Με άλλο ένα τρίτο, κατά σειρά… στραπάτσο κινδυνεύει η ελληνική οικονομία για κάθε ευρώ που δεν θα απορροφήσει από τα αδιάθετα έως τώρα -εννιά μήνες πριν τη λήξη της προθεσμίας- 14 δισ. ευρώ (επί συνόλου 35 δισ. ευρώ που έχει δεσμεύσει η κυβέρνηση) από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).
Και αυτό -το τρίτο διαφαινόμενο – στραπάτσο για την ελληνική οικονομία δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι ένα μικρό μέρος των αδιάθετων του Ταμείου Ανάκαμψης και μάλιστα με εξαιρετικά δύσκολους όρους θα μπορεί να μεταφέρει σε άλλα «κανάλι» χρηματοδότησης, με τη μεταφορά στο ΕΣΠΑ (στην οποία ποντάρει ιδιαίτερα η ελληνική κυβέρνηση) να φαντάζει η πιο περίπλοκη!
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το πρώτο στραπάτσο είναι ότι προφανές και σχετίζεται με το γεγονός ότι τα ποσά αυτά δεν θα πέσουν σε ποσοστό 100% στην ελληνική οικονομία…
Το δεύτερο είναι ήδη γνωστό και αφορά στο γεγονός ότι το ελληνικό κράτος θα πρέπει να επιστρέψει μέρος των κονδυλίων που δεν απορροφήσει, κάτι που θα επιβαρύνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς μετά το 2027, δηλαδή πάνω στην ώρα που θα αρχίσουν να «σκάνε» οι επιπτώσεις της αύξησης του δημόσιου δανεισμού για την αμυντικές δαπάνες και λίγο πριν πάψει να ισχύει η ρήτρα διαφυγής (από 1.1.2029) για αυτές…
Επιστρέφοντας στο τρίτο «κρυφό» για τους περισσότερους στραπάτσο έχει να κάνει πιο συγκεκριμένα με τι ποσοστό των αδιάθετων κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης θα μπορούσε να μεταφερθεί σε τρία βασικά «κανάλια» χρηματοδότησης (ΕΣΠΑ, Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας, InvestEU και STEP).
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Έκθεση που δημοσιεύτηκε χθες (24.11.25) από το ευρω – κοινοβούλιο στα πλαίσια του διαλόγου με την Κομισιόν για το Ταμείο Ανάκαμψης επισημαίνει τα εξής σε σχέση με αυτά τα «κανάλια»:
1. Το πρώτο κανάλι: ΕΣΠΑ
Υπενθυμίζεται πως η ενδιάμεση αναθεώρηση της πολιτικής συνοχής (σ.σ. του ΕΣΠΑ) καλεί τα κράτη μέλη να εντοπίσουν έργα που χρηματοδοτούνται επί του παρόντος στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF), τα οποία κινδυνεύουν να μην ολοκληρωθούν έως τον Αύγουστο του 2026 και τα οποία θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη για χρηματοδότηση από το Πλαίσιο Συνοχής του Κοινοτικού Προϋπολογισμού (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021 – 2027) πριν από την αναθεώρηση των προγραμμάτων τους.
Ενώ το RRF είναι ένα προσωρινό μέσο για την επιτάχυνση της ανάκαμψης και την ενίσχυση των κρατών μελών μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η Πολιτική Συνοχής (ΠΣ) είναι το μόνιμο διαρθρωτικό επενδυτικό εργαλείο της ΕΕ, που έχει σχεδιαστεί για τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων και την προώθηση της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.
Το Ταμείο Ανάκαμψης ( RRF) επικεντρώνεται στην άμεση αλλαγή και μεταρρύθμιση σε εθνικό επίπεδο, ενώ η Πολιτική Συνοχής στοχεύει στη σταδιακή, βιώσιμη σύγκλιση μακροπρόθεσμα.
Τα δύο μέσα διαφέρουν ως προς τη διακυβέρνηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση:
- Το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF) εφαρμόζεται υπό άμεση διαχείριση, ενώ η Πολιτική Συνοχής (σ.σ. ΕΣΠΑ) λειτουργεί υπό κοινή διαχείριση. Μια περαιτέρω διάκριση έγκειται στη λογική της παρέμβασης.
