«Τα κράτη μετατρέπονται σε ιδιωτικές εταιρείες των Προέδρων, των πρωθυπουργών ή των ολιγαρχών που τα ελέγχουν», σημείωσε ο Αλέξης Τσίπρας σε εκδήλωση που έγινε τη Δευτέρα (30.06.2025) από την Ιταλία όπου παραβρέθηκε ως επίτιμος προσκεκλημένος για τα δύο χρόνια χωρίς τη Μυρσίνη Ζορμπά.
«Βλέπουμε τους Ευρωπαίους ηγέτες να συμπεριφέρονται ως οι γελωτοποιοί του βασιλιά», συμπλήρωσε χαρακτηριστικά ο Αλέξης Τσίπρας στην εκδήλωση «Μυρσίνη Ζορμπά: Δημοκρατία και πολιτισμός: 50 χρόνια διαδρομής» και διαμήνυσε:
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Να απαντήσουμε στη βαρβαρότητα των λίγων με τον Πολιτισμό των πολλών».
Η εκδήλωση διοργανώθηκε με αφορμή τη δεύτερη επέτειο από τον θάνατο της Μυρσίνης Ζορμπά και τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την περίοδο που έλαβε τον μεταπτυχιακό τίτλο στη Φιλοσοφία του Δικαίου από τη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Ρώμης Sapienza (1975).
Κατά την ομιλία του ο Αλέξης Τσίπρας επισήμανε πως «τα κράτη μετατρέπονται σε ιδιωτικές εταιρείες των Προέδρων, των Πρωθυπουργών ή των ολιγαρχών που τα ελέγχουν», ενώ σημείωσε πως «Βλέπουμε τους ευρωπαίους ηγέτες να συμπεριφέρονται ως οι γελωτοποιοί του βασιλιά».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αναφερόμενος στη Μυρσίνη Ζορμπά δήλωσε πως «οδηγός μας πρέπει να είναι η ιδέα της Μυρσίνης Ζορμπά ότι η δημοκρατία πρέπει να υπάρχει στην καθημερινή μας κουλτούρα».
«Διοργανώνοντας αυτή την εκδήλωση μνήμης, αλλά και αντίστασης, ενάντια σε μια κυρίαρχη ρητορική κυνισμού και αντιπολιτικής -αντίσταση που αντιπροσώπευε η Μυρσίνη Ζορμπά. Μία ρητορική που φαίνεται πανίσχυρη σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Και η πρώτη σκέψη που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας είναι πόσο παρούσα μέσα στην απουσία της είναι η Μυρσίνη Ζορμπά εδώ, αλλά και στην καθημερινή μας ζωή, στις καθημερινές μας σκέψεις και ανησυχίες, στους αγώνες μας» σημείωσε.
«Η Μυρσίνη αφιέρωσε τη δημιουργικότητά της στο βιβλίο»
Ο Αλέξης Τσίπρας πρόσθεσε πως «η Μυρσίνη ήταν αφοσιωμένη στους αποκλεισμένους. Στους πολλούς που στερούνται πρόσβαση όχι μόνο σε αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, αλλά και στη γνώση, στον πλούτο του πολιτισμού, στην ελευθερία των ιδεών. Σε μια ζωή που δεν συνιστά απλώς επιβίωση, αλλά ανταποκρίνεται στις δυνατότητες που έχει σήμερα η ανθρωπότητα. Η Μυρσίνη αφιέρωσε τη δημιουργικότητά της στο βιβλίο. Ως μεταφράστρια, επιμελήτρια, συγγραφέας, εκδότρια. Έβαζε την προστασία των παιδιών πάνω απ’ όλα. Αφιέρωσε τη ζωή της στη μελέτη του πολιτισμού. Στην πολιτιστική δημοκρατία, χωρίς την οποία η δημοκρατία παραμένει ελλιπής, ασταθής και βασισμένη σε αδύναμα θεμέλια. Αυτή ήταν η δική μας Μυρσίνη. Της Ελλάδας, της Ιταλίας, του κόσμου».
Στη συνέχεια ο Αλέξης Τσίπρας παράθεσε ένα απόσπασμα από το τελευταίο της βιβλίο, «σημειώσεις από την εποχή των προσδοκιών. Δεν ήταν το πολιτικό, αλλά το πολιτισμικό βάρος της Αριστεράς εκείνα τα χρόνια που είχε τεράστια επίδραση στη ζωή μας. Λειτούργησε ως αντίβαρο στον φόβο και την ντροπή, ως στήριγμα για την αυτοπεποίθηση και την αισιοδοξία μας. Πολύ συχνά, αυτό το συναίσθημα ενσαρκωνόταν σε απλούς ανθρώπους.
