«Το τέλος του ισλαμικού καθεστώτος πλησιάζει, έρχεται το δικό μας Τείχος του Βερολίνου», διαπίστωνε ο Ρεζά Παχλαβί, γιος του τελευταίου σάχη του Ιράν, λίγες ώρες πριν από την ιρανική επίθεση κατά της μεγαλύτερης αμερικανικής βάσης στη Μέση Ανατολή και την ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ για κατάπαυση πυρός μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν.
Ο «εξόριστος πρίγκιπας» Ρεζά Παχλαβί, αυτοπροτείνεται ως μεταβατικός ηγέτης για ένα «ειρηνικό, δημοκρατικό Ιράν» και κατηγόρησε τον Ανώτατο Ηγέτη της χώρας Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ότι «έσυρε το Ιράν σε πόλεμο» με το Ισραήλ και περιέγραψε την Κυβέρνηση στην Τεχεράνη ως «αδύναμη και διαιρεμένη». Είναι ο άνθρωπος που περιμένει – ίσως όσο κανείς – την πτώση του ιρανικού καθεστώτος, σχολιάζει το Politico, καθώς ίσως επωφεληθεί από την αλλαγή.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ο γιος του τελευταίου σάχη Ρεζά Παχλαβί ζητά εδώ και δεκαετίες την ανατροπή των θρησκευτικών ηγετών της χώρας. Οι βομβαρδισμοί στο Ιράν από Ισραήλ και ΗΠΑ του γέννησαν την ελπίδα ότι αυτό ίσως γίνει πραγματικότητα και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να απομακρύνει το καθεστώς του αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ από την εξουσία.
Τη Δευτέρα, φορώντας κοστούμι και μία καρφίτσα του Ιράν, ο Παχλαβί μίλησε με πάθος, προαναγγέλλοντας το τέλος μιας εποχής. «Αυτή είναι η δική μας στιγμή», είπε, παραλληλίζοντας την κατάσταση με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, μοιάζοντας με υποψήφιο πρόεδρο που αναζητά την εξουσία.
Εξορισμένος εδώ και σχεδόν πενήντα χρόνια, δεν έχει πάψει στιγμή να καταγγέλλει το θρησκευτικό καθεστώς και να καλεί σε αλλαγή. «Ήρθε η ώρα να ηγηθώ της εθνικής μας μετάβασης», δηλώνει αποφασιστικά.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Είμαστε ένας υπερήφανος, αρχαίος και ανθεκτικός λαός. Προς τους συμπατριώτες μου: Αυτή είναι η στιγμή μας. Είμαι μαζί σας. Ας χτίσουμε μαζί αυτό το νέο Ιράν», είπε μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου στο Παρίσι.
Η χρονική συγκυρία δεν είναι τυχαία. Τις τελευταίες μέρες, Ισραήλ και Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν την πιο σφοδρή επίθεση εναντίον του Ιράν εδώ και δεκαετίες, πλήττοντας στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις. Ο Τραμπ μίλησε ανοιχτά για αλλαγή καθεστώτος, αφήνοντας ανοιχτό το ερώτημα αν αυτό θα γίνει μέσω στρατιωτικής δράσης ή εσωτερικής εξέγερσης.
Πολλοί απ’ έξω τον βλέπουν ως έναν ηγέτη με αρχές, που ενσαρκώνει το όραμα για μια δημοκρατική αναγέννηση, θυμίζοντας τις παλιές, πιο ελπιδοφόρες εποχές του Ιράν. Ωστόσο, μέσα στο ίδιο το Ιράν, το όνομά του συχνά προκαλεί σκεπτικισμό ή και αποστροφή. Αναλυτές και πολίτες τον θεωρούν αποκομμένο από την πραγματικότητα μιας χώρας που ζει κάτω από ένα καπιεστικό καθεστώς.
Η αδυναμία του να επιστρέψει στην πατρίδα του και οι αποσπασματικές προσπάθειες του να ενώσει τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις του δείχνουν ένα πρόσωπο περισσότερο εξόριστο παρά ηγέτη του μέλλοντος.
Ανησυχίες εκφράζονται και για τις συνέπειες αυτής της κρίσης. Ο φόβος για ένα Ιράν ακόμη πιο καταπιεστικό ή και διαμελισμένο πλανάται στον αέρα.
Ωστόσο ο Παχλαβί, επιμένει: «Μην φοβάστε την ημέρα μετά το τέλος της Ισλαμικής Δημοκρατίας» και υπόσχεται σταθερότητα και ειρήνη.
Αν το όραμά του γίνει πραγματικότητα, ο Ρεζά Παχλαβί θα μείνει στην ιστορία ως ο άνθρωπος που βοήθησε το Ιράν να σπάσει τα δεσμά του. Αν όμως αποτύχει, θα μείνει ως σύμβολο μιας εποχής που τελείωσε – μιας χαμένης ευκαιρίας για έναν λαό που διψά για ελευθερία.
Η βαριά κληρονομιά της δυναστείας Παχλαβί
Ο Ρεζά Παχλαβί είναι ο πρωτότοκος γιος του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί και της τρίτης συζύγου του Φαράχ. Ο Παχλαβί ζει εξόριστος για περίπου τέσσερις δεκαετίες, από τότε που ο πατέρας του, ο υποστηριζόμενος από τις ΗΠΑ σάχης, ανατράπηκε με την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Από τη γένεσή της, η δυναστεία των Παχλαβί είχε ξένη στήριξη.
Όταν ο Ρεζά Χαν Παχλαβί – παππούς του σημερινού Ρεζά Παχλαβί – βάδισε με τα στρατεύματά του προς την Τεχεράνη το 1921, το έκανε με τη στήριξη της Βρετανίας, σημειώνει το Politico. Στη συνέχεια κυβέρνησε το Ιράν έως το 1941, όταν η Βρετανία και η Σοβιετική Ένωση εισέβαλαν στη χώρα και τον εκθρόνισαν, τοποθετώντας στη θέση του τον γιο του, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί.