- Το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF) συνδυάζει επενδύσεις και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, δεσμεύοντας την οικονομική υποστήριξη με την επίτευξη συγκεκριμένων ορόσημων και στόχων. Η Πολιτική Συνοχής, από την άλλη πλευρά, παραμένει ένας μηχανισμός προσανατολισμένος στις επενδύσεις, όπου οι πληρωμές βασίζονται στο πραγματικό κόστος που έχει πραγματοποιηθεί.
- Ενώ το Πλαίσιο Συνοχής έχει ενσωματώσει εργαλεία για τη σύνδεση των επενδύσεων με τις μεταρρυθμίσεις – όπως οι εκ των προτέρων προϋποθέσεις, γνωστές πλέον ως προϋποθέσεις εξασφάλισης – δεν χρηματοδοτεί άμεσα τις μεταρρυθμίσεις. Τα συστήματα χρηματοδότησης και κατανομής των δύο μέσων είναι επίσης διακριτά.
- Το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF) χρηματοδοτείται μέσω δανεισμού από την ΕΕ. Το Πλαίσιο Συνοχής, αντίθετα, βασίζεται στον πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ και, ως επί το πλείστον, απαιτεί εθνική συγχρηματοδότηση. Τα πλαίσια παρακολούθησης και αξιολόγησης αντικατοπτρίζουν αυτές τις διαφορές. Δεδομένου ότι το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF) βασίζεται στην απόδοση, οι υποχρεωτικοί έλεγχοι που διενεργούνται από την Κομισιόν και τα κράτη – μέλη περιορίζονται στον έλεγχο της επιτυχούς επίτευξης των ορόσημων και των στόχων και δεν απαιτείται συγχρηματοδότηση από τα κράτη μέλη. Αντίθετα, στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής, επαληθεύονται οι ετήσιοι λογαριασμοί και ο πλήρης κύκλος ζωής των δαπανών και απαιτείται συγχρηματοδότηση από τα κράτη μέλη. Αυτές οι ουσιαστικές διαφορές στη χρηματοδότηση και την υποβολή εκθέσεων υποδηλώνουν δύο διαφορετικές ρυθμίσεις σε επίπεδο κράτους μέλους όσον αφορά τη συλλογή και τη συγκέντρωση δεδομένων, καθώς και την παρακολούθηση της υλοποίησης και των αποτελεσμάτων των έργων.
- Σε πολλές χώρες, τα δύο ταμεία διαχειρίζονται διαφορετικά ιδρύματα. Παρόλο που το σύστημα παρακολούθησης του Πλαισίου Συνοχής είναι πιο απαιτητικό από διοικητικής άποψης, επιτρέπει την πιο ολοκληρωμένη παρακολούθηση των περιφερειακών επιπτώσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, παραμένει ασαφές πώς τα κράτη μέλη μπορούν πρακτικά να αντιμετωπίσουν την ανακατανομή έργων από το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF) στην Πολιτική Συνοχής.
Επιπλέον, τέτοιες ανακατανομές ενδέχεται επίσης να εγείρουν ανησυχίες για πιθανή διπλή χρηματοδότηση. Στην πραγματικότητα, λόγω των εντελώς διαφορετικών συστημάτων λογοδοσίας και παρακολούθησης, η σύγκριση δεδομένων για σκοπούς διασταύρωσης μπορεί να καταστεί πολύ δύσκολη.
2. Το δεύτερο κανάλι: Πρόγραμμα Αμυντικής Ευρωπαϊκής Βιομηχανίας (EDIP)
Η Κομισιόν έχει επίσης προτείνει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν μέρος των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) για να κάνουν εθελοντικές συνεισφορές στο επερχόμενο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP), αναφέρει η έκθεση του ευρω-κοινοβουλίου.
Τέτοιες συνεισφορές θα αντιμετωπίζονται ως επενδύσεις του Ταμείου Ανάμψης (RRF), επιτρέποντας στα κράτη μέλη να ενισχύσουν την αμυντική βιομηχανική βάση της Ευρώπης, παραμένοντας παράλληλα εντός του πλαισίου του RRF.
