Στην αρχή επικρίθηκε επειδή άργησε να κτυπήσει «καμπανάκι» όταν η επιδημία εκδηλώθηκε στο Μεξικό. Τώρα, η κατηγορία που της εκτοξεύεται είναι η αντίθετη: ότι επηρεάστηκε από τη φαρμακευτική βιομηχανία για να δημιουργήσει την εντύπωση μιας πανδημίας, ώστε να πωληθούν περισσότερα εμβόλια.
Οι κριτικές αυτές είναι ανυπόστατες, γράφει στην Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν ο Τόμας Εϊμπρααμ, επικεφαλής του προγράμματος για τη δημόσια υγεία στο Κέντρο Σπουδών Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ.
Η πανδημία της γρίπης είναι πραγματική, δεν «μαγειρεύτηκε» από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας και τη φαρμακευτική βιομηχανία. Αν και για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων εκδηλώθηκε με ήπιο τρόπο, σκότωσε μικρά παιδιά, εγκύους και υγιείς νέους ανθρώπους. Η ασθένεια αυτή κάθε άλλο παρά είναι αβλαβής: οι πνεύμονες των θυμάτων είναι κατεστραμμένοι και δεν μοιάζουν καθόλου μ’ εκείνους των θυμάτων της εποχικής γρίπης.
Ο κόσμος ήταν τυχερός που ο ιός αυτός δεν μεταλλάχθηκε ώστε να πλήξει με επιθετικότερο τρόπο περισσότερους ανθρώπους, γράφει ο Εϊμπρααμ, που εργαζόταν στην ΠΟΫ όταν εκδηλώθηκε η πανδημία. Αυτό όμως μπορεί πάντα να συμβεί. Στην Κίνα, σε λιγότερο από ένα μήνα, εκατομμύρια άνθρωποι θα μεταβούν στις πόλεις και τα χωριά τους κατά τη διάρκεια των διακοπών για το νέο έτος. Οι μετακινήσεις των ανθρώπων προσφέρουν στον ιό ευκαιρίες να μεταδοθεί σε καινούργιο περιβάλλον και να λάβει πιο επικίνδυνη μορφή. Ο ίδιος κίνδυνος υπάρχει και με τις μεταβαλλόμενες περιόδους της γρίπης, κατά τις οποίες η έξαρση του ιού μεταφέρεται από το βόρειο ημισφαίριο προς το νότιο, και στη συνέχεια πάλι προς το βόρειο.
Την ίδια στιγμή, οι πιο φτωχές χώρες δεν έχουν λάβει τα εμβόλια που τους έχουν υποσχεθεί, ενώ πολλές από τις πλούσιες χώρες αναρωτιούνται τι να κάνουν τα εμβόλια που πήραν και δεν χρησιμοποίησαν γιατί δεν τα ήθελαν οι πολίτες τους.
Το 90% της παγκόσμιας παραγωγής των εμβολίων για τη γρίπη είναι συγκεντρωμένο στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Με την παραγωγή να μην μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση, οι κυβερνήσεις αυτών των χωρών έκλεισαν συμφωνίες να αγοράσουν το μεγάλο μέρος της παραγωγής του πρώτου χρόνου. Οι περισσότερες φτωχές χώρες έπρεπε λοιπόν να περιμένουν τουλάχιστον ένα χρόνο για τις πρώτες παραλαβές.
Αν αυτή η πανδημία είχε αποκτήσει γρήγορα φονικό χαρακτήρα και είχε σκοτώσει εκατομμύρια ανθρώπους, η ανισότητα στην προμήθεια των εμβολίων θα είχε προκαλέσει ένα σοβαρό ρήγμα ανάμεσα σ’ αυτούς που θα είχαν πρόσβαση στο εμβόλιο και σ’ εκείνους που θα ήταν αποκλεισμένοι. Ενώ αυτοί που ζουν στις πλούσιες χώρες θα ήταν προστατευμένοι, η πλειοψηφία του πληθυσμού του πλανήτη θα πλήρωνε το τίμημα αυτής της πανδημίας. Και θα αποκαλυπτόταν έτσι το χάσμα που χωρίζει τους έχοντες από τους μη έχοντες στον παγκοσμιοποιημένο μας πλανήτη.
Σε μια προσπάθεια να μοιραστούν με δίκαιο τρόπο τα εμβόλια, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν και η διευθύντρια της ΠΟΫ Μάργκαρετ Τσαν συναντήθηκαν τον περασμένο Ιούνιο με τους επικεφαλής των παρασκευαστών εμβολίων και απέσπασαν τη δέσμευση ότι το 10% της παραγωγής του πρώτου χρόνου θα διατίθετο σε χώρες που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα είχαν πρόσβαση στο εμβόλιο αυτό.
Τελικώς η ΠΟΫ δεν κατόρθωσε για διάφορους λόγους να εφοδιάσει τις αναπτυσσόμενες χώρες με εμβόλια την ώρα που τα χρειάζονταν. Ακόμη κι αν τα προμηθεύονταν, βέβαια, δεν ήταν καλά προετοιμασμένες για να τα μοιράσουν όπως έπρεπε στον πληθυσμό, γεγονός που δείχνει τις ατέλειες που παρουσιάζουν τα συστήματα υγείας σε όλο τον κόσμο.
Ο επικεφαλής της επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την υγεία Βόλφγκανγκ Βόνταργκ χαρακτήρισε την κήρυξη πανδημίας ένα από τα μεγαλύτερα ιατρικά σκάνδαλα του αιώνα. Το πραγματικό σκάνδαλο, γράφει ο Τόμας Εϊμπρααμ, είναι η ανισότητα στη διανομή των εμβολίων.