Αρχικά, ο νέος σάχης μοιραζόταν την εξουσία με ένα δημοκρατικά εκλεγμένο κοινοβούλιο. Όμως όταν το κοινοβούλιο εθνικοποίησε το πετρέλαιο του Ιράν, το Ηνωμένο Βασίλειο επενέβη ξανά – αυτή τη φορά με τη βοήθεια της Ουάσινγκτον. Μαζί, ο Μοχάμεντ Παχλαβί, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί ανέτρεψαν τον Ιρανό πρωθυπουργό, δίνοντας στον σάχη σαφώς μεγαλύτερη εξουσία.
Οι κυβερνήσεις τόσο του Ρεζά Χαν όσο και του Μοχάμεντ Παχλαβί άφησαν πίσω τους περίπλοκες κληρονομιές. Έθεσαν τα θεμέλια ενός σύγχρονου κράτους. Δημιούργησαν μια εκσυγχρονισμένη οικονομία. Όμως και οι δύο κυβέρνησαν αυταρχικά. Φυλάκισαν πολιτικούς αντιπάλους και απαγόρευσαν κόμματα. Ο Μοχάμεντ διέθετε μια πανίσχυρη μυστική αστυνομία. Αυτή η καταστολή υπήρξε μία από τις βασικές αιτίες που, τη δεκαετία του 1970, εκατομμύρια Ιρανοί εξεγέρθηκαν για να τον ανατρέψουν.
Μετά την πτώση του, ο κυριότερος πολιτικός του αντίπαλος, ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, επέστρεψε από την εξορία και ανέλαβε την εξουσία στη χώρα, την οποία μετονόμασε σε Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Ο Μοχάμεντ Παχλαβί, στο μεταξύ, διέφυγε στο εξωτερικό.
Ο Ρεζά Παχλαβί – ο έφηβος τότε γιος του σάχη – βρισκόταν ήδη στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1979, όπου εκπαιδευόταν στον αμερικανικό στρατό. Η ανατροπή του πατέρα του τού έκλεισε κάθε δρόμο επιστροφής.
Αντίθετα, ο νεότερος Παχλαβί παρέμεινε στην Αμερική, όπου εξελίχθηκε σε δριμύ επικριτή του ισλαμικού καθεστώτος. Όποτε η ιρανική κυβέρνηση προχωρά σε ιδιαίτερα σκληρές πράξεις καταστολής, ο Παχλαβί απαντά με βίντεο και δηλώσεις καταγγελίας.
«Ήταν πάντα σταθερός στη στάση του», δήλωσε ο Σαΐντ Γκασσεμινεζάντ, ανώτερος σύμβουλος για το Ιράν και τις χρηματοπιστωτικές αγορές στο Ιδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών — και υποστηρικτής του Παχλαβί. Ο άλλοτε διάδοχος του ιρανικού θρόνου, είπε, αποτελεί μία από τις πιο αξιόπιστες φωνές υπέρ της ελευθερίας στο Ιράν. «Είναι ξεκάθαρος: “Δεν τάσσομαι υπέρ της μοναρχίας ή της δημοκρατίας” λέει, “αυτό είναι απόφαση που ανήκει στον ιρανικό λαό”».
Πολλοί οπαδοί του δείχνουν να προτιμούν την επιστροφή της μοναρχίας. «Η δυναστεία των Παχλαβί ήταν πολύ καλύτερη από αυτό που έχουμε τώρα», λέει ο καθηγητής Άιντιν Παναχί στις ΗΠΑ. Ήταν αυταρχική, ναι. Αλλά ήταν κοσμική. Ο Γκασσεμινεζάντ θεωρεί ότι, όπως τα μοναρχικά κράτη του Κόλπου, έτσι και το Ιράν θα μπορούσε να είχε ευημερήσει υπό τον Παχλαβί.
Μπορεί ο Παχλαβί, που ζει μόνιμα στην Ουάσινγκτον, να ηγηθεί μιας χώρας, όταν οι σύμμαχοί του είναι μόνο στο εξωτερικό;
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι υπάρχουν υποστηρικτές του Παχλαβί εντός του Ιράν.
Σε βίντεο, ακούγονται άνθρωποι να φωνάζουν το όνομά του – και του πατέρα και του παππού του. Ακόμη και οι επικριτές του παραδέχονται πως η δυστυχία υπό την Ισλαμική Δημοκρατία κάνει τον σάχη να φαίνεται… ελκυστικός. «Είναι τόσο καταπιεστικό το καθεστώς, που ακόμα κι ένα αυταρχικό όπως του σάχη μοιάζει προτιμότερο», λέει ο Ματζίντ Ζαμανί, εξόριστος αντικαθεστωτικός.
Όμως, οι περισσότεροι ειδικοί εκφράζουν αμφιβολίες για τη στήριξη που έχει. «Δεν υπάρχει ούτε ένοπλο ούτε ειρηνικό κίνημα υπέρ του στο εσωτερικό», λέει ο πολιτικός επιστήμονας Σερβίν Μαλεκζαντέ. Οι φωνές υπέρ του Παχλαβί, λέει, είναι διάσπαρτες. Σε άλλες διαδηλώσεις, το πλήθος φώναζε κατά και του σάχη και του ανώτατου ηγέτη…
Παρά τα χρόνια και την εξορία, ένα όνομα επιστρέφει ξανά και ξανά στη δημόσια σφαίρα: Παχλαβί. Το φάντασμα του σάχη δεν ησύχασε ποτέ…
Πληροφορίες από Politicio