Ένα αριστερό κορίτσι, που μόλις είχε επιστρέψει από την εξορία, στοχοποιημένη αλλά ανεξάρτητη, που αντιμετώπιζε τους άντρες ως ίσους, που δεν της άρεσαν τα κομπλιμέντα, που δεν ανεχόταν το ρηχό πνεύμα, που δεν θα παντρευόταν, επειδή δεν το ήθελε, έγινε το είδωλό μου από απόσταση».
Διευκρίνισε πως παραθέτει το συγκεκριμένο απόσπασμα όχι «για να σας υπενθυμίσω το πολιτισμικό βάρος της Αριστεράς στα δύσκολα χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα, αλλά επειδή πιστεύω ότι αποτυπώνει τον τρόπο σκέψης και την ενέργεια που διαπερνά ολόκληρη τη ζωή της Μυρσίνης Ζορμπά».
Συμπλήρωσε πως «ο πολιτισμός, βασισμένος στην καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων, ως ανθρώπινες σχέσεις που στέκονται απέναντι στα κληρονομημένα στερεότυπα, ως ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία, οι κοινωνικές τάξεις, όλοι μας, βλέπουμε και αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας. Αλλά αυτή η πολιτιστική δημιουργία, με όλο της το χρώμα και πλουραλισμό, καθώς και η κοινωνική ενσωμάτωση, δεν γεννιούνται, όπως η Αθηνά, από το κεφάλι του Δία.
Η Μυρσίνη γράφει: Ο πολιτισμός είναι πρώτα και κύρια ζήτημα δημόσιου συμφέροντος, δικαιωμάτων, ελευθερίας, ισότητας και δημοκρατίας – και όλα αυτά τα πράγματα δεν είναι αυτονόητα. Η υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος δεν είναι αυτονόητη. Πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο, με ορισμένους βασικούς στόχους, αλλά και η κατάλληλη μέθοδος, ώστε να μην αποτύχεις παταγωδώς, όπως έχουμε δει να συμβαίνει στο παρελθόν».
Όπως είπε αυτή η πεποίθηση διαμορφώνεται σε όλη της τη ζωή και γίνεται ο οδηγός για κάθε πτυχή της δημόσιας προσφοράς της. Καθώς προσπαθεί να εφαρμόσει το πολιτιστικό της όραμα, με αφοσίωση, σχεδιασμό, πολιτικές, μεθόδους και δέσμευση. Για μια καλύτερη, πιο ελεύθερη και πιο δημιουργική ζωή για τους πολλούς. Για μια πολιτιστική δημοκρατία που δίνει οξυγόνο και βάθος στην πολιτική και τη δημοκρατία. Γιατί η δημοκρατία πρέπει να υπάρχει στην καθημερινή μας κουλτούρα».
«Η ανάγκη για περισσότερη δημοκρατία, ίδια με την ανάγκη για περισσότερη πολιτιστική δημοκρατία»
«Μέσα μου», γράφει η Μυρσίνη, «η ανάγκη για περισσότερη δημοκρατία αποδείχθηκε ίδια με την ανάγκη για περισσότερη πολιτιστική δημοκρατία». Και αυτή η αναφορά σε αυτό που ήταν «μέσα της», που τη χαρακτήριζε και την έκανε ξεχωριστή για όλους εμάς, διαμορφώθηκε από τη χαρακτηριστική της δίψα για γνώση. Μέσα από την αμφισβήτηση, τη συνεχή αναζήτηση και τη μελέτη» τόνισε ο Αλέξης Τσίπρας και πρόσθεσε:
«Αλλά και μέσα από τη δύσκολη, συνεπή πράξη του να ζεις μια ζωή αφιερωμένη στη δικαιοσύνη, στην ελευθερία και στα δικαιώματα των πολλών. Έτσι, το κοριτσάκι που πάγωνε στις λασπωμένες λακκούβες των Πετραλώνων, ζώντας στη φτώχεια, ενώ έβλεπε τον αριστερό πατέρα της να δουλεύει σκληρά και ένιωθε την κουρασμένη τρυφερότητα της μητέρας της να σημαδεύει τα πρώτα της βήματα, κατάφερε να ζήσει μια πλήρη ζωή με μια ψυχή που ήταν πάντα ανοιχτή και σε εγρήγορση.
