Κόσμος

Μέσα στο καθεστώς του Ιράν: Ο Αλί Χαμενεΐ και οι άλλοι – Ποιος κυβερνά, ποιος αντιστέκεται και πώς μπορεί να πέσει

Αλί Χαμενεΐ

Αλί Χαμενεΐ, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν από το 1989 και Νο 1 στόχος του Ισραήλ. Μάλιστα, λέγεται ότι ο Ντόνανλτ Τραμπ έχει ασκήσει βέτο στο Ισραήλ να μην σκοτώσει τον Ιρανό ηγέτη – αν βρει την ευκαιρία – από την Παρασκευή (13.06.2025) που ξέσπασαν οι συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο χώρες.

Ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ Ισραέλ Κατς προειδοποίησε ότι ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ μπορεί να έχει «παρόμοια τύχη με τον Σαντάμ Χουσείν», ο οποίος ανετράπη το 2003 και στην συνέχεια εκτελέσθηκε. Στην ανακοίνωση δεν διευκρινίζεται σε τι ακριβώς αναφερόταν ο υπουργός.

«Προειδοποιώ τον ιρανό δικτάτορα για την συνέχιση των εγκλημάτων πολέμου και της εκτόξευσης πυραύλων κατά ισραηλινών πολιτών», δήλωσε ο Ισραέλ Κατς σύμφωνα με την ανακοίνωση.

«Καλά θα κάνει να θυμηθεί τι συνέβη στον δικτάτορα της γειτονικής του Ιράν χώρας που πήρε τον ίδιο δρόμο κατά του Ισραήλ».

Ο 86χρονος ηγέτης της Τεχεράνης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ εξακολουθεί να βρίσκεται καλά κρυμμένος σε ασφαλή τοποθεσία, την ώρα που το Ισραήλ συνεχίζει να στοχοποιεί υψηλόβαθμους αξιωματούχους του Ιράν.

Πηγές εντός του Ιράν δήλωσαν στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Iran International ότι ο Χαμενεΐ μεταφέρθηκε σε ένα υπόγειο καταφύγιο στο Λαβιζάν, στη βορειοανατολική Τεχεράνη, λίγες ώρες αφότου το Ισραήλ ξεκίνησε τις επιθέσεις του στην πρωτεύουσα στα τέλη της περασμένης εβδομάδας.

Πιστεύεται ότι έχει κρυφτεί με την οικογένειά του, συμπεριλαμβανομένου του γιου του, Μοτζτάμπα – ο οποίος θεωρείται πιθανός διάδοχος του ηλικιωμένου ανώτατου ηγέτη – Το Ισραήλ έχει ήδη εξοντώσει υψηλόβαθμους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του επιτελείου του ιρανικού στρατού και του αρχηγού των Αρχηγών των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC).

Το πλήγμα από την ενδεχόμενη δολοφονία του Χαμενεΐ θα ήταν τεράστιο για το Ιράν και θα δημιουργούσε απερίγραπτο χάος στο πολιτικό σύστημα της χώρας.

Ο Χαμενεΐ φωτογραφήθηκε τελευταία φορά σε τηλεοπτικό διάγγελμα από άγνωστη τοποθεσία την Παρασκευή 13 Ιουνίου, να στέκεται ανάμεσα στη σημαία του Ιράν και ένα πορτρέτο του πρώην ανώτατου ηγέτη Ρουχολάχ Χομεϊνί, ο οποίος ηγήθηκε της χώρας κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1979.

Το Bloomberg μας βάζει για λίγο στα άδυτα του Ιράν. Ποιος πραγματικά κρατά τα ηνία της εξουσίας σε ένα από τα πιο κλειστά καθεστώτα του κόσμου;

Ο ανώτατος Άρχων

Η ανώτατη αρχή στο Ιράν είναι ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος κατέχει τον τίτλο του Ανώτατου Ηγέτη από το 1989.

Ο Χαμενεΐ διορίστηκε από ένα συμβούλιο Ισλαμιστών κληρικών και έχει τον απόλυτο έλεγχο σε όλα τα επίπεδα της εξουσίας: την κυβέρνηση, τη δικαιοσύνη, τα μέσα ενημέρωσης και τις ένοπλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) – ενός από τα ισχυρότερα θεσμικά όργανα της χώρας.

Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ
Ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ στο τηλεοπτικό του διάγγελμα την Παρασκευή 13 Ιουνίου 2025 από άγνωστη τοποθεσία / Office of the Iranian Supreme Leader/WANA (West Asia News Agency)/Handout via REUTERS
Μασούντ Μασούντ Πεζεσκιάν
Ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Μασούντ Πεζεσκιάν / Iran's Presidential website/WANA (West Asia News Agency) / Handout via REUTERS

Το Ιράν εκλέγει πρόεδρο. Σήμερα στη θέση βρίσκεται ο μεταρρυθμιστής Μασούντ Πεζεσκιάν – αλλά η εξουσία του είναι περιορισμένη και ασκείται υπό την εποπτεία του ανώτατου ηγέτη, δηλαδή του Αλί Χαμενεΐ.

