωρών που επενδύουν δισεκατομμύρια σε νέους πυρηνικούς σταθμούς είναι μακρύς.
Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με την Παγκόσμια Πυρηνική Ένωση, μόλις 31 χώρες παγκοσμίως χρησιμοποιούν πυρηνική ενέργεια. 164 δεν την χρησιμοποιούν.
“Αν λάβετε υπόψη όλες τις ζημιές που προκαλεί η πυρηνική ενέργεια, μεταξύ άλλων και για τις μελλοντικές γενιές, δεν υπάρχει καμία επιχειρηματική υπόθεση για αυτά τα εργοστάσια πουθενά στον κόσμο”, λέει ο οικονομολόγος ενέργειας Ματίας Μίρ (Mathias) Mier από το Ινστιτούτο Ifo του Μονάχου σε συνέντευξή του στην Handelsblatt. Επομένως, η πυρηνική ενέργεια είναι περισσότερο διαδεδομένη σε χώρες που είτε δεν έχουν εναλλακτική λύση είτε βασίζονται στην πυρηνική ενέργεια για στρατιωτικούς λόγους.
Εάν η Γερμανία κατασκευάσει τώρα νέους πυρηνικούς σταθμούς, ο πρώτος νέος σταθμός θα μπορούσε να τεθεί σε λειτουργία μόλις τη δεκαετία του 2040 λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών έγκρισης και της μακράς περιόδου κατασκευής:
“Θέλουμε να είμαστε σχεδόν ουδέτεροι ως τότε ως προς το CO2 και δεν τον χρειαζόμαστε πια”, επικρίνει ο Mier.
Επιπλέον, ένας πυρηνικός σταθμός δεν μπορεί να συνδυαστεί εύκολα με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Σε αντίθεση με έναν σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, ένας πυρηνικός σταθμός δεν μπορεί να ανεβοκατεβαίνει κατά βούληση όταν δεν φυσάει άνεμος.
Μια ματιά στα τρέχοντα έργα νέων κατασκευών σε γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες αποδεικνύει ότι ο Mier έχει δίκιο. Ο γαλλικός πυρηνικός σταθμός Flamanville επρόκειτο να ολοκληρωθεί το 2012 και κόστισε 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Γαλλία ελπίζει να ολοκληρώσει τελικά τον αντιδραστήρα φέτος. Το κόστος έχει πλέον φτάσει τα 24 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ο ισολογισμός του βρετανικού πυρηνικού σταθμού Hinkley Point μοιάζει εξίσου ζοφερός. Το κόστος υπολογίζεται σήμερα σε 38 δισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, οι ειδικοί αναμένουν ότι το ποσό αυτό θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Η προγραμματισμένη έναρξη λειτουργίας το 2027 είναι επίσης προς το παρόν μη ρεαλιστική.
“Είναι λαϊκίστικη ανοησία όταν το CDU και το CSU ζητούν την κατασκευή νέων πυρηνικών εργοστασίων. Αυτό απλώς δεν έχει νόημα στη Γερμανία”, είναι πεπεισμένος ο Mier. Μάταια θα ψάξετε να βρείτε αντίθετες απόψεις μεταξύ των εμπειρογνωμόνων, σημειώνει η Handelsblatt.
Εκτός από το κόστος και τον χρόνο κατασκευής, υπάρχει και ένας τρίτος παράγοντας: “Η κατασκευή μιας νέας ανεμογεννήτριας είναι ήδη εξαιρετικά προβληματική λόγω της αντίθεσης πολλών τοπικών πολιτών. Πώς θα πουλήσετε ένα νέο πυρηνικό εργοστάσιο;”, αναρωτιέται σαρκαστικά ένας ειδικός του κλάδου.
Αξιοποίηση των μικρών δομοστοιχειωτών αντιδραστήρων (SMR)
Πολυάριθμες χώρες εναποθέτουν μεγάλες ελπίδες σε μια νέα γενιά των λεγόμενων Small Modular Reactors – μίνι σταθμών παραγωγής πυρηνικής ενέργειας.
Η Κίνα, η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Πολωνία και η Γαλλία έχουν ήδη θέσει σε λειτουργία τους πρώτους σταθμούς.