Για να καταστεί λειτουργική η συνεισφορά, τα κράτη μέλη πρέπει να τροποποιήσουν τα Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τους (National Recovery and Resilience Plan), τους προσθέτοντας ένα νέο μέτρο που να περιγράφει λεπτομερώς το μεταφερόμενο ποσό, τον τύπο των αμυντικών δραστηριοτήτων που θα χρηματοδοτηθούν (π.χ. κοινή παραγωγή, ανθεκτικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού ή καινοτομία) και ένα ορόσημο για την υπογραφή συμφωνίας συνεισφοράς. Για να καταστεί νομικά εφικτή αυτή η ρύθμιση, η προσωρινή συμφωνία που προκύπτει από τις διοργανικές διαπραγματεύσεις για τον κανονισμό EDIP περιλαμβάνει μια νέα διάταξη που επιτρέπει «στις συνεισφορές των κρατών μελών που υποστηρίζονται από το RRF να χρησιμοποιούνται για τον σκοπό της υποστήριξης δράσεων βιομηχανικής ενίσχυσης βάσει του παρόντος κανονισμού».
Σαν παράδειγμα, η έκθεση αναφέρει το εξής: Έστω ότι ένα κράτος μέλος αποφασίζει να διοχετεύσει το 2% της χρηματοδότησης του RRF στο EDIP για την ενίσχυση της εθνικής του παραγωγικής ικανότητας στον τομέα της άμυνας. Το Εθνικό Σχέδιο Άμυνας τροποποιείται ώστε να συμπεριλάβει ένα νέο μέτρο σχετικά με τον τύπο δραστηριότητας που θα χρηματοδοτηθεί, π.χ. «Εθελοντική συνεισφορά στο EDIP για την ενίσχυση της παραγωγής πυρομαχικών και κρίσιμων εξαρτημάτων», με ορόσημο την υπογραφή συμφωνίας συνεισφοράς. Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας Συνεισφοράς με την Επιτροπή, το ορόσημο επιτυγχάνεται και τα κεφάλαια μπορούν να μεταφερθούν στο EDIP. Στο πλαίσιο της εφαρμογής του EDIP, η Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας συγχρηματοδοτούν μια κοινή γραμμή παραγωγής πυρομαχικών στο κράτος μέλος, με τη συμμετοχή τοπικών ΜΜΕ και εταίρων της ΕΕ. Παρόλο που η κατασκευή της εγκατάστασης συνεχίζεται μετά το 2026, η επένδυση στο RRF αναγνωρίζεται πλήρως κατά τη μεταφορά.
Στην υποθετική περίπτωση που αυτό συνέβαινε, η Ελλάδα θα μπορούσε να αντλήσει έως 280 εκατ. ευρώ υπέρ του εν λόγω Προγράμματος.
3. Το τρίτο «κανάλι»: InvestEU και STEP
Σύμφωνα με την έκθεση, τα κράτη μέλη μπορούν να μεταφέρουν έως και 4% του συνολικού κονδυλίου του Ταμείου Ανάκαμψης στο τμήμα κρατών μελών InvestEU.
Ένα επιπλέον 6% της συνολικής χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης μπορεί επιπλέον να μεταφερθεί εάν τα αποσυρθέντα μέτρα συμβάλλουν στην Πλατφόρμα Στρατηγικών Τεχνολογιών για την Ευρώπη (STEP).
Συνολικά δηλαδή ένα 10% των αδιάθετων του Ταμείου Ανάκαμψης θα μπορούσε να μεταφερθεί στο ΙnvestEU και το STEP. Στην υποθετική περίπτωση που έληγε σήμερα το Ταμείο Ανάκαμψης η Ελλάδα θα μπορούσε να μεταφέρει 1,4 δισ. ευρώ σε έργα του InvestEU και τοy STEP.
Για να τεθεί σε λειτουργία η μεταφορά, σημειώνει η ίδια έκθεση, τα κράτη μέλη πρέπει να τροποποιήσουν τα Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τους (National Recovery and Resilience Plans), τους εισάγοντας ένα νέο μέτρο, «με τελικό ορόσημο την έγκριση όλων των σχετικών επενδυτικών πράξεων από την Επιτροπή Επενδύσεων InvestEU έως τις 31 Αυγούστου 2026».