Οι εκλογές στο Ιράν ελέγχονται αυστηρά από το σκληροπυρηνικό Συμβούλιο των Φρουρών, το οποίο έχει τη δυνατότητα να απορρίψει υποψηφίους που θεωρεί πως δεν είναι απόλυτα πιστοί στο θεοκρατικό καθεστώς. Το ίδιο συμβούλιο έχει και δικαίωμα βέτο απέναντι σε νομοσχέδια που εγκρίνει το κοινοβούλιο.

Παρόλα αυτά, το κοινοβούλιο εξακολουθεί να λειτουργεί ως θεσμικό αντίβαρο στην εκτελεστική εξουσία - εγκρίνει τον κρατικό προϋπολογισμό, τις διεθνείς συμφωνίες και τους υπουργούς - τους οποίους μπορεί και να καθαιρέσει. Οι συνεδριάσεις του περιλαμβάνουν συχνά έντονες πολιτικές συζητήσεις και κριτική στην κυβερνητική πολιτική.

Οι Φρουροί της Επανάστασης ή αλλιώς ένα κράτος εν κράτει

Το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) ιδρύθηκε αμέσως μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και έκτοτε έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο επιδραστικούς μηχανισμούς εξουσίας στο Ιράν.

Υπολογίζεται πως ελέγχουν το 20% έως 40% της οικονομίας της χώρας, έχοντας αναλάβει τεράστια έργα υποδομής και κατέχοντας μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Ακριβώς, αυτή η οικονομική επιρροή λειτουργεί ως εργαλείο εύνοιας και απασχόλησης, εδραιώνοντας την πίστη στο καθεστώς.

Οι Φρουροί της Επανάστασης είναι υπεύθυνοι για την εσωτερική ασφάλεια και παρεμβαίνουν στρατιωτικά σε όλη τη Μέση Ανατολή, εξυπηρετώντας τα στρατηγικά συμφέροντα του Ιράν.

Η παραστρατιωτική του οργάνωση, η Μπασίτζ, καταστέλλει τις εσωτερικές διαμαρτυρίες, ενώ η επίλεκτη Δύναμη Κουντς ηγείται στρατιωτικών επιχειρήσεων εκτός συνόρων. Οι Φρουροί διαθέτουν τη δική τους υπηρεσία πληροφοριών, η οποία θεωρείται συχνά ισχυρότερη από το επίσημο Υπουργείο Πληροφοριών.

Ο Χαμενεΐ ενίσχυσε περαιτέρω τη θέση του μέσα από τη στενή του σχέση με τους Φρουρούς, τον ρόλο των οποίων κατέστησε ακόμη πιο κεντρικό στον έλεγχο της πολιτικής, οικονομικής και κατασταλτικής μηχανής.

Μετά την Ισλαμική Επανάσταση, οι ηγέτες του Ιράν ήθελαν να διαφοροποιηθούν από την κοσμική μοναρχία του Σάχη και επιδίωξαν να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης στις παραμελημένες αγροτικές περιοχές.

Επέκτειναν τις υποδομές και παρείχαν βασικές υπηρεσίες, όπως ηλεκτρικό ρεύμα, καθαρό νερό, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση. Από τότε, τα ποσοστά αλφαβητισμού έχουν υπερδιπλασιαστεί και καλύπτουν σχεδόν ολόκληρο τον πληθυσμό.

Μέλη των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων παρελαύνουν στην Τεχεράνη
Μέλη των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων παρελαύνουν στην Τεχεράνη / REUTERS / Majid Asgaripour

Ωστόσο, η φτώχεια παραμένει διαδεδομένη. Η οικονομία, πληγωμένη από τις αμερικανικές κυρώσεις, την κακοδιαχείριση και την ευνοιοκρατία, δεν έχει καταφέρει να καλύψει τις ανάγκες ενός πληθυσμού που από 37 εκατομμύρια το 1979 έχει πλέον φτάσει τα περίπου 90 εκατομμύρια.

Τα τελευταία χρόνια, η ακρίβεια και ο πληθωρισμός έχουν πυροδοτήσει όλο και συχνότερες διαδηλώσεις, οι οποίες συνήθως καταπνίγονται από την Μπασίτζ και τις δυνάμεις ασφαλείας.

Οι διαδηλωτές έρχονται αντιμέτωποι με ξυλοδαρμούς, συλλήψεις, ακόμη και εκτελέσεις. Οι υπηρεσίες ασφαλείας στοχοποιούν Ιρανούς με δεσμούς με τη Δύση, ενώ η διαφωνία συχνά αντιμετωπίζεται με κατηγορίες περί κατασκοπείας.

Μέσα από τον καθολικό έλεγχο των κρατικών ΜΜΕ, τις επιθέσεις στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία και τη λογοκρισία στα social media, το καθεστώς φιμώνει τις δημόσιες φωνές. 