Έχουν σχεδιαστεί για να είναι φθηνότεροι, πιο ευέλικτοι και ασφαλέστεροι από τους συμβατικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Ωστόσο, κανένας από τους μικρούς αντιδραστήρες δεν έχει ακόμη συνδεθεί με το δίκτυο.
Πρόσφατα υπήρξαν αρκετές αναποδιές στις ΗΠΑ. Τον Νοέμβριο, η πρωτοπόρος του κλάδου Nuscale ακύρωσε την κατασκευή του πρώτου αντιδραστήρα της.
Ο λόγος ήταν ότι το έργο δεν θα ήταν κερδοφόρο, ακόμη και ενόψει του γεγονότος ότι η ηλιακή ενέργεια είχε γίνει σημαντικά φθηνότερη. Τον Ιανουάριο, η Nuscale ανακοίνωσε ότι απολύει 154 υπαλλήλους προκειμένου να εξοικονομήσει 50 έως 60 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αυτό αντιστοιχεί στο 28% του εργατικού δυναμικού.
Το έργο που είχε ανακοινωθεί πέρυσι από την καλιφορνέζικη εταιρεία Oklo με την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ έχει επίσης διακοπεί. Ωστόσο, η εταιρεία έχει δηλώσει ότι αντί αυτού προχωρούν άλλα έργα. Ο ιδρυτής της OpenAI Σαμ Άλτμαν έχει επίσης επενδύσει στην Oklo.
Η εταιρεία X-energy, με έδρα το Μέριλαντ, η οποία συνεργάζεται με την κυβέρνηση των ΗΠΑ για την ανάπτυξη αντιδραστήρα επόμενης γενιάς που ψύχεται με αέριο αντί για νερό, απέλυσε μέρος του εργατικού δυναμικού της τον Οκτώβριο και ακύρωσε τα σχέδια για δημόσια προσφορά μετοχών.
Η Amy Jaffe, καθηγήτρια και διευθύντρια του Εργαστηρίου Ενέργειας, Κλιματικής Δικαιοσύνης και Βιωσιμότητας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, κάνει λόγο για “σαφές πισωγύρισμα”. Ωστόσο, δεν πιστεύει ότι αυτό σημαίνει το τέλος της νέας σπονδυλωτής τεχνολογίας. Η ειδικός σε θέματα ενέργειας επισημαίνει ότι το έργο Nuscale απέτυχε λόγω του υψηλού κόστους του.
Εν αναμονή της πυρηνικής σύντηξης
Η πυρηνική σύντηξη επανειλημμένα μπαίνει επίσης στο παιχνίδι. Σε αντίθεση με την πυρηνική σχάση, η λειτουργική αρχή του ήλιου, δηλαδή η σύντηξη δύο ατομικών πυρήνων, θα πρέπει να οδηγήσει στην απελευθέρωση ενέργειας.
Υπήρξε κάποια πρόοδος στον τομέα αυτό τα τελευταία δύο χρόνια. Για παράδειγμα, οι ερευνητές της Εθνικής Εγκατάστασης Ανάφλεξης (NIF) στο Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Livermore στην Καλιφόρνια ανακοίνωσαν ότι για πρώτη φορά παρήγαγαν περισσότερη ενέργεια με τον πειραματικό αντιδραστήρα τους από όση εισήχθη σε αυτόν για τη διαδικασία. Ωστόσο, χωρίς να λάβουν εκ των προτέρων υπόψη τους την εισροή ενέργειας.
Υπάρχουν πολυάριθμες εταιρείες και πανεπιστήμια που ερευνούν τον τρόπο αξιοποίησης της πυρηνικής σύντηξης ως πηγή ενέργειας. Μέχρι στιγμής, όμως, η ίδια η διαδικασία καταναλώνει περισσότερη ενέργεια από όση παράγει. Οι πυρηνικοί φυσικοί δεν αναμένουν ότι η ενέργεια σύντηξης θα αξιοποιηθεί σε σημαντικό βαθμό πριν από το 2050, αν αξιοποιηθεί καθόλου. Αυτό θα ήταν σίγουρα πολύ αργά για την κλιματικά ουδέτερη αναδιάρθρωση της οικονομίας.