»Αρνήθηκε να ξεχάσει, όπως άλλοι, από πού ξεκίνησε. Και σε κάθε στροφή της ζωής της, έλεγε ένα ηχηρό ναι στη συμμετοχή στην προοδευτική πολιτική, συχνά με κόστος και σοβαρούς κινδύνους. Εντάχθηκε στη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη και στο αντιδικτατορικό κίνημα αντίστασης. Μετά την επιστροφή της δημοκρατίας εντάχθηκε στο ΚΚΕ εσ.
Και μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, στήριξε σταθερά κάθε προσπάθεια για προοδευτικές μεταρρυθμίσεις. Έγινε Ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Ίδρυσε τις Εκδόσεις Οδυσσέας. Το ιστορικό Εθνικό Κέντρο Βιβλίου με τη στήριξη και του τότε υπουργού Πολιτισμού Θάνου Μικρούτσικου. Και το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Κινητοποιήθηκε και στην αγαπημένη της Ιταλία, πάντα σε ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας και διαλόγου με τους προοδευτικούς διανοούμενους και τα ρεύματα της εποχής της, κρατώντας αποστάσεις από δογματισμούς και ιδεολογικές εμμονές.
Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών με τη Βόρεια Μακεδονία, εντάχθηκε στη δική μας Προοδευτική Συμμαχία και στη συνέχεια έγινε Υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Εκεί προσπάθησε να μεταφέρει το πολιτιστικό και δημοκρατικό της όραμα σε μια νέα πολιτική πολιτισμού για την Ελλάδα, ώστε να διασφαλίσει ότι όλοι όσοι ήταν αποκλεισμένοι από την πολιτιστική δραστηριότητα, θα γίνονταν μέρος της. Και πέτυχε πολλά, παρά την αντίσταση μηχανισμών που προτιμούσαν την αδράνεια, και παρά την αντίδραση αυτών που θεωρούσαν -και εξακολουθούν να θεωρούν- τους εαυτούς τους ιδιοκτήτες της χώρας και θεματοφύλακες του ελληνικού πολιτισμού. Κατά προτίμηση του αρχαίου».
Η Μυρσίνη Ζορμπά τόνιζε πάντα πόσο σημαντική είναι η πολιτιστική δημοκρατία για τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Η εμπειρία της, η ανοιχτόμυαλη στάση της, το μεγάλο της ενδιαφέρον για τον Γκράμσι, όχι μόνο την έπεισαν ότι η ψυχή της δημοκρατίας είναι η δημοκρατική κουλτούρα της κοινωνίας, αλλά την ώθησαν επίσης να κάνει σκοπό της ζωής της αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «τον πολιτισμό των πολλών».
Για εκείνη, ο στόχος της πολιτιστικής δημοκρατίας που βασίζεται στην αλληλεγγύη ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με τον στόχο της οικονομικής δημοκρατίας.
«Το πρόγραμμα της οικονομικής μεταρρύθμισης είναι ακριβώς ο συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο εμφανίζεται κάθε πνευματική και ηθική μεταρρύθμιση», γράφει ο Γκράμσι από τη φυλακή. Και ο εμβληματικός Ουρουγουανός πρόεδρος Πέπε Μουχίκα, που πρόσφατα απεβίωσε, σε μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις καταλήγει στα ίδια συμπεράσματα με εκείνα στα οποία είχε καταλήξει η Μυρσίνη, πριν από αυτόν.
Είπε, «Η γενιά μου έκανε ένα αφελές λάθος. Νομίζαμε ότι η κοινωνική αλλαγή αφορούσε μόνο την αμφισβήτηση των μεθόδων παραγωγής και διανομής στην κοινωνία. Δεν κατανοήσαμε τον βαθύ ρόλο του πολιτισμού. Ο καπιταλισμός είναι μια κουλτούρα, και πρέπει να απαντήσουμε στον καπιταλισμό και να του αντισταθούμε με μια διαφορετική κουλτούρα. Με άλλα λόγια: βρισκόμαστε σε έναν αγώνα ανάμεσα σε μια κουλτούρα της αλληλεγγύης και μια κουλτούρα του εγωισμού.
»Δεν σκέφτομαι τον πολιτισμό προς πώληση, όπως η επαγγελματική μουσική ή ο χορός. Αυτά είναι σημαντικά, φυσικά, αλλά όταν μιλάω για πολιτισμό αναφέρομαι στις ανθρώπινες σχέσεις, στο σύνολο των ιδεών που διέπουν τις σχέσεις μας, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε. Πρόκειται για το άθροισμα των άρρητων αξιών που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο εκατομμύρια απλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο σχετίζονται μεταξύ τους».