Οι Φρουροί, μέσω των κατασκευαστικών τους ομίλων, αναλαμβάνουν δημόσια έργα και δίνουν εργολαβίες σε επιχειρηματίες, θρησκευτικούς κύκλους και άλλες ομάδες συμφερόντων, εξασφαλίζοντας την πίστη τους στο καθεστώς. Σε διεθνές επίπεδο, η Ισλαμική Δημοκρατία προβάλλει τον εαυτό της ως προστάτη των ισλαμικών αξιών και ως αντίπαλο της «ιμπεριαλιστικής» επιρροής των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Υπάρχει αντιπολίτευση στο Ιράν;

Στην πράξη, δεν υπάρχει οργανωμένη και νόμιμη αντιπολίτευση εντός του Ιράν. Οι πολίτες μπορεί να επικρίνουν την εξουσία μεταξύ τους, όμως αυτές οι απόψεις σπάνια βρίσκουν φωνή στα ελεγχόμενα ΜΜΕ.

Μόνο οι πολιτικές ομάδες που αποδέχονται τις βασικές αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας - δηλαδή την κυριαρχία ενός ισχυρού Ισλαμιστή ηγέτη - μπορούν να υπάρχουν.

Οι πολιτικές δυνάμεις χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

  • Είναι οι υπερσυντηρητικοί, όπως ο Χαμενεΐ και ο Εμπραχίμ Ραϊσί (ο οποίος σκοτώθηκε σε συντριβή ελικοπτέρου το 2024),
  • Οι μετριοπαθείς συντηρητικοί, όπως ο πρώην πρόεδρος Χασάν Ρουχανί,
  • Και οι μεταρρυθμιστές, όπως ο σημερινός πρόεδρος Πεζεσκιαν, που ζητούν περιορισμένες μεταρρυθμίσεις εντός του συστήματος.

Οι πρόσφατες εκλογές κατέγραψαν τα χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής στην ιστορία της χώρας, δείγμα της ευρείας απογοήτευσης και δυσφορίας απέναντι στην εξουσία.

Οι διαδηλώσεις εστιάζουν κυρίως σε θέματα οικονομικής ανέχειας, καταπιεστικών νόμων, διαφθοράς και κακοδιαχείρισης.

Οι εθνοτικές μειονότητες του Ιράν - κυρίως Κούρδοι, Μπαλούχοι και Άραβες έχουν ιστορικά περιθωριοποιηθεί και συχνά γίνονται στόχος βίαιης καταστολής από τις Αρχές.

Οι μαζικές εξεγέρσεις του 2022, με αφορμή τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών, αποτέλεσαν τη σοβαρότερη πρόκληση απέναντι στο καθεστώς από το 1979.

Σχόλια
Σχολίασε εδώ
50 /50
2000 /2000
Όροι Χρήσης. Το site προστατεύεται από reCAPTCHA, ισχύουν Πολιτική Απορρήτου & Όροι Χρήσης της Google.
Κόσμος
Ακολουθήστε το Νewsit.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι για όλη την ειδησεογραφία και τα τελευταία νέα της ημέρας
Newsit Blogs
Κόσμος: Περισσότερα άρθρα
Το Ιράν καλεί τους κατοίκους του Ισραήλ να εκκενώσουν – Οι Φρουροί της Επανάστασης λένε ότι εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον ισραηλινών αεροπορικών βάσεων
«Τιμωρητικές επιχειρήσεις θα διεξαχθούν σύντομα» λέει ο αρχηγός του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων του Ιράν
Επίθεση πυραύλων από το Ιράν στο Ισραήλ, στη Χάιφα 4
Έκτακτη σύσκεψη Τραμπ με την Ομάδα Εθνικής Ασφαλείας – Το αίτημα του Ισραήλ προς τις ΗΠΑ για αμυντική στήριξη
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Axios, o Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου πιστεύει ότι ο Τραμπ είναι πιθανό να εμπλακεί τις επόμενες ημέρες στον πόλεμο κατά του Ιράν
Τραμπ - Νετανιάχου 27
Ισραήλ: «Θα τελειώσουμε με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν σε μια με δύο εβδομάδες» λένε οι IDF
Οι Ισραηλινές Αμυντικές Ένοπλες Δυνάμεις αναφέρουν ότι περίπου το 40% των βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν, ή περίπου 200, έχουν καταστραφεί ή εξουδετερωθεί μέχρι στιγμής εν μέσω της επιχείρησης
Ένα αναχαιτιστικό σκάφος πετάει στον ουρανό καθώς πύραυλοι από το Ιράν εκτοξεύονται προς το Ισραήλ, όπως φαίνεται από το Τελ Αβίβ 4
Reuters: Η κυβέρνηση Τραμπ διέλυσε ομάδα εργασίας που είχε συσταθεί για να ασκήσει πιέσεις στη Ρωσία
Τα περισσότερα μέλη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, συμπεριλαμβανομένης ολόκληρης της ομάδας που ασχολείται με τον πόλεμο στην Ουκρανία, απολύθηκαν
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